Beeld en Geluid Onderwijs
Een enorme collectie interessant AV-materiaal, gratis voor gebruik in het onderwijs

Wij slaven van Suriname - Anton de Kom: tégen het systeem, vóór eigenwaarde

Wij Slaven van Suriname
Anton de Kom
1 / 26
next
Slide 1: Slide
NederlandsMiddelbare schoolhavo, vwoLeerjaar 4-6

This lesson contains 26 slides, with interactive quiz and text slides.

time-iconLesson duration is: 100 min

Introduction

Wij slaven van Suriname - Anton de Kom

Instructions

De leerlingen hebben de roman 'Wij slaven van Suriname (Anton de Kom) gelezen en verwerken de inhoud en context in twee- of drietallen. In deze les werken de leerlingen aan drie doelen:

- een verdieping van de inhoud van de roman;
- een beredeneerd persoonlijk oordeel over de roman;
- een verdieping van hun kennis over de slavernij en de postkoloniale tijd in Suriname. 

In de bijlage is een docentenhandleiding inclusief voorbeeldantwoorden opgenomen.

Instructions

Items in this lesson

Wij Slaven van Suriname
Anton de Kom

Slide 1 - Slide

This item has no instructions

Wij slaven van Suriname 

*
 Anton de Kom


Tegen de stroom in, strijdend voor eigenwaarde

Slide 2 - Slide

Bij deze les wordt uitgegaan van het gegeven dat de leerlingen de roman hebben gelezen. De les is dan ook bedoeld als verdiepingsopdracht.
Leerdoel
Als je de opdracht goed hebt afgerond, heb je (1) voldoende kennis om een beredeneerd standpunt in te nemen over de roman. Ook heb je (2) meer kennis over Suriname tijdens en na de koloniale tijden (3) heb je een dieper inzicht in de manier waarop macht kan worden gebruikt om een bevolking te overheersen.

De roman is beschikbaar in de Online Bibliotheek: https://ap.lc/6Gcu6

Slide 3 - Slide

This item has no instructions

Werkwijze
Bij deze opdracht bespreek en analyseer je in een groepje van twee of drie lezers Wij slaven van Suriname van Anton de Kom. Je doet dat in drie etappes:
1   voorkennis activeren
2   inhoud verwerken
3   evaluatie 

Slide 4 - Slide

De leerling wordt gewezen op de indeling van de les: voorkennis activeren, inhoud analyseren en evalueren. Deze werkwijze kan de leerling ook toepassen bij het lezen en verwerken van andere romans. De voorkennis is nadrukkelijk benoemd om de leerling bewust te maken van de invloed van het persoonlijke referentiekader.

Het geniet de voorkeur om de opdrachten in groepjes van twee of drie leerlingen te laten maken om zo de dialoog over literatuur op gang te brengen. De relatief ruime opzet van de verschillende onderdelen is dan ook afgestemd op een verwerking door meerdere leerlingen.

Voorkennis activeren

Slide 5 - Slide

This item has no instructions

Sranantongo
In de roman lees je af en toe woorden die afkomstig zijn uit het Sranantongo. Denk daarbij aan termen als bakra (witte mensen), drisieman (kruidendokter) of manja (mango). Wat betekent Sranantongo letterlijk en hoe is deze taal ontstaan?


Afb.: bol

Slide 6 - Slide

Een inleiding op het ontstaan van het Sranantongo

Sranantongo betekent letterlijk ‘Surinaamse taal’. Het is een mengtaal die ten tijde van de slavenhandel is ontstaan uit het Engels, Nederlands, Portugees en diverse Afrikaanse talen. vergelijk het Papiements dat in het Caraïbisch gebied wordt gesproken.
Samenstelling van de bevolking
In de koloniale tijd werden Afrikanen te werk gesteld op de plantages. Direct na de afschaffing van de slavernij kwamen er bevolkingsgroepen uit andere gebieden, iets wat nog duidelijk zichtbaar is in de huidige bevolking van Suriname. Noem drie van deze groepen. 

Afb.: Wikimedia

Slide 7 - Slide

Een inkijk in de samenstelling van de bevolking van Suriname.

Deze groepen zijn (onder andere)
- Chinezen (Indonesië, China)
- Brits-Indiërs (India)
- Javanen (Indonesië)
- Hollandse boeren (Nederland)

Woordbetekenissen
Bij het redigeren van de roman is er bewust voor gekozen de woorden slaaf, neger en blanke niet te vervangen door aangepaste varianten als slaafgemaakt en wit. Wat vind je van deze keuze?

Slide 8 - Slide

De leerlingen overdenken de negatieve (bij)betekenis van woorden als slaaf, neger en blanke. Maar ook vormen zij hun mening over het gebruik van deze woorden in de roman.

- eigen mening
- de woorden zijn onveranderd in de roman geplaatst om zo de discussie over de negatieve connotatie op gang te brengen

Wij slaven
De titel van de roman ‘Wij slaven van Suriname’ zou kunnen betekenen dat de auteur zichzelf ook nog als slaafgemaakte ziet. Vind je dat Anton de Kom tot deze groep behoort? Leg je antwoord uit.

Slide 9 - Slide

“Geen volk kan tot volle wasdom komen, dat erfelijk met een minderwaardigheidsgevoel belast blijft.”
― Anton de Kom, Wij slaven van Suriname
"Geen volk kan tot wasdom komen..."
“Geen volk kan tot volle wasdom komen, dat erfelijk met een minderwaardigheidsgevoel belast blijft.”
― Anton de Kom, Wij slaven van Suriname

Dit citaat van Anton de Kom bevat een boodschap voor zowel de afstammelingen van de tot slaafgemaakten, als de Nederlandse overheid. Zeg in je eigen woorden wat deze boodschap inhoudt en welke gevolgen deze heeft voor de verantwoordelijkheid ten opzichte van het verleden.

Slide 10 - Slide

De beroemde uitspraak van Anton de Kom leidt onder andere naar de vraag in hoeverre Nederland verantwoordelijk is voor het verleden. Wat betekent dit voor het maken van excuses en het uitvoeren herstelbetalingen. Een tweede discussie richt zich op de bevolking die zo lang onderdrukt is: hoe raken mensen een eventueel minderwaardigheidsgevoel kwijt, wat moet daarvoor gebeuren?
Plantages
Noem met behulp van Google Maps de namen van drie Surinaamse plantages. Geef aan de hand van de geografie van Suriname aan waar de plantages zich met name bevinden.

Afb.: Wikimedia

Slide 11 - Slide

Een oriëntatie op de plantages. De leerlingen kunnen in Google Maps (of een soortgelijk programma) alle informatie vinden.

Enkele namen zijn: Plantage Peperpot, Fredrikslust, Plantage Bakkie, Hecht en Sterk, Nijd en Spijt. De plantages bevinden zich aan de kuststrook, langs grote rivieren en rond Paramaribo.
De schrijver in kaart
De Kom verzet zich tegen onrecht en die instelling wijzigt niet als Nederland in de Tweede Wereldoorlog wordt bezet door Duitsland. Hoe loopt dit verzet voor hem af?
Afb.: Wikipedia

Slide 12 - Slide

De Kom verzet zich tegen onrecht, iets wat niet alleen geldt voor de situatie in Suriname, maar ook in WOII.

Anton de Kom wordt opgepakt vanwege zijn verzetswerk en overgebracht naar Vught. Hij overlijdt in 1945 aan tbc in het concentratiekamp Sandbostel.
Inhoud verwerken

Slide 13 - Slide

In dit gedeelte wordt de verdieping gezocht, waarin de inhoud van de roman vaak wordt gekoppeld aan de eigen mening/ het eigen inzicht van de leerling.
Rijk en arm
De Kom noemt Suriname ‘Nederlands twaalfde en rijkste, nee, Nederlands armste provincie’. Wat zou hij met deze tegenstelling bedoelen?


Afb.: Wikimedia

Slide 14 - Slide

De Kom zet in de eerste hoofdstukken van de roman al de toon: het verschil tussen theoretische kennis over het land en de harde realiteit.

Suriname is rijk aan grondstoffen, beschikt over een prachtige natuur. De bewoners zelf zijn echter arm, kunnen niet profiteren van deze rijkdom: ‘arm aan mensen, arm aan menselijkheid’.
El Dorado
El Dorado wordt door Anton de Kom gebruikt om de geestesgesteldheid van de kolonist te beschrijven. Geef aan wat er met El Dorado wordt bedoeld en wat deze beschrijving zou zeggen over de mentaliteit van de witte kolonisten.
Afb.: Wikimedia

Slide 15 - Slide

De Kom uit felle kritiek op de mentaliteit van de witte kolonisator. El Dorado is daar een goed voorbeeld van.

El Dorado is het denkbeeldige goudland dat de hebzucht van de (witte) mens aanwakkert. De kolonisator handelt uit eigenbelang en is alleen uit op gewin zonder zich te bekommeren om de menselijke waarde in Suriname.
Vendu
In de tekst lees je een uitgebreide beschrijving van de vendu: de openbare verkoop van ‘leverbaren’, ‘arme negerslaven werden gewassen en met vet en olie ingewreven’. Geef een tweetal voorbeelden van de onmenselijke manier waarop deze slaafgemaakten aan de man werden gebracht.


Afb.: Wikimedia

Slide 16 - Slide

De vendu maakt de duidelijk hoe barbaars de juist aangevoerde slaafgemaakten werden behandeld.

Voorbeelden van de wrede behandeling zijn:
- het bespotten van de slaafgemaakten (haardracht)
- het scheiden van gezinnen om deze later gezamenlijk te kunnen verkopen
- het verplicht tonen van spierkracht, gave tanden e.d.
- het scheiden van gezonde en ongezonde slaafgemaakten (met alle gevolgen van dien voor de ongezonde mens.

Martelpraktijken
In de tekst wordt veel aandacht besteed aan de wrede martelmethoden die worden toepast op slaafgemaakten. Beschrijf de methode die op jou de meeste indruk heeft gemaakt en leg vervolgens uit waarom de plantage-eigenaren voor deze gruwelijke bestraffing kozen.
Afb.: rawpixel

Slide 17 - Slide

De leerlingen nemen met deze vraag kennis van de wrede behandeling van slaafgemaakten. Niet alleen de wreedheid kan worden beschouwd, ook is het belangrijk demotivatie voor deze behandeling te kennen.

- eigen keuze w.b. de martelmethode
Meestal wordt aangenomen dat deze behandeling ten doel had de machtsverhouding tussen meester en slaafgemaakte te benadrukken. Tegelijkertijd had het een economisch motief doordat zo voorkomen zou worden dat slaafgemaakten de plantage zouden ontvluchten: een verlies aan arbeidskracht, nog afgezien van de prijs die voor de slaafgemaakte betaald had moeten worden.

Surinaamse helden
In het hoofdstuk Geschiedenis des Vaderlands staat vermeld hoe de Surinaamse leerlingen werden onderwezen over de heldendaden van Piet Hein, Willem de Zwijger of Michiel de Ruyter. Baron en Boni worden beschouwd als Surinaamse helden. Leg uit op grond van welke daden zij als helden worden gezien.

Afb.: Wikimedia

Slide 18 - Slide

Het onderwijs in Suriname was lange tijd voornamelijk gericht op Nederland, wat zich onder andere uitte in de kennis over de geschiedenis: de Nederlandse helden. Tegenwoordig is er aandacht voor de Surinaamse helden, die tegen de stroom in, in verzet durfden komen.

Baron: een intellectueel die door zijn meester in vrijheid werd beknot, ondanks eerdere afspraken. De geseling die hem als straf werd opgelegd, bracht Baron ertoe te vluchten en als aanvoerder van de marrons witte kolonisten aan te vallen.
Boni: een in vrijheid geboren Surinamer die de strijd tegen de kolonisten leidde, met name door te zorgen voor een strakke organisatie.

Afschaffing slavernij
Kun je op grond van Wij slaven van Suriname beweren dat de afschaffing van de slavernij ook het einde van de onderdrukking betekent?
Afb.: wikimedia

Slide 19 - Slide

Op 1 juli 1863 is de slavernij officieel afgeschaft (keti koti), er bleek echter nog zoiets te bestaan als de Afschaffingswet.

De arbeiders werden op grond van de Afschaffingswet verplicht om nog tien jaar door te werken op de plantages. Ook de contractarbeiders uit andere gebieden (Chinezen, Hindoestanen, Javanen) werkten onder erbarmelijke omstandigheden.
Receptie
De roman is te zien als een scherpe veroordeling van de slavernij en handelingen van de overheid en voormalige kolonisten in de periode die daar opvolgde. Hoe werd het boek in Nederland ontvangen?

Afb.: Wikimedia

Slide 20 - Slide

De roman is te zien als een scherpe veroordeling van de slavernij en handelingen van de overheid en voormalige kolonisten in de periode die daar opvolgde. Hoe werd het boek in Nederland ontvangen?

 In Nederland werd de roman genegeerd, of gezien als een politiek statement, afkomstig uit de (onbetrouwbare) communistische hoek. 



De toon van Wij slaven van Suriname is helder: er is mensen onrecht aangedaan. Maar is er in de tekst ook sprake van een hoopvolle boodschap?
Afb.: pixabay
Meer dan een aanklacht?

Slide 21 - Slide

De toon van Wij slaven van Suriname is helder: er is mensen onrecht aangedaan. Maar is er in de tekst ook sprake van een hoopvolle boodschap?

Eigen mening, met daarbij de opmerking dat de laatste jaren veel aandacht is uitgegaan naar de inhoud en het belang van het boek. 
Evaluatie

Slide 22 - Slide

In dit lesgedeelte wordt ingegaan op enkele evaluatieve vragen die te maken hebben met herkenning en beleving, de context en een totaaloordeel over de roman en een terugblik op enkele leermomenten. 
Jouw oordeel
Geef Wij slaven van Suriname samen een waardering uitgedrukt in sterren (vijfpuntsschaal). Beargumenteer vervolgens jullie keuze. Wat vonden jullie goed en wat juist minder goed? Heeft de discussie jullie individuele oordeel veranderd, en zo ja, hoe? Probeer voorbeelden en argumenten te halen uit jullie reacties op de discussievragen.
Afb.: pixabay

Slide 23 - Slide

De leerlingen geven een waardering voor de roman. Deze waardering wordt stevig onderbouwd met argumenten en voorbeelden uit de tekst.

Eigen invulling/mening
Verantwoordelijkheid
Er is vaak discussie over de mate van verantwoordelijkheid van de Nederlandse regering voor zaken die in het koloniale verleden van Suriname hebben gespeeld. Vind je dat de Nederlandse regering anno nu verantwoordelijk is en naast een excuus ook tot herstelbetalingen zou moeten overgaan?

Afb.: pxfuel

Slide 24 - Slide

Een vraag die aansluit bij de actualiteit (2023): waar ligt de verantwoordelijkheid voor het verleden en wat zouden de consequenties (dan) moeten zijn?

Eigen mening
Schrijf drie dingen op die je in deze les hebt geleerd.

Slide 25 - Open question

De leerlingen beschouwen de les en noemen daarbij drie leerpunten. Die punten zijn individueel bepaald, maar kunnen ook per groepje worden geformuleerd.

Eigen invulling/mening
Meer weten?
Kijk dan ook eens hier naar ...
Bekijk de lijst met alle fragmenten voor alle boeken van 
de Transkoloniale Leeslijst 2023 op Beeld & Geluid op School.

Slide 26 - Slide

Voor wie meer wil weten over teksten, auteurs en fragmenten: zie de transkoloniale kijklijst.