5D/A Middelnederlandse taal

• Nederlands
• Secundair onderwijs

Middelnederlands

Kenmerken

Middelnederlandse Taal

Denk even terug aan de les van gisteren over de geschiedenis van de middeleeuwen, denk terug aan de lessen Middelnederlands vorig jaar.

Welke kenmerken van Middelnederlands kunnen we afleiden uit het filmpje?

0

Lees de allereerste zinnen van het ridderverhaal 'Karel ende Elegast' - hier komt een volgende kenmerk van het Middelnederlands duidelijk naar voren...

Enclisis en proclisis

Enclisis

Een enclise is wanneer een onbeklemtoond woord achter een ander woord wordt geplakt. Het voornaamwoord plakt zo vaak achteraan het werkwoord, zoals  ic (ik), mi(n) (mij), di(n) (jou), hem, hare, se (zich/haar/hen).

Voorbeeld: hebbe + ic → hebbic  OF soude + ghi → soud ghi → soudghi / soudgi

Proclisis

Een proclise is wanneer een onbeklemtoond woord vóór een ander woord wordt vastgeplakt.

Denk: pro = ervoor.

Voorbeeld: Ic en weet niet. → Enweet ic niet = en + werkwoord 

In het Middelnederlands vinden we dus veel voorbeelden van 'enclisis' terug. Welke van de onderstaande opties is hiervan een voorbeeld?

1. Vraye
2. Historie
3. ende
4. Maghic

Welk kenmerk van Middelnederlands kunnen we afleiden uit het filmpje?

Welk kenmerk van Middelnederlands kunnen we afleiden uit het filmpje?

Middelnederlands vs Oudnederlands

Oudnederlands (± 500–1150)

Heel oud: lijkt nog sterk op Germaanse talen. Veel naamvallen (zoals in Duits).

• Lange woorden met volle klinkers: de klank bleef a / o / e, en werd nog niet een “stomme e” zoals in later Nederlands. Voorbeeld: apfula/ apalla - appelen
• In het Oudnederlands sprak men een f-achtige klank uit aan het begin van woorden. Voorbeeld: frouwa = vrouw.
• In het Oudnederlands bestond de þ / ð = TH-klank, maar in het Middelnederlands verdween die → werd d. Daarom krijg je “ding”, “derde”, “donker” enz.
• Andere woorden: giskiðan = geschieden (nu: gebeuren),maar het wordt nog gebruikt in 'geschiedenis'. 
• Dubbele ontkenning heel gebruikelijk:  en + niet. Voorbeeld: Hi en dede niet = Hij deed niets.

Weinig geschreven teksten.

Middelnederlands (± 1150–1500) -> Lijkt al meer op het moderne Nederlands.

• Naamvallen verdwijnen langzaam.
  
• Korte woorden, klinkers verzwakken: 

Oudnederlands: da-gos (twee volle klinkers)

Middelnederlands: daghe (laatste klinker = stomme e)

Modern: dag

➡️ -os verdwijnt → klinker verzwakt

Oudnederlands: ap-fu-la (drie volle klinkers!)

Middelnederlands: appelen (stomme -e / -en)

Modern: appels

• Dubbele ontkenning blijft
• Veel meer geschreven teksten (Reinaert, Beatrijs…).

Klinkt soepeler en berijpelijker

 Dat en laet door niemen niet, gi en segt waer (Elegast 1261)

- Hier vind je een voorbeeld van de dubbele ontkenning in het Middelnederlands. Duid ze aan. -

Middelnederlands: een kennisquiz

Je krijgt zo zes Middelnederlandse woorden te zien, namelijk hengist, fadaer, knîf, skelo, nagal en akrabrasta. Selecteer steeds de juiste betekenis. 

hengist

1. paard
2. wapen

fadaer

1. veer
2. vader

knîf

1. knijp
2. mes

skelo

1. geraamte
2. scheel

akrabrasta

1. iets met akker, namelijk...
2. een toverspreuk om...

nagal

1. spijker
2. nacht

akrabrasta

1. iets met akker, namelijk...
2. een toverspreuk om...

Beschrijf hieronder alle kenmerken van de Middelnederlandse taal die tijdens deze les aan bod zijn gekomen.

Welk kenmerk van het Middelnederlands komt verschillende aan bod in onderstaande zin:
"doe quamen tes coninx hove,
alle die dieren, groet ende cleene.
Sonder vos Reynaert alleene.
Hi hadde te hove so vele mesdaen
Dat hire niet dorste gaen."

1. Dubbele ontkenning
2. Klinkerverlening 'e'
3. Enclisie

Hertaal het fragment op de volgende slide naar het modern Nederlands en trek er een foto van, die je hier toevoegt.

Stel een vraag over iets wat nog niet helemaal duidelijk is voor jou...