Late Middeleeuwen 1e klas

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

De Late Middeleeuwen

Paragraaf 6.1 Woonplaats en werkplaats

(Ontstaan van steden)

Hoe zat het ook alweer met de Middeleeuwen?

• De tijd na het Romeinse Rijk (Oudheid) en vóór de Nieuwe Tijd.

• Het ligt in het midden van die twee perioden: tussenperiode

• Ongeveer tussen 500 en 1500

• Vroege Middeleeuwen: 500-1000
• Late Middeleeuwen: 1000-1500

Tijd van Grieken en Romeinen

(500 v. Chr. - 500 n. Chr.)

Tijd van Monniken en Ridders

(500-1000)

(Vroege Middeleeuwen)

Tijd van Steden en Staten

(1000-1500)

(Late Middeleeuwen)

1492: Columbus 'ontdekt' Amerika

(Einde van de Middeleeuwen)

⚓️

476: Val van het West-Romeinse Rijk

(Begin van de Middeleeuwen)

🔥

Tijd van Ontdekkers en Hervormers

(1500-1600)

Tijd van Regenten en Vorsten

(1600-1700)

Tijd van Pruiken en Revoluties

(1700-1800)

Late Middeleeuwen

• Tijd van Steden en Staten (1000-1500)

• Het is 'veiliger' en 'rustiger'
• Er komt meer handel
• Geld komt weer terug
• Bevolking groeit

• Er ontstaan steden

Dit is een plattegrond van Zwolle in de Middeleeuwen

Verbeteringen in de landbouw

Rond het jaar 1000

• Drieslagstelsel
  
• Ontginnen van nieuw landbouwgrond
• IJzeren ploeg
• Halsjuk

Steeds meer handel

• Verbeteringen in de landbouw leveren meer oogst op
  
• Overschotten worden verkocht of geruild op markten 
• Geld wordt steeds meer gebruikt als (handig) ruilmiddel
• Einde aan de aanvallen van Vikingen in West-Europa: meer veiligheid
• Handelaren komen daardoor in verschillende landen en nemen andere producten mee.

Steden ontstaan

• Handelaren komen vaak op dezelfde plek, vaak kruispunten van wegen en rivieren, meestal in de buurt van een kasteel of klooster
• Hier ontstaan markten waar handel wordt gedreven
  
• Deze markten groeien uit tot steden
  
• Ontstaan van de Agrarisch-stedelijke samenleving

Werken in een gilde

• Omdat de oogst groter wordt, hoeft niet iedereen meer boer te zijn: er ontstaan andere beroepen: ambachten
• Mensen met hetzelfde ambacht zitten in een gilde.
• Het gilde controleerde ook de kwaliteit van de producten en stelde de verkoopprijs vast.
• Bij ziekte en overlijden kreeg het gezin hulp van het gilde.

De meeste gilden hadden een prachtig gildehuis. Hier werden, behalve vergaderingen, ook feesten gehouden. Heel het leven draaide om het gilde.

Voorbeelden van ambachten in een middeleeuwse stad:

- smid

- bakker

- timmerman

- meubelmaker

- brouwer

- kleermaker

Van leerling 

tot meester

Je mag alleen een eigen bedrijf hebben, als je lid van een gilde bent.

Hiervoor moet je eerst meester worden:

1. Je begon al erg jong als leerling;
2. Daarna werd je gezel;
3. En pas als je meesterproef had gedaan kon je meester worden. 

Middeleeuwse ambachtslieden aan het werk.

Een voorbeeld van een meesterproef.

Om meester te worden moest een poort worden gemetseld.

De Hanze

• De meeste steden hadden een plein, waarop markten werden gehouden.
• Veel handelaren reisden van markt naar markt.

• Een groep steden in Europa werkte samen om meer handel te krijgen. 
• Ze noemden hun vereniging de Hanze.

Dit is een plattegrond van Deventer, een van de Hanze-steden.

0

Rond het jaar 1000 groeiden de oogsten snel. Welke oorzaak had dat?

1. De boeren hadden geleerd het land te bemesten.
2. De boeren lieten hun kinderen meehelpen op het land.
3. Er kwamen steeds meer boeren, omdat de mensen in steden ook moesten eten
4. De boeren gebruikten betere werktuigen.

Het gilde controleert de kwaliteit en de prijs van de producten die de gildeleden maken.

1. Waar
2. Niet waar

Als een gildelid ziek is, zorgen de andere leden voor hem en zijn gezin.

1. Waar
2. Niet waar

Een boer is een ambachtsman

1. Waar
2. Niet waar

Een timmerman is een ambachtsman

1. Waar
2. Niet waar

Een marktkoopman is een ambachtsman

1. Waar
2. Niet waar

Een zilversmid is een ambachtsman

1. Waar
2. Niet waar

Als je goed genoeg was, moest je de ????
afleggen. Dat was een soort examen. Als je slaagde, mocht je lid worden van het gilde.

Welk woord moet er op de vraagtekens staan?

1. gilde
2. meester
3. meesterproef
4. leerling

De Late Middeleeuwen

6.2: Zelfstandige burgers

(bestuur en leven in de middeleeuwse stad)

De Nederlanden

• Nederland als één land bestond nog niet in de Middeleeuwen
  

• Er waren veel kleine gebieden, die bij elkaar 'De Nederlanden' heetten. België, Nederland en Luxemburg

De Nederlanden maakten deel uit van het Rooms-Duitse Rijk. De graven en hertogen in Nederland waren officieel leenmannen van de Duitse keizer, maar die had meestal niet meer veel macht over zijn leenmannen. In 1018 werden de legers van de Duitse keizer zelfs verslagen door te troepen van de graaf van Holland.

Stadsrechten

• Net als in de vroege middeleeuwen moest iedereen luisteren naar de heer.
• Ook de inwoners van steden, maar die wilden liever eigen baas zijn.
• De inwoners van de stad en heer maken afspraken, vastgelegd in stadsrechten

De stad Dordrecht kreeg in 1220 stadsrechten van graaf Willem I van Holland. Daarmee is het één van de oudste steden van Nederland

Voordelen van stadsrechten

Voor de burgers in de stad:

• Een stad met stadsrechten mag een stadsmuur bouwen.
• Eigen bestuur en rechtspraak

Voor de heer:

• In ruil voor deze rechten moet de stad belasting betalen
• Stedelingen moesten de heer helpen in tijden van oorlog

Bestuur van de stad

• De inwoners van de stad werden burgers genoemd, ze kozen hun eigen bestuur (de schepenen).

• Daarnaast was de schout aanwezig als plaatsvervanger van de heer.

• Je moest je als inwoner van een middeleeuwse stad wel goed aan de regels houden, want er waren strenge regels (keuren)

Straffen in de Middeleeuwen

Klik op de hotspots en sleep de straffen en de gezegden naar de juiste plek in de afbeelding.

Een gruwelijk goede opdracht!

Hand afhakken

Geselen

Ogen uitsteken

In het water gooien

Ophangen

Op de brandstapel

Onthoofden

"Iemand de ogen uitsteken."

"Hij voelt zich geradbraakt."

"Ik maak hem een kopje kleiner."

" Zij werd op de pijnbank gelegd."

"Ze legden hem het vuur aan de schenen."

"Dat doet hem de das om."

Geen onderdeel van het bestuur van de stad

1. Schout
2. Burgemeester
3. Schepenen
4. Keuren

De schout is de plaatsvervanger van de ... in de stad

1. Burgemeester
2. Heer
3. Schepenen
4. Burgers

Van wie kreeg een stad, stadsrechten?

1. Schepenen
2. Schout
3. Burgemeester
4. Heer

Stadsrechten: nooit meer belasting betalen.

1. Waar
2. Niet waar

Stadsrechten: nooit meer meevechten in oorlogen van de heer.

1. Waar
2. Niet waar

0