Les 5: Het journaal van Bontekoe + Wilhelmus

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom

Ga lekker zitten. 

Leg alvast je laptop en evt. pen en papier klaar.

                                                    Nederlands havo4

PTA

• Toetsweek 1: Spelling en Formuleren (2x)
• Toetsweek 2: Literatuuranalyse en -geschiedenis (2x)
• Toetsweek 3: Beschouwing schrijven (3x)
• Toetsweek 4: Tekstbegrip (4x)
• Elke periode een handelingsdeel literatuurdossier (3 boeken zelf, 1 samen)

Zie jaarplanner in Teams 

PTA - literatuurdossier

Leesautobiografie: week 38 

Inleverdata boekopdrachten:

• Boekopdracht 1: week 45
• Boekopdracht 2: week 3 (maandag 15 januari boek 2 uit)
• Boekopdracht 3: week 16
• Boekopdracht 4: week 23

Literatuurdossier inleveren in Magister: week 25 

Boek 2

Maandag 15 januari: boek 2 uit

Zie Teams voor uitgebreide toelichting

• lezenvoordelijst.nl / leesgraag.weebly / mediacentrum / bibliotheek
• geen vertaalde werken, jeugdliteratuur en boekenweek-geschenken
• van elke auteur max. één boek  op de lijst
• klas 4: één literaire thriller of niveau 1-boek
• Alleen in klas 4 maximaal twee van de volgende schrijvers gekozen worden: R. Appel, Kluun, B. Büch, R. Giphart, M. ’t Hart, Y. Keuls, K. van Kooten, T. Krabbé, M. Minco, J. Oberski, C. Friedman, A. Frank.
• havo5: themalijst (vier niveau 3-boeken, één niveau 4-boek)

Leesautobiografie

• Zie Magister voor feedback + boekentips
• Niet volledig? - Vul aan en lever uiterlijk 1 december in, maar het liefst sneller. 

Renaissance

Wat staat er nu op je tijdlijn?

Literatuurgeschiedenis

Ik kan de hoofdlijnen schetsen van de literatuur in de renaissance.

Ik kan het Wilhelmus in een cultuurhistorisch perspectief plaatsen.

Ik kan het Journaal van Bontekoe in een cultuurhistorisch perspectief plaatsen.

Terugblik Renaissance (1500 - 1700)

• middeleeuwen: focus op God, het geloof, leven na de dood.
• renaissance: verandering - rationeel denken

           - aarde niet plat maar rond (Copernicus)

           - Columbus ontdekte Amerika 

           - boekdrukkunst

• geschiedeniscanon: Tijdvak 5 'de tijd van ontdekkers en hervormers'

          - men ging zich meer richten op leven op aarde

          - idee van de mens veranderde > 'homo universalis'

Terugblik Renaissance (1500 - 1700)

Renaissance (renaître = opnieuw geboren worden)

• wedergeboorte van de mens 
• belangstelling voor cultuur uit de klassieke oudheid

Literatuur 'ter leering ende vermaeck'

• in de kluchten (soort kort toneelstuk) vooral 'vermaeck''
• in de komedies vaak een wijze les 
• toneelstukken, liederen, gedichten: opvoedkundige boodschap

Terugblik Renaissance (1500 - 1700)

Late middeleeuwen: kritiek op Rooms-Katholieke Kerk

• schande van de rijkdom van de geestelijkheid
• ergernis over de handel in aflaten 

Gevolg: reformatie o.l.v. Maarten Luther

Lees de tekst 'De geschiedenis van het volkslied: Het Wilhelmus'

Wilhelmus

• Willem van Oranje aan het woord
  
• Hij was de leider van de opstand van de Nederlanden tegen Spanje (tachtigjarige oorlog) 
• De ideale leider in de vrijheidsstrijd. zelfs met de Bijbelse held David vergeleken.  
• Rond 1570 geschreven, melodie van een katholiek Frans spotlied, Chartres. Daarin Franse protestanten gekleineerd.
• Anonieme auteur (boze Spanjaarden?) laat Willem uitleggen waarom hij tegen de Spaanse koning Filips II in opstand is gekomen
• Op het schrijven van dit soort teksten stond de doodstraf
• Nu: iets andere melodie.

Wilhelmus: geuzenlied

• geuzenlied: strijdlied/spotlied uit de periode van de Tachtigjarige Oorlog. Dit was het 'Lijflied van de geuzen', de aanhangers van de prins van Oranje.
• acrostichon: de beginletters van de vijftien strofen vormen de naam ‘Willem van Nassau’.
• De strijd tegen het rooms-katholieke Spanje ging om het recht op zelfbeschikking in politieke én godsdienstige zaken. 
  
• 1813: Nederland één koninkrijk, Wilhelmus nog geen volkslied, want te protestant of koningsgezind.
• 1932: officiële Nederlandse volkslied.

Opdracht

• Lees de tekst en de coupletten.
• Beantwoord in een groepje/tweetallen de vragen in je schrift.

We gaan ze zo bespreken.

Antwoorden Wilhelmus

1. Ten eerste was het natuurlijk een belangrijk signaal dat Willem van Oranje, leider in de strijd tegen Spanje, zelf aan het woord is. Het bevordert op deze manier de eenheid van de verzetsstrijders.

Daarnaast beleef je een verhaal dus ook dit verhaal in het Wilhelmus intenser als het in de ik-vorm wordt verteld.

2. Ook in WOII werd het volk onderdrukt. Men streed, net als Willem van Oranje destijds, voor de Nederlandse zaak. Door terug te grijpen naar dit lied en de periode van onderdrukking in vroeger tijden, werd het nationalisme versterkt.

3. Korte discussie. Naar eigen inzicht. Je zou nog toe kunnen voegen: vind je het belangrijk dat bijvoorbeeld een Nederlandse sporter die iets belangrijks wint, het volkslied mee kan zingen?

Terugblik Renaissance (1500 - 1700)

 Gouden Eeuw (17e eeuw)

• 1602: oprichting Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC)
• verdragen sluiten, oorlog voeren, veroverde gebieden besturen
• handel leidde in Nederland tot toenemende welvaart

Tijd van regenten en vorsten

• handelsreizen brachten ook veel kennis van nieuwe culturen
• reisverhalen (Het Journaal van Bontekoe)

Journaal van Bontekoe

• Willem Ysbrantsz Bontekoe (1587 - 1657) schipper vanaf zijn 20e. 
• voer naar Frankrijk, Oostzeegebied, Noord-Rusland, Spanje, gevangengenomen door zeerovers.
• In 1618 in dienst bij VOC naar de Oost 
• Het schip was zelfvoorzienend, buskruit, zilverstukken, 9 maanden.
• scheepsjournaal: logboek van reis verplicht
• in 1646 Bontekoes 'journaal' als boek uitgegeven en aangepast tot spannend verhaal

Opdracht

• Ga naar https://litlab.nl/staaltje/staaltje-8/
• Maak de opdracht in tweetallen
• Klaar? Kijk na via LessonUp
• Vul je tijdlijn aan met: jaartallen, samenvatting Wilhelmus en Bontekoe.

litlab.nl

Samenvatting

Bedenk/noteer drie belangrijke termen van vandaag. 

Huiswerk

• Sutori aanvullen met Wilhelmus en Bontekoe

• 15 januari: boek 2 uit

Antwoorden Bontekoe

1 : ons te machtig werd= we het niet meer aankonden; beraadslagen=overleggen; noch = ook niet; schaamdeel=gedeelte van het lichaam waar geslachtsdeel zit.

2: uitbeelding= een beeld dat van iets gemaakt is of bestaat; voorstelling= idee dat je over iets of iemand hebt; achterliggende werkelijkheid= niet het woord of beeld waarmee die werkelijkheid wordt uitgebeeld, maar de werkelijkheid zelf.

3: hier maken de leerlingen een zo volledig mogelijke lijst van alle woorden die Bontekoe gebruikt voor zijn bemanningsleden en voor de inwoners van het eiland: van hun uiterlijk, gedrag, geluiden etc.

Antwoorden Bontekoe

4: De woorden die Bontekoe voor de anderen gebruikt, maken van de bemanning verstandige mensen (ze overleggen, beraadslagen, denken na over wat ze doen. Ze voeren wat ze doen ook nauwkeurig uit: bekijken de koers, het landschap etc. Het beeld van de bemanning is dus dat ze weldenkend zijn. De eilanders brengen zaken naar de zeelieden toe (zijn dus dienend). Ze maken geluiden als beesten (zijn dus dierlijk). Ze drinken zonder dat ze idee hebben hoe een beker/schaal te gebruiken (zijn dus onbeschaafd), en doen wilde dingen als ze gedronken hebben (zijn dus ongeremd). Ze dansen als ze muziek horen (ook dat is ongeremd), en blijken niet de god van de zeelieden te kennen (zijn dus onwetend). In deze passages beschrijft Bontekoe zijn eigen bemanningsleden vrijwel niet, maar hij suggereert wel dat er contrast is: het valt hem op dat de eilanders dienend, dierlijk, onbeschaafd, ongeremd en onwetend zijn.

Antwoorden Bontekoe

5: Daarmee blijft hij binnen het beeld dat men toen van de Ander in het Oosten had: omdat die Ander minder beschaafd was, was het begrijpelijk dat de Ander de westerling diende. Dat de Ander de ware God niet kende, werd ook vaak aangehaald als verklaring/reden voor deze manier van kijken.

6: In die advertentie zie je veel terug. Bijvoorbeeld: de westerling is de buitenstaander die op bezoek komt bij de Ander, de Ander is druk in de weer om eten te maken voor de westerling, en de westerling becommentarieert het doen en laten van de Ander zonder werkelijk met ze in gesprek te gaan.