Klas 3 - §2.3 - Formuletaal - LHE

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Hoofdstuk 2: Bouwstenen van stoffen

H2.3 Formuletaal

Tekst

H 2.3 Formuletaal

Leerdoelen 2.3      

• Je kunt stoffen weergeven met een molecuulformule
• Je kunt vertellen wat er bedoeld wordt met BRINCLHOF

• Je kent de regels van naamgeving van eenvoudige stoffen en je kunt ze toepassen

• Je kunt rekenen met atoommassa's om een molecuulmassa uit te rekenen

• Je kunt het massapercentage van één atoomsoort in een verbinding berekenen

Formuletaal

Het weergeven van moleculen met modellen is leuk, maar je kunt er niet alles mee. Moleculen worden daarom weergegeven met een:

molecuulformule: hieraan zie je welke atoomsoorten in het molecuul zitten, en hoe vaak iedere atoomsoort voorkomt

Het klassieke voorbeeld: water

                                                            model                     molecuulformule

Index  

Wat betekent dat getal?  

De '2' in H O vertelt ons dat er twee waterstofatomen in één molecuul zitten! Dit getal noem je de index. Ook zit er één zuurstofatoom in

index: de index geeft het aantal atomen aan van de soort die ervoor staat

LET OP: als er maar één atoom van een soort is, schrijf je de '1' nooit op!

Wat is een voordeel van het gebruiken van een formule?

2

Coëfficient 

Vaak heb je te maken met meerdere moleculen tegelijk, bijvoorbeeld bij een chemische reactie. 

8 O     betekent bijvoorbeeld dat ik acht zuurstofmoleculen heb. 

De '8' geeft het aantal moleculen aan. Dit getal noem je de coëfficiënt.

coëfficiënt: de coëfficiënt geeft aan hoeveel moleculen er zijn. Deze staat altijd vóór de molecuulformule

2

Vraag 1: Hoeveel zuurstofatomen zitten er in de stof met de formule H SO ?

En hoeveel atomen zitten er in totaal in dit molecuul?

2

2

2

4

1. 1 zuurstof atoom & 7 atomen in totaal
2. 4 zuurstof atomen & 8 atomen in totaal
3. 2 zuurstof atomen & 3 atomen in totaal
4. 4 zuurstof atomen & 7 atomen in totaal

Hoeveel chlooratomen zitten hier in totaal in?

P​2​​Cl​4​​

6

Vraag 2: Wat zijn de molecuulformules van deze stoffen?

antwoorden

De volgorde waarin je de atoomsoorten zet, is niet belangrijk

a.                                     b.                                    c. (uitdaging)
*9* 

paracetamol
gebruik tabel  2.12

C H O                

2

6

C H NO               

8

2

9

H               

2

BRINCLHOF

Er zijn zeven niet-ontleedbare stoffen waarvan de moleculen 
uit twee keer dezelfde atoomsoort bestaan.

--> Op aarde komen deze stoffen niet voor als losse atomen,
omdat ze stabieler zijn als ze moleculen vormen. 

Dus: 

H          = atoomsoort waterstof        /       h - atomen

H          = de stof waterstof       /          waterstof moleculen

  

2

BRINCLHOF

De zeven stoffen die twee-atomige moleculen vormen:

Broom     Jood     Stikstof     Chloor     Waterstof     Zuurstof     Fluor

  Br             I              N             Cl              H                 O             F

Deze vormen het belangrijke ezelsbruggetje:              

BRINCLHOF

2

2

2

2

2

2

2

Aan de slag met huiswerk voor 2.3                 (deel 1)

3H:    31, 34 t/m 36, 38 en 39

3V:    31 t/m 33 en 38 t/m 40

Snel klaar? 

Lees alvast de tekst over 'Naamgeving' in de paragraaf en probeer vraag 41(havo) / 42(vwo) uit. 

Naamgeving 

systematische naam: scheikundige naam van een stof.

bijvoorbeeld: koolstofdioxide

triviale naam de "alledaagse" naam voor een stof

bijvoorbeeld: keukenzout, alcohol, water

Voorbeeld: 

systematische naam van water is diwaterstofmonoxide. 

water is de triviale naam.

Regels voor systematische naamgeving

Voor nu leer je de regels van verbindingen die bestaan uit maximaal twéé atoomsoorten

Uitleg aan de hand van een voorbeeld, lachgas:                  

We gaan de systematische naam opstellen van deze stof

1. Je geeft de indexen aan met een (Grieks) voorvoegsel, gevolgd door de naam van de bijbehorende atoomsoort.

2.  De tweede atoomsoort krijgt niet de normale naam, maar verandert in een achtervoegsel met -ide.

N​2​​O

Regels voor naamgeving

            

numerieke voorvoegsels staan ook in tabel 2.23

speciaal achtervoegsel staan ook in tabel 2.24

Nu kunnen we de naam opstellen van

                                                                                                                                         

N​2​​O

N​2​​O

Regels voor naamgeving

Tenslotte, bestaat er één uitzondering op de vorige regels die je moet kennen.

UITZONDERING:  Wanneer de eerste atoomsoort in de formule maar één keer voorkomt, 

valt mono- aan de voorkant WEG

Dit is het geval bij bijvoorbeeld   CO

2

Oefenen met naamgeving                         (via check-in-duo's)

Voer de opdrachten 1 en 2 individueel uit. Nadat de tijd voorbij is, kom je in duo's samen tot gezamenlijke antwoorden. Daarna worden de antwoorden klassikaal gecheckt. 

Oefenen met naamgeving                         (via check-in-duo's)

Voer de opdrachten 1 en 2 individueel uit. Nadat de tijd voorbij is, kom je in duo's samen tot gezamenlijke antwoorden. Daarna worden de antwoorden klassikaal gecheckt. 

1 Stel de systematische naam op van de volgende stoffen

a.                   d.  

b.                   e.                   (hier zijn 2 antwoorden mogelijk)

c.   

2 Schrijf de molecuulformule op van de volgende stoffen                                 

f.  koolstofmonoxide      i.   tetrazuurstofdifluoride

g. waterstof                   j.  dizwavelmonochloride

h. fosforpentachloride

Cl​2​​O

SO​3​​

P​4​​O​6​​

SF​6​​

Br​2​​

Aan de slag met huiswerk voor 2.3                 (deel 2)

3H:    40 t/m 42

3V:    34, 42 en 43

Atoommassa

atoommassa: de massa van één atoom, de eenheid waarin je deze massa uitdrukt is u 

1,00 u is gelijk aan 1,66 * 10-27 kg. Dit hoef je niet uit je hoofd te weten

Je kunt de massa van de atomen vinden in het Periodiek systeem

Molecuulmassa

Je kunt de massa's van losse atomen vinden in het Periodiek systeem.

Als je de massa van een molecuul (in u) wilt weten, zul je een rekensom moeten doen.

molecuulmassa: de massa van één molecuul. de molecuulmassa is gelijk aan de som van alle atoommassa's die in het molecuul zitten.

Voorbeeld: we berekenen de massa van een zuurstofmolecuul en van een watermolecuul.

Massapercentage

Soms is het belangrijk dat je de massapercentages weet van een bepaalde atoomsoort in een verbinding. Bijvoorbeeld bij lozingen. Sommige atoomsoorten, zoals lood en koper, zijn snel giftig voor het milieu en daar zijn dus strenge regels voor. 

Voor het berekenen van een massapercentage gebruik je deze formule:

(blz 55 boek)

Je zult dus eerst moeten berekenen:

1. de totale massa van de gevraagde atoomsoort

2. de massa van het hele molecuul

Vraag 3: Wat zijn de molecuulformules van deze stoffen?

De volgorde waarin je de atoomsoorten zet, is niet belangrijk

a.                                     b.                                    c. (uitdaging)
*9*

paracetamol
gebruik tabel  2.12!

Oefening massa%

Ammoniak is een belangrijke stof die gebruikt kan worden om
schoon te maken. Ook kun je er kunstmest van maken.
Ammoniak is een bijdrager aan de huidige stikstofcrisis.
Wanneer er te veel 'stikstof' in de natuur komt, bedoelen
we eigenlijk stoffen zoals ammoniak.

Ammoniak heeft de molecuulformule

Bereken het massapercentage van stikstof in ammoniak. 

Rond af op een heel percentage.

NH​3​​

Aan de slag met huiswerk voor 2.3   

Alle stof is nu behandeld voor 2.3. Dit is het huiswerk:  (let op dit is veel!)

3H:    31, 34 t/m 36, 38 t/m 46, 48 en 49

3V:   31 t/m 36, 38 t/m 40, 42 t/m 50

- Volgende les is er controle en komen de uitwerkingen op Classroom

Nu kun je..... 

• stoffen weergeven met een molecuulformule 

• Je kent de formules van een aantal bekende stoffen uit het hoofd 

• Je kent de regels van naamgeving van eenvoudige stoffen en je kunt ze toepassen

• rekenen met atoommassa's om een molecuulmassa uit te rekenen

• het massapercentage van één atoomsoort in een verbinding berekenen