Grammatica woordsoorten 1: werkwoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Werkwoorden

Doelen

In deze les leer je alles over
werkwoorden

- je weet welke soorten
  werkwoorden er zijn.
- je kunt zelfstandige werkwoorden

  in een zin benoemen.

- je kunt hulpwerkwoorden

  in een zin benoemen.

werkwoorden

0

Werkwoorden

Alle werkwoorden kun je onderverdelen in twee soorten:

1. DOEN  De doe-woorden geven een handeling aan. Wat iemand
                doet is een handeling. (lopen, drinken, vertellen, etc)

    * Deze werkwoorden vormen het werkwoordelijk gezegde (WG).

2. ZIJN    Dit werkwoord gebruik je om iets te beschrijven. Het geeft aan
   wat iemand of iets is. (Je bent een goede voetballer. De lamp is stuk.)

* Deze koppelwerkwoorden vormen een naamwoordelijk gezegde (NG).

 

Werkwoorden

De persoonsvorm is altijd een werkwoord.

Dit werkwoord:

- geeft aan in welke tijd een zin staan (Tegenwoordige of verleden tijd)

- past zich altijd aan het onderwerp aan (staat het onderwerp in het
  enkelvoud, dan staat de persoonsvorm ook in het enkelvoud. Is het
  onderwerp meervoud, dan is de persoonsvorm ook meervoud)

 

Werkwoorden

Werkwoorden hebben ook verschillende functies in een zin. Daarom brengen we alle werkwoorden in drie categorieën onder:

1.    zelfstandige werkwoorden (zww)
2.    hulpwerkwoorden (hww)
3.    koppelwerkwoorden (kww)

Zelfstandige werkwoorden

* Zelfstandige werkwoorden laten zien wat er gebeurt in
  de zin.

* Het werkwoord heeft een duidelijke betekenis.

* Ze kunnen in hun eentje gebruikt worden en vormen
  alleen het werkwoordelijk gezegde van de zin.

         vb. Jan eet een appel. (iemand doet iets)

               Het schilderij hangt aan de muur (Iets doet iets)

Hulpwerkwoorden

Hulpwerkwoorden vormen samen met het zelfstandig werkwoord het werkwoordelijk gezegde van de zin. Vergelijk de volgende zinnen eens met elkaar.
         vb. Jan eet een appel. (eet = zww)

              Jan heeft een appel gegeten.  (heeft = hww   gegeten = zww)

Nu zijn er twee werkwoordsvormen: heeft en gegeten. Gegeten drukt de handeling uit, heeft zegt iets over de tijd waarop de appel gegeten is.

Als er in een zin twéé of méér werkwoordsvormen voorkomen, is de persoonsvorm (pv) altijd een hulpwerkwoord.

Koppelwerkwoorden

Vb: Kleine hondjes blijken lief.
In deze zin staat één werkwoord: blijken. Dat is dus automatisch het hoofdwerkwoord. Koppelwerkwoorden zijn bijzondere werkwoorden, want het zijn geen echte zelfstandige werkwoorden.  Je kunt niet zeggen: Kleine hondjes blijken.*

Het werkwoord “blijken” heeft in deze zin het woord “lief” nodig. Het woord “lief” wordt gekoppeld aan het onderwerp “kleine hondjes”.

Omdat “blijken” zorgt voor dat koppelen, noemen we “blijken” een koppelwerkwoord. Er hoort dus altijd nóg een zinsdeel bij, want één zinsdeel kun je niet koppelen. In dat zinsdeel staat een zelfstandig naamwoord en/of een bijvoeglijk naamwoord)

Het werkwoord "ZIJN"

1. Het werkwoord “zijn” kan voorkomen als zelfstandig werkwoord:
         vb. Mijn zusjes zijn thuis.   Onze kat is bij de buren.

   Hier betekent “zijn”: ergens zijn (plaats).

2. Het werkwoord “zijn” kan bovendien voorkomen als hulpwerkwoord:

         vb. Mijn zusjes zijn thuis gekomen. (Toestand beschrijven)

3. Het werkwoord “zijn” kan ook voorkomen als koppelwerkwoord:
    Als het werkwoord “zijn” een koppelwerkwoord is, betekent het altijd “iets zijn”.
          vb: Zij is moe. Jullie zijn brugpiepers. De fiim is spannend.

Wat zijn werk-woorden meestal?

Sleep alle werkwoorden naar "Werkwoorden" en alles wat geen werkwoord is naar "Geen werkwoord".

Werkwoorden

Geen werkwoord

huis

goede bedoelingen

verhuizen

heb willen houden

zijn

zijn hond

Werkwoord(en)?
Hij maait het gras van zijn favoriete voetbalclub.

Werkwoord(en)?
Hij heeft het gras van zijn favoriete voetbalclub gemaaid.

Werkwoord(en)?
Hij zal het gras van zijn favoriete voetbalclub morgen gaan maaien.

Werkwoord(en)?
Hij zou het gras van zijn favoriete voetbalclub morgen willen gaan maaien.

Werkwoord(en)?

Jan heeft heel zijn leven al een grote wens.

Werkwoord(en)?

Jan wil heel zijn leven al astronaut worden .

Werkwoord(en)?
De radiozender 100%NL liet zijn wens in vervulling gaan.

Werkwoord(en)?
Zijn vrouw had zijn wens bij de radiozender ingediend.

Welk werkwoord heeft betekenis?
(zww)
Ik heb heel lekker gegeten.

1. heb
2. gegeten

Welk werkwoord heeft betekenis?
(zww)
Wij mochten in het zwembad zwemmen.

1. mochten
2. zwemmen

Welk werkwoord heeft betekenis?
(zww)
Wij kunnen de weg vragen aan de meneer.

1. kunnen
2. vragen

Welk werkwoord heeft betekenis?
(zww)
Hans en Grietje werden achtergelaten in het bos.

1. werden
2. achtergelaten

Wat zijn de werkwoorden in de zin:
De bekritiseerde scheidsrechter mag in Nederland blijven fluiten.

Een kettingbotsing kan veel schade veroorzaken
kan = ...?

1. hww
2. zww

Een kettingbotsing kan veel schade veroorzaken
veroorzaken = ...?

1. hww
2. zww

Een 8-jarige jongen is met zijn been klem komen te zitten in een put
is = ...?

1. hww
2. zww

Een 8-jarige jongen is met zijn been klem komen te zitten in een put
komen = ...?

1. hww
2. zww

Een 8-jarige jongen is met zijn been klem komen te zitten in een put
zitten = ...?

1. hww
2. zww

Een amateurvoetballer heeft tijdens een sliding zijn been gebroken
heeft = ...?

1. hww
2. zww

Een amateurvoetballer heeft tijdens een sliding zijn been gebroken
gebroken = ...?

1. hww
2. zww

Ik heb altijd dierenarts willen worden
heb = ...?

1. hww
2. zww

Ik heb altijd dierenarts willen worden
willen = ...?

1. hww
2. zww

Ik heb altijd dierenarts willen worden
worden = ...?

1. hww
2. kww

In Madame Tussauds in Londen staat sinds 2013 een wassenbeeld van zangeres Adele.

1. staat = hww
2. staat = zww

Aan de zuidkust van Florida zijn om nog onbekende redenen tientallen dode grienden aangespoeld.

1. zijn = hww aangespoeld = hww
2. zijn = zww aangespoeld = hww
3. zijn = hww aangespoeld = zww
4. zijn = zww aangespoeld = zww

Een postbode heeft maandenlang post achtergehouden.

1. heeft = hww achtergehouden = hww
2. heeft = zww achtergehouden = hww
3. heeft = hww achtergehouden = zww
4. heeft = zww achtergehouden = zww

De meteoriet-inslag in Rusland had ook in Nederland kunnen gebeuren.

1. had - kunnen = hww gebeuren = zww
2. had - gebeuren = hww kunnen = zww
3. had - kunnen = zww gebeuren = hww
4. had = hww gebeuren = zww

Doelen

- je weet welke soorten werkwoorden er zijn.
- je kunt zelfstandige werkwoorden in een zin benoemen.

- je kunt hulpwerkwoorden in een zin benoemen.

- je kunt koppelwerkwoorden in een zin benoemen

Ik weet welke soorten werkwoorden er zijn.

1. ja
2. nee

Ik kan zelfstandige werkwoorden in een zin benoemen.

1. ja
2. nee

Ik kan hulpwerkwoorden in een zin benoemen.

1. ja
2. nee