AFP 3.2.17 Oogaandoeningen

• Anatomie Fysiologie Pathologie
• MBO
• Studiejaar 3

Oogaandoeningen DA3

medische kennis H 13

Deze les

Anatomie oog

Veel voorkomende oogaandoeningen

Geneesmiddelen bij oogaandoeningen

Functie van het oog

Zintuig: vangt lichtprikkels op en stuurt deze via oogzenuw (nervus opticus) naar hersenen

Kwetsbaar!

- Oogkas = orbita

- oogleden (tegen stof en licht)

- wimper (tegen kleine stofjes)

Het oog bevindt zich in de oogkas en is circa 2.3 cm in doorsnee. Doordat het oog uit relatief zachte materialen bestaat, is het kwetsbaar voor beschadigingen. De oogkas heeft dan ook vooral een beschermende functie. In de oogkas zitten gaten en spleten om alle zenuwen en bloedvaten door te laten.

Ook de oogleden en de wimpers beschermen het oog. 

- oogleden: tegen stof en licht, afsluiting tijdens slaap

- Wimpers: beschermen tegen kleine stofjes, tastgevoelig, sluiten in reflex bij aanraking, talg om uitdroging te voorkomen

Drie lagen van het oog

1. Harde oogrok (sclera)

Zorgt voor:

• Bescherming en stevigheid
• Omgeven door slijmvlies
    (conjunctiva)
• Doorzichtig aan voorkant
    -> hoornvlies (cornea)
  

Het hoornvlies is doorzichtig en zorgt ervoor dat het licht doorgelaten wordt en dat de lichtstralen van richting veranderen doordat zij op het hoornvlies breken

- veel pijnzintuigen

Drie lagen van het oog

2. Druifvlies (uvea)

Bestaat uit:

• Vaatvlies 
• Regenboogvlies (iris)
• Pupil
• Straallichaam 

Vaatvlies zorgt voor bloedtoevoer

Regenboogvlies (iris): gekleurde deel van het oog, verkleint en vergroot pupil

- veel pigmentcellen: donkere ogen

- veel licht: kleine pupil

straallichaam is de plek waar de spieren van de lens verbonden zijn aan de buitenkant van het oog

- maakt kamervocht aan

Drie lagen van het oog

3. Netvlies (retina)

Receptoren om het licht op te vangen

- prikkel wordt een elektrische impuls die via de oogzenuw naar de hersenen gaat

Staafjes en kegeltjes

Staafjes: beweging en zwart-wit -> minder scherpe waarneming (denk maar aan kijken in het donker)

Kegeltjes: kleuren en details -> zeer scherpe waarneming

Drie lagen van het oog

3. Netvlies (retina)

Gele vlek (macula)

Blinde vlek (papil)

Gele vlek: veel kegels -> kun je het scherpst mee zien (ligt recht achter de pupil)

Blinde vlek: netvlies gaat over in de oogzenuw -> geen staafjes/kegeltjes en kan dus niks zien

Even in de herhaling...

Met welk nummer wordt de lens aangegeven?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 12

Het hoornvlies is onderdeel van de harde oogrok

1. WAAR
2. NIET WAAR

Met welk nummer wordt de blinde vlek aangegeven?

1. 5
2. 7
3. 9
4. 11

Hoornvlies

Regenboogvlies

Netvlies

Druifvlies

Cornea

Iris

Retina

Uvea

Werking van het oog

Twee reacties: Pupilreflex en Accommodatie

In en om je oog zitten veel spiertjes die ervoor zorgen dat je goed en scherp kunt zien.

Dit hoort dus eigenlijk niet...

Accommoderen

Als je in de verte kijkt, dan hoeven de lichtstralen minder sterk te breken en de is lens plat.

- Net als bij de pupil zijn hierbij de rechte spieren (de lensbandjes) strakgetrokken en de kringspieren zijn ontspannen

Als je dichtbij kijkt, moeten de lichtstralen sterk breken (een scherpe hoek maken (denk maar aan een bocht tijdens het autorijden) en wordt de lens boller. 

- Hierbij zijn de kringspieren aangespannen en de lensbandjes ontspannen

Dit aanpassen door de lens noemen we accommoderen

Accommoderen

Flubberbal van de action?

Als je naar iets in de verte kijkt, dan is de lens...

1. BOL
2. PLAT

Als ik in fel licht kijk, dan wordt mijn pupil

1. Groter
2. Kleiner
3. Niet anders
4. Dikker

Pathologie van het oog

Conjunctivitis

Conjunctivitis: Ontsteking van bindvlies over harde oogrok (sclera)

• Meest voorkomende oorzaak van rood oog
• Meest voorkomende oogontsteking

Drie oorzaken:

1. Viraal: Verkoudheid, adenovirus (besmettelijk!)
2. Bacterieel: Stafylokokken, SOA
3. Allergisch: Pollen, contactallergenen

Soms doet hoornvlies/cornea mee

contactallergenen zijn: oogdruppels of -zalf, makeup en contactlensvloeistof

Ontsteking conjunctiva

Conjunctiva is slijmvlies over je oog en onder je oogleden: zorgt ervoor dat er niks 'achter' je oog kan komen

Conjunctivitis

Symptomen: Duurt enkele dagen tot twee weken

• Rode, branderige, tranende ogen
• Meestal geen pijn                                           Allergie: Jeuk
• Soms zichtproblemen                                 Bacterieel: Pusvorming

Behandeling: 

• Oogdruppels (verschillende soorten)
• Eventuele contactlenzen uit!

Waterige afscheiding

Geen pijn, tenzij hoornvlies is aangetast

Zichtproblemen door tranen en irritatie

Oogdruppels:

- Reiniging

- Bloedvatvernauwing

- Antibiotica

- Antihistaminicum

Keratitis

Ontsteking van de cornea (hoornvlies)

• Door Herpes Simplexvirus of UV-licht (skiën, lassen)

Symptomen:

• Zeer pijnlijk
• Afname gezichtsvermogen
• Lichtschuwheid
• Tranende, rode ogen

evt. littekenvorming 

verminderde gevoeligheid en daardoor grotere kwetsbaarheid

Wat is het verschil tussen een conjunctivitis en een keratitis?

Uveitis

Ontsteking van het vaatvlies (uvea)

• Verzamelnaam voor inwendige ooginfecties:  o.a. iritis

Symptomen:

• Diepe pijn in het oog, rood oog
• Vermindering gezichtsvermogen/wazig zien 
• Zwarte vlekjes of slierten in het beeld
  
• (soms) Licht niet goed verdragen
  

Oorzaak is onbekend, soms onderdeel van infectieziekten en auto-immuunziekten (reuma)

Één oog of beide ogen tegelijkertijd

Onder andere gebruik van corticosteroiden als behandeling

Glaucoom

Acuut: plotselinge blokkade afvoer van
kamervocht

Waar werd het kamervocht ook weer gemaakt?

Glaucoom

Acuut: plotselinge blokkade afvoer van
kamervocht (Spoedgeval!)

• Acuut hevige pijn
• Rood/hard oog
• Misselijkheid/braken
• Risico op blindheid

Behandeling: Oogdrukverlagende druppels

Verwijzing naar oogarts

Chronisch glaucoom

Afvoer van kamervocht slibt langzaam dicht

• Oogdruk neemt heel langzaam toe
• Oogzenuw raakt langzaam beschadigd
• Patiënt ziet langzaam steeds minder 

(van buiten naar binnen)

Schade aan oogzenuw herstelt niet: oogdruppels/

drain/operatie kan verdere schade voorkomen

Waarom is acuut glaucoom een spoedgeval?

Cataract (staar)

(Grijze) staar: vertroebeling van de lens

• Aangeboren/erfelijk
• Ziekte, zoals diabetes
• Meestal door ouderdom

Maculadegeneratie 

De macula bevat vooral kegeltjes

Oorzaken: Diabetes, Ouderdom, Trauma, 

Erfelijke ziekte en/of Roken

Symptomen: Wegvallen centrale gezichtsveld

• Minder scherp zien
• Vervormingen zien

Waar waren de kegeltjes voor?

- Scherp zien en kleuren zien

Patient ziet bijvoorbeeld dit...

Hoe werkt het? (Amslertest)

- men kijkt op kaart met vierkanten naar middelpunt (andere oog afgedekt)

Wanneer iets mis?

- als je iets ‘niet’ ziet

- iets wazigs ziet

- iets onregelmatigs ziet

Of dit...

Twee vormen

1. Droge maculadegeneratie: cellen in de gele vlek sterven af

• Meest voorkomende vorm (±85% )
• Langzaam proces
• Geen behandeling mogelijk

2. Natte maculadegeneratie: groei abnormale bloedvaatjes in macula

• Bloedvaatjes kunnen bloed of vocht lekken 
• Laseren en/of injectie in oog kan achteruitgang verminderen

Bloedvaatjes kunnen tot littekenvorming leiden of permanente schade aan het netvlies

Aandoening ontwikkelt zich snel en er is sprake van een snelle achteruitgang (ernstig verlies van gezichtsveld als niet wordt ingegrepen)

Retinopathie (2)

Retina: Netvlies (staafjes en kegeltjes)

Pathie: Ziekte/afwijking/aandoening

Retinopathie: Aandoening van netvlies

• Verschillende oorzaken
• Belangrijkste oorzaak van blindheid 

Diabetische Retinopathie

Beschadiging van netvlies bij diabetes:

• Teveel suiker beschadigt bloedvaatjes
• Bij 80% van de patiënten

De bloedvaatjes:

• Lekken vocht/vet (exsudaat)
• Gaan bloeden of dichtzitten 
• Geven te weinig zuurstof door
• Gaan zich uitbreiden
  

Mensen met diabetes hebben te veel glucose (suiker) in hun bloed. Dit beschadigt de bloedvaten in het lichaam, waaronder de kleine bloedvaatjes in het netvlies.

Bij de meeste mensen met diabetes ontstaat diabetische retinopathie. Dit geldt zowel voor mensen met diabetes type I als diabetes type II. Twintig jaar na de diagnose diabetes zijn de kleine bloedvaatjes in het netvlies bij 80% van de mensen beschadigd.

Door tekort aan bloed en zuurstof (ischemie) vormt het oog nieuwe bloedvaatjes -> ernstige retinopathie

Andere vormen Retinopathie

Hypertensieve retinopathie: door hoge bloeddruk

Atherosclerotische retinopathie: door aderverkalking en ouderdom

Bij beiden:

• Beschadiging van netvlies (4 gradaties)
• Gezichtsvermogen gaat langzaam achteruit
• Preventieve behandeling risicofactoren

Patiënt merkt vaak niet dat gezichtsvermogen achteruit gaat -> bij klachten is het vaak te laat

Gradaties van gering tot zeer ernstig

Loslating netvlies

Ablatio retinae: netvlies laat los van vaatvlies

• Door een ongeluk/trauma of erfelijkheid
• Soms door ernstige bijziendheid

Symptomen:

• Lichtflitsen/schaduw/vlekjes zien
• Minder scherp zien

Spoedgeval -> zo snel mogelijk naar OK!

Door ziekte of trauma, erfelijkheid, operatie aan staar. Krimpend glasvocht door ouderdom

Patient ziet lichtflitsen door trekken aan zenuwcellen

Amblyopie

Amblyopie: Lui oog (meestal één oog)

• Moeite met diepte zien (onhandig)
• Geen afwijking aan het oog zelf

Oorzaken: Scheelzien, oogziekte, sterke bril-

afwijking -> de hersenen corrigeren overmatig

Behandeling: Bril, oog afplakken, oogdruppels (atropine)

• Slechts 'nuttig' tot 8/11 jaar 

Er is niks mis met het oog zelf, maar de beelden worden door de hersenen onderdrukt

Om dubbelzien te voorkomen, schakelen de hersenen het beeld uit dat een van de ogen binnenkomt. Het gevolg hiervan is dat de ontwikkeling van dit oog achterblijft. Het oog verleert het kijken en wordt lui. Het kind gebruikt alleen nog het goede oog om mee te kijken.

Lui oog stimuleren om weer te gaan kijken

Strabismus

Strabismus: Scheelzien

• Geen balans in werking oogspieren
• Spieren staan te strak/te los

Oorzaken: Erfelijk, ziekte, trauma, verkeerde sterkte van bril of een oogbewegingsstoornis

Symptomen: Niet altijd scheef staande ogen! 

Symptomen zijn niet altijd scheel staan van de ogen, maar vaak ook een lui oog en op latere leeftijd hoofdpijn, dubbelzien

Presbyopie

Presbyopie: Ouderdomsverziendheid

• Vanaf 40/45 jaar

Hmmmm...

• Kun je dan veraf of dichtbij goed zien?
• Wat was er ook alweer met de lens?
• Hoe kwam dit?

Wat gebeurt er als je ouder wordt?

Als je ouder wordt, neemt jouw spiermassa af; je wordt minder sterk. Ook de oogspieren worden minder sterk en daardoor kunnen de kringspieren minder sterk samentrekken.

Geneesmiddelen

Welk middel wordt wanneer gebruikt en waarom?

oogdruppels FNA: conjunctivitis  (bijv. hooikoorts)

Chlooramfenicol is een antibioticum. Het bestrijdt bacteriën. In oogdruppels of oogzalf wordt het gebruikt bij ooginfecties

Atropine: middelen bij oogonderzoek: pupilverwijder