HC 4: platteland/stad, wereldhandel & globalisering 2.0

• Globalisering
• HBO
• Studiejaar 1

Globalisering

Yusuf Kocayörük

Terugblik HC3

Centrale vraag

Hoe kan ontwikkeling plaatsvinden?

Bril

Economisch

3 hoofdpijlers tot ontwikkeling

1. Beleid
2. Handel & specialisatie
3. Hulp
   

Samenvattende schema H3

Terugblik HC3: casus + vragen

• Casus China (60 mld hulp)
• Algemene vragen HC3

Lesdoelen H4

• Weten wat een peasant is en welke eigenschappen de peasants cultuur heeft. 
• Weten wat het leveling mechanism is. 
• Problematiek rondom afzetmarkten van peasants beschrijven en begrijpen. 
• Het belang van de urbane migratie in ontwikkeling kunnen beschrijven en benoemen.
• Uit kunnen leggen wat de impact van 'globalisering 2.0'(Nieuwe Zijderoute) op de wereld is.
  

Het begrijpen van de invloed van de onderzoeken van:

o De Soto 

o Turner 

o Lipton 

o Grameen bank 

Deze thema’s, die van invloed zijn op ontwikkeling van landen, een plek geven:

o Perspectieven voor landbouwontwikkeling 

o Verstedelijking 

o Ruraal-urbane migratie 

o Huisvesting en woonomstandigheden 

o Aanpak woonproblemen 

o De informele sector 

o Landbezit en hervormingen  

o Grote investeerders op zoek naar land  

o Landgrab 

Werkvorm 

Maak de formatieve toets bij C4 in duo`s zonder gebruik van de lesson-up (zie onderwijsonline, college 4). Kijk het na. Bij foute antwoorden ga je in deze lesson-up zoeken naar informatie die had gemist.
Doe dat ook bij vragen waarbij je veel twijfelde of gokte op een goed antwoord.

Je hebt ongeveer een uur de tijd. Neem dus goed je tijd. Daarna is het tijd om vragen te stellen en de les na te bespreken en/of af te sluiten.

Heb je tijd over, maak de verwerkingsopgave bij week 4 (te vinden op onderwijsonline, college 4).

Succes!

HC4 deel 1: Platteland/stad

• Peasants vs Nomadisme / semi-nomadisme
• Peasant-cultuur
  
• Reciprociteit
• Geloof & Mystiek
• Leveling mechanism
• Urban bias (ruraal-urbane migratie)
  

Leven van het land en vee

boerensamenlevingen, ook wel peasants

Leven van het land en vee (2)

Kenmerken Peasants

• Verbouwen gewassen
• Werk in familieverband
• Wat kleinvee & pluimvee
• Productie deels voor zichzelf (rijst, mais tarwe, etc.)
• Deels handelsgewas: 'cashcrop' 
  

Werkverdeling Peasants

• Taakverdeling obv leeftijd & sekse
• Kinderen werken mee
• Vrouw werkt in en om het huis (ook: water halen, hout hakken etc.)
  

Principe 'reciprociteit' 

• Begin en eind van een landbouwseizoen = piekperiode
• Peasents helpen elkaar dan onderling
• 'Reciprociteit' = dienst- en wederdienst
• In rustige periodes = neveninkomsten uit visvangst, ambacht en handel
  

Vb. 'Reciprociteit' Haïti

Verschil tussen peasants...

• Sommige gebruiken last- en trekdieren (cultureel bepaald)                                                                      → aanzienlijke grotere productie mogelijk

Nomadische/semi-nomadische

Kenmerken

herdersvolken/pastoralisten: rondtrekken met...

• runderen, schapen, kamelen
• leven van melk, vlees, huid en wol
  

Misverstand

gemeenschappelijk grondgebruik → zorgt voor onverantwoord gedrag door pastoralisten of peasents: meer vee houden, dan graslanden aankunnen (= erosie en uitputting)→ is niet waar!

De échte reden: uitdijende steden → meer houtskool nodig → kappen → kaalslag → wind en regen voeren toplaag bodem af

Peasant-cultuur

• "Tegenhanger van stedelijke samenlevingen"

Literatuur

Prekapitalistische agrarische productiewijze die in essentie gericht is op de instandhouding en reproductie van het huishouden en NIET op groei en bedrijfsresultaten (Kloos, 1991)

Geloof & Mystiek

• Belangrijk onderdeel van het dagelijks leven
• Belemmering voor ontwikkeling (Vermeulen, 2007)
  

Tribe of ghosts: albinos

https://www.2doc.nl/documentaires/series/makers-van-morgen/2019/tribe-of-ghosts.html

George Foster

• Collectief bezit = statisch → niet vermeerderbaar
• Leveling mechanism = iemand heeft het beter? dan dat deel verdelen
  
• Image of the limited good
• Leveling mechanism = negatief → rem op individuele ondernemingslust
• Resultaat = shared poverty  → familiair ok, macro een ramp
  

Perspectieven voor landbouwontwikkeling

Concrete oplossingen

1. Boer moet ondernemer worden: productie plannen met winstoogmerk
2. Landbouwer beschermen tegen goedkope buitenlandse producten
3. Einde monopolisering van handel
4. Peasants moeten zich verenigen in 'landbouwcoöperaties' → inkoopprijzen ↓ + verkoopprijzen ↑
   

Ruraal-urbane migratie

• Waarom trekken jongeren naar de stad? → rationele respons op vraag & aanbod op de arbeidsmarkt.
• Is het wenselijke arbeidsmobiliteit? De stad kan de migranten vaak niet allemaal absorberen.
  

Bloed, zweet en luxeproblemen: kleding uit Bangaldesh

https://www.npostart.nl/bloed-zweet-en-luxeproblemen/26-03-2012/POW_00416212

Door het hart van China: de k-straat (zieken trekken naar ziekenhuizen in de stad)

https://www.vpro.nl/programmas/door-het-hart-van-china/kijk/afleveringen/door-het-hart-van-china-5.html

Oorzaken migratie

• Hoge verwachtingen
• Men is meer geïnformeerd over het stadse leven
• Gevoelskwestie: leven in een stad vs armoede, geen vooruitgang etc.
  

Verwachtingen reëel?

• Kosten levensonderhoud ↑
• Voor alles moet worden betaald (geen eigen akkerbouw meer)
• Hogere prijzen
  

Gevolgen 'urban bias'

Platteland raakt geschoolden kwijt → brain drain → vernieuwing geen kans → economische achteruitgang

Huisvesting & woonomstandigheden

• 1/3 vd stedelijke bevolking woont in sloppenwijken
• Geen/nauwelijks (door overheid geregelde) sociale woningbouw
  

Kenmerken 'slums'

• Grote armoede
• Overbevolking
• Werkloosheid
• Afwezigheid straatverlichting, elektra en schoon water
• Onverharde paden
• Vuilnisbelten
• Open riolering
  

Kenmerken onderkomens

• Vaak op illegaal stuk gebouwd
• Van ongebruikelijke materialen gemaakt
• Geen keuken & sanitair
• Niet meer dan één of twee vertrekken
  

Sociale desintegratie

• Kinderen groeien op als zakkenroller
• Criminaliteit vormt een groot probleem
• Vrouwen extra zwaar (mishandeling, aanranding, verkrachting) https://www.2doc.nl/documentaires/s/servicio-2.html
  

Positieve ontwikkelingen (overlevingsstrategie)

• Hechte sociale relaties (verwantschap, burenhulp, etc.)
• Helpt elkaar aan werk & deelt kennis
• Samen koken
• Vormen belangengroepen
• Self-help comités voor aanleg van leidingen, elektra, etc.

Aanpak woonproblemen

Rol overheden(landelijk/stedelijk) bij verbetering woon- en leefklimaat

• Groei indammen
• Voorlichting gezinsplanning
• Bevolking in ruraal gebieden behouden (mislukt)
• Straathandel verbieden
• Spontane nederzettingen platgooien (mislukt, elders weer een nieuwe)
  

Hoe aan te pakken? (Turner)

• Crea i.p.v. crimi
• Slums = wijk in opbouw
  
• Self-help projecten ondersteunen! Zelfbouw stimuleren & reguleren
• Probleem self-help: bewoners hebben geen eigendom op grond → eigendomstitels verstrekken! Hierdoor 'settlement upgrading'
  

De informele sector

Waarom opnieuw aan de orde?

• Belangrijk als vangnet voor stedelingen, zowel pas aangekomenen als mensen die er al langer wonen
• Wanneer het slecht gaat met de formele economie, dijt de informele economie uit

Informele sector

• Schaduweconomie of urbane vluchtsector
• Economische activiteiten buiten regelgeving en overheidscontrole
• Bijv: straathandel, dienstverlening in open lucht (schoenen poetsen)
  

Informele sector: pluspunten

• Makkelijk toegankelijk voor vrouwen
• Ruggengraat voor stedelijke economie (vooral door het aantal) - potentiële gangmaker van de economie (De Soto)
  

Probleem

• Gebrek aan werk- en investeringsklimaat kan een probleem zijn.
• Reguliere banken tonen geen belangstelling voor zulke kredieten
• Toch mogelijkheden → Grameen Bank, Bangladesh 
  

Grameen Bank

HC4 deel 2: Wereldhandel

• Mechanisme van afzetmarkten & landbouwprijzen
• Prijsbederf
• Landbezit & hervorming

Afzetmarkten & landbouwprijzen 

• Mondiaal stijgende voedselprijzen worden niet doorberekend, gestegen kosten voor kunstmest wél
• Dus overlevingsstrategie 
• → Marktprijzen handelsgewassen te laag?/productiekosten te hoog? → stoppen met handel + alleen voor zelfvoorziening → niet lang vol te houden
• Handelaren monopoliseren de markt → peasants komen er niet tussen.
• Vóór de oogst = door schaarts de voedselprijs ↑
• Handelaren houden voorraden vast (prijs verder ↑)
• Peasants betalen de hoofdprijs om zélf eten te kopen → schulden
• 'Schuldslavernij' i.g.v. één persoon (opkoper, woekeraar en landeigenaar) (Lipton)
  

Afzetmarkten & landbouwprijzen (2) 

• Producenten van exportgewassen krijgen een slechte prijs door:

- export belasting/import heffing

- excessieve markt- en transportkosten

- overwaardering van de munt

Prijsbederf door EU en V.S. 

Urban Bias

Voedselprijzen laag (lager dan reëel) → lonen ↓  → stedelijke elites verdienen  ↑ → boeren blijven arm

Oplossing? → 'fair trade' (eerlijke prijzen voor producenten, landarbeiders en consument) → betere marktpositie voor boeren (ook bij inkoop van kunstmest, machines en gereedschap)

Algemene oplossing ontwikkeling

Valorisatie: 

Het proces dat kennis omzet naar commercieel haalbare producten, processen of diensten (geld).

Landbezit & hervormingen

• Sub-Sahara Afrika = 2%-10% van het land onder formeel landbezit → toch geen grote rijkdom
  
• Wellicht door mentaliteit van peasant? (sociale activiteit i.p.v. economische)
• Andere landen (o.a. India, Thailand) hadden eigen redenen voor het achterblijven van ontwikkeling kasteloze Dalits in India →ongelijk bezit
• Maar..... Thailand was ook succesvol 
  

Succesfactoren Thailand

• Microkrediet op dorpsniveau
• Lening aan boeren tegen een lage rente
• Infra-ontwikkelingen
• Ontwikkelingsprogramma voor MKB op het platteland
  

HC4 deel 3: globalisering 2.0

• Belang van Afrika
• Landgrab
• Cashcrop
• Globalisering 2.0: de impact
• Scramble for Africa
  

Belang Afrika: theorie vs realiteit

Theorie

• Overdracht technologie
• Werkgelegenheid
• Productiviteit landbouw ↑
•  Ontsluiting platteland
• Verbetering handelsbalans
  

Realiteit

• Kapitaalintensieve productie
• Weinig mensen in dienst
• Verwerking gebeurt ook zonder dat Afrikaanse landen profiteren
• Macht over grondstoffen kwijt
• Sterke afhankelijkheid van China
  

Praktijkcasus: Zambia (later vandaag)

Grote investeerders op zoek naar land: Afrika

Chinese rechten in Afrika

Chinese investeringen in Afrika

Chinese investeringen in Afrika (2)

Chinese handel met Afrika

Druk op voedselmarkt

1. Vleesconsumptie in Azië ↑ → vraag veevoer ↑→ verdringt voedselproductie voor de mens

2. Toename vraag biobrandstoffen (afbeelding 2015)

Herleving van de koloniale tijd?!

Landgrab

Oorzaken:

1. Boeren hebben geen eigendomstitels

2. Boeren gebruiken grond als gewoonterecht

3. Boeren hebben geen juridische bescherming

Landtransacties nemen hard toe (FAO)

Biobrandstoffen

Chinese investeringen in Afrika (3)

Bron

China: de nieuwe zijderoute

1. Globalisering 2.0: nieuwe wereldspeler
2. Impact voor Schiphol & duurzaamheid?!
3. Scramble for Africa: herboren kolonialisme?!

De nieuwe Zijderoute

Globalisering: nieuwe wereldspeler

• Zijderoute 2.0 (video 1)
• China als nieuwe wereldmacht (video 2)
• Redding of een strop? (video 3)

We kijken naar een video van NOSop3 (5:32)

Impact voor NL / Schiphol & duurzaamheid?!

• Deals met Nederland
  
• Concurrentie voor Schiphol
  
• Sneller, goedkoper, duurzamer?

We kijken naar 2 video's van RTLZ (3:00)

Scramble for Africa: herboren kolonialisme?!

• Investeringen in Afrika
• Keerzijde van de deals

We kijken naar een video van RTLZ (4:39)

Casus HC4: China in Zambia

1. Welke thema’s die bij het hoorcollege zijn besproken zie je terug in de documentaire?  
2. China staat bekend als een communistisch land. Toch stelt de Zambiaan (rondom minuut 9) dat het kapitalistisch zou zijn. Verklaar zijn stelling.  
3. China heeft bedrijvigheid gebracht, waaronder het laten draaien van fabrieken. Geef aan welke schaduwzijde de Chinese komst t.a.v. bedrijvigheid heeft gebracht.  
4. De Zambiaanse handelaar (rondom minuut 16/17) stelt dat de handel op de markt matig is en dat Chinese collega's veel meer winst maken. Welke redenen noemt hij voor de achterblijvende Zambiaanse winst?  
5. Welk probleem stelt de vice-premier van Zambia t.a.v. de positie van Zambiaanse boeren?
   
6. Wat leren de antwoorden op vraag 1 t/m 5 ons?

Een spoor van Chinezen (Zambia) (24 minuten)

klik

Korte toelichting

Veertig jaar geleden legden de Chinezen een treinspoor aan door Zambia. Ze noemden dit het spoor van de vrijheid. Bram Vermeulen reist per trein door het Afrikaanse land om te ontdekken wat er van die oude vriendschap geworden is.

Huiswerk

• Casus  HC4 China in Zambia
• Vragen HC4 algemeen