20231012 Mask BASHAVOLJ4 en 5HK havo leerjaar 1 Thema's 2.4 Rechtspraak en straffen

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

BASHAVOLJ4 en 5HK

Maatschappijleer

David Lindenaar

Docent burgerschap en maatschappijleer & - kunde bij de afdelingen:

Zorg, Vavo en Educatie

[e-mail]

Maatschappijleer

AFSPRAKEN 

1. Kom op tijd.

2. Neem altijd jouw spullen mee. Je neemt elke les een opgeladen laptop, boek en pen mee.

3. Telefoon in de tas, dopjes uit, smartwatch verbinding uit.

4. Jas uit, tas van tafel en niet eten in de les.

5. Ben je er een les niet? Maak het huiswerk dan thuis. Gebruik de e-mail die ik elke les verstuur.

6. Sla geen vragen over en antwoord altijd met uitleg.

Planning

Wat is maatschappijleer?

14-09: 1.1: Wat is maatschappijleer?

14-09: 1.2: De maatschappij onderzoeken

21-09: 1.3: Media en nepnieuws

21-09: Themales: Kunstmatige intelligentie: kans of risico

28-09: 2.1 Wat is een rechtsstaat?

2.2 Voorwaarden voor een rechtsstaat

05-10: 2.3 Criminaliteit en opsporing

12-10: 2.4 Rechtspraak en straffen

19-10: 2.5 Conflicten oplossen

2.6 Blik over de grens

02-11: 2.7 Uitdagingen voor de rechtsstaat

09-11: Opdracht en afronden 

13-11 t/m 17-11: Toetsweek 1

Terugblik op de les van 05-10:

2.3 Criminaliteit en opsporing

2.3 Criminaliteit en opsporing

Overtredingen:

• Minder ernstige strafbare feiten
• Maximale straf: 1 jaar celstraf
• Bijvoorbeeld: door rood rijden, vissen zonder vispas, zwartrijden, wildplassen.

Misdrijven:

• Ernstige strafbare feiten
• Maximale straf: levenslang
• Bijvoorbeeld: rijden onder invloed, mishandeling, drugshandel, diefstal, moord.

2.3 Criminaliteit en opsporing

Criminaliteit: alle misdrijven die in de wet staan

Crimineel: pleger van een misdrijf. Maar…

…meestal bedoelen we er iemand mee die van
misdaad zijn beroep heeft gemaakt.

Op 4 juli 2019 werd Willem Holleerder door de rechtbank Amsterdam veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf. De rechtbank achtte bewezen dat Holleeder tussen 2002 en 2006 opdracht had gegeven tot zes liquidaties, waarbij zes doden vielen. Holleeder werd in hoger beroep opnieuw veroordeeld tot levenslang

2.3 Criminaliteit en opsporing

Levenslange gevangenisstraf 1v4

Levenslange gevangenisstraf is in de meeste landen de hoogste straf die door een rechtbank kan worden opgelegd. Alleen de doodstraf geldt als een zwaardere straf, maar die wordt in veel landen niet meer toegepast. Nederland is, na het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie, het enige land in de Unie waar een levenslange gevangenisstraf ook daadwerkelijk levenslang betekent, al zijn er uitzonderingen mogelijk.

In Nederland kent men geen regeling voor voorwaardelijke invrijheidstelling bij een levenslange gevangenisstraf. Gratie kan verleend worden bij koninklijk besluit. Dit is sinds 1970 vijf keer gebeurd. De levenslange celstraf werd in 1870 ingevoerd als vervanging van de doodstraf.

Volgens de richtlijnen van het Openbaar Ministerie is de straf levenslang gereserveerd voor de ernstigste delicten, waarbij er bijvoorbeeld meerdere doden gevallen zijn. In enkele gevallen werd levenslang opgelegd voor een enkelvoudige moord, maar dan was er sprake van een justitiële voorgeschiedenis. Behalve met de ernst van het delict wordt er ook rekening gehouden met de persoonlijke omstandigheden van de verdachte. 

2.3 Criminaliteit en opsporing

Levenslange gevangenisstraf 2v4

In 2003 nam de Tweede Kamer een wetsvoorstel aan dat het mogelijk maakt leiders van terroristische organisaties levenslang op te leggen. In 2017 zijn de regels gewijzigd waardoor er na 25 jaar een herbeoordeling moet plaatsvinden van een opgelegde levenslange gevangenisstraf. Hiermee zijn de Nederlandse regels in lijn met de eisen van de EVRM. Nadat deze maatregel van kracht werd, werd er een toename van het aantal tot levenslang veroordeelden zichtbaar.

De doodstraf was in Nederland eeuwenlang de zwaarst mogelijke straf maar werd in 1870 afgeschaft (met uitzondering van oorlogsrecht). In 1983 werd in de Grondwet bepaald dat de doodstraf niet kan worden opgelegd (artikel 114). Sindsdien kent Nederland de doodstraf niet meer, noch voor misdrijven in vredestijd noch voor misdrijven in oorlogstijd.

2.3 Criminaliteit en opsporing

Levenslange gevangenisstraf 3v4

6. Tbs met bevel tot verpleging. Deze variant wordt in een tbs-kliniek ten uitvoer gelegd. Er is geen vooraf bepaalde einddatum van de behandeling. Het doel is om de tbs-gestelde zo te behandelen dat hij/zij kan terugkeren in de maatschappij. De rechter beslist of het daar tijd voor is. Zo niet, dan kan de rechter (meerdere keren) de tbs verlengen met één of twee jaar. Tbs met voorwaarden. Hierbij moet iemand zich houden aan door de rechter opgelegde voorwaarden. Er is geen sprake van gedwongen opname in een tbs-kliniek. Mensen met tbs met voorwaarden verblijven vaak in een verslavingskliniek of forensisch psychiatrische kliniek. Tbs-gestelden krijgen een behandeling die is afgestemd op hun stoornis en hun persoonlijkheid. Uitgangspunt is hen zoveel mogelijk op hun verantwoordelijkheden aan te spreken.

2.3 Criminaliteit en opsporing

Levenslange gevangenisstraf 4v4

6. Tbs met bevel tot verpleging. Deze variant wordt in een tbs-kliniek ten uitvoer gelegd. Er is geen vooraf bepaalde einddatum van de behandeling. Het doel is om de tbs-gestelde zo te behandelen dat hij/zij kan terugkeren in de maatschappij. De rechter beslist of het daar tijd voor is. Zo niet, dan kan de rechter (meerdere keren) de tbs verlengen met één of twee jaar. Tbs met voorwaarden. Hierbij moet iemand zich houden aan door de rechter opgelegde voorwaarden. Er is geen sprake van gedwongen opname in een tbs-kliniek. Mensen met tbs met voorwaarden verblijven vaak in een verslavingskliniek of forensisch psychiatrische kliniek. Tbs-gestelden krijgen een behandeling die is afgestemd op hun stoornis en hun persoonlijkheid. Uitgangspunt is hen zoveel mogelijk op hun verantwoordelijkheden aan te spreken.

7 & 8: persoonlijke antwoorden.

Misdrijven opsporen

1. De politie doet onder leiding van officier van justitie onderzoek naar een zaak.
   Hierna wordt er een proces-verbaal opgemaakt.
   
   
2. De officier van justitie:

• Seponeert;
  
• Doet de zaak zelf af (transactie of schikking);
  
• Stapt naar de rechter (vervolging).
  

Van opsporing tot berechting

Opsporingsbevoegdheden politie 

De politie mag een verdachte zonder toestemming OvJ:

• Staande houden
  
• Aanhouden
  
• Fouilleren
  

Opsporingsbevoegdheden politie
(met toestemming)

Na toestemming van een officier van justitie (OvJ) of rechter-commissaris mag de politie:

  

• Een woning binnengaan
  
• Iemand langer dan negen uur vasthouden.
  
• Preventief fouilleren
  
• Telefoongesprekken afluisteren en internetverkeer aftappen
  
• Infiltreren in misdaadorganisaties
  

Wat kan een officier van justitie
besluiten?

Lesdoel 12-10:

2.4 Rechtspraak en straffen

We leren:

• Dagvaarding.
• Waarom we straffen.
• Hoofdstraf, voorwaardelijke straf en strafrechtelijke maatregelen.
• Strafrecht voor jongeren.

havo:

2.4 Rechtspraak en straffen Opdracht 1 - 22

vwo:

2.5 Rechtsgebieden
Opdracht 1 - 11

Zelfwerktijd 12-10

havo: Les 2.4 pagina 44: vraag 1 - 6

vwo: Les 2.5 pagina 36: vraag 1-6

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

Ben je klaar? Werk verder.

2.4 Rechtspraak en straffen

Centrale vraag paragraaf:

Op welke manieren straffen we en wat willen
we daarmee bereiken?

2.4 Rechtspraak en straffen

Zelfwerktijd 12-10

havo: Les 2.4 pagina 44-45:
vraag 7 - 10

vwo: Les 2.5 pagina 36-39: vraag 7-11

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

Ben je klaar? Werk verder.

2.4 Rechtspraak en straffen

Dagvaarding

Voorafgaand aan een terechtzitting krijgt de verdachte een brief van de Officier van Justitie thuisgestuurd met daarin:

  

• het feit waarvan hij verdacht wordt (tenlastelegging).
  
• het tijdstip en de plaats waar de zitting plaatsvindt.
  

Hoger beroep en cassatie

Indeling rechtszaal

Zelfwerktijd 12-10

havo: Les 2.4 pagina 46-47:
vraag 11 - 13

vwo: Les 2.5: afmaken

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

Ben je klaar? Werk verder.

De zitting

Stap 1. Opening

Stap 2. Aanklacht

Stap 3. Onderzoek

Stap 4. Requisitoir

Stap 5. Pleidooi

Stap 6. Laatste woord

Stap 7. Vonnis

Schooltv: Het strafproces 

Een rechtszaak nagespeeld

https://schooltv.nl/video/het-strafproces-een-rechtszaak-nagespeeld/

Zelfwerktijd 12-10

havo: Les 2.4 pagina 48-49:
vraag 14 - 18

vwo: Les 2.5: afmaken

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

Ben je klaar? Werk verder.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

Een strafzitting in de praktijk

https://www.youtube.com/watch?v=QZKraBcn9HE

Waarom straffen we?

1. Wraak en vergelding
   
2. Afschrikking
   
3. Voorkomen van eigenrichting
   
4. Resocialisatie
   
5. Beveiliging van de samenleving
   

Waarom straffen we?

1. Wraak en vergelding
   
2. Afschrikking
   
3. Voorkomen van eigenrichting
   
4. Resocialisatie
   
5. Beveiliging van de samenleving
   

Hoofdstraf

• Vrijheidsstraf
  
• Taakstraf: werkstraf of gedragstraining (alleen bij jongeren).
  
• Geldboete
• Bijkomende straf: altijd in combinatie met een hoofdstraf. Bijvoorbeeld:

1. Intrekking van het rijbewijs
2. Beroepsverbod

Voorwaardelijke straf

• Een straf kan (gedeeltelijk) voorwaardelijk worden opgelegd.
  
  
• Hier geldt altijd een proeftijd. De straf wordt alleen uitgevoerd als de veroordeelde binnen de proeftijd opnieuw in de fout gaat.

Opdracht: Leg het volgende vonnis in eigen woorden uit:

“U krijgt een gevangenisstraf van 5 maanden, waarvan 2 maanden voorwaardelijk, met een proeftijd van 3 jaar.”

Strafrechtelijke maatregelen

• Schadevergoeding aan het slachtoffer.
  
  
  
• Terbeschikkingstelling (TBS): behandeling van psychisch zieke daders waarbij de kans op herhaling groot is.
  

Strafrecht voor jongeren

• Niet strafbaar: daders jonger dan 12 jaar
  
• Jeugdstrafrecht: daders van 12 t/m 17 jaar; bij lichte misdrijven volgen taakstraffen, bij zwaardere de kinderrechter
  
• Adolescentenstrafrecht: daders tussen 16 en 23 jaar. De rechter kan kiezen tussen jeugd- en volwassenenstrafrecht
  

Jongeren als volwassene berechten

https://youtu.be/d6PX_8EwAB0

Zelfwerktijd 12-10

havo: Les 2.4 pagina 50-51:
vraag 19 - 22

vwo: Les 2.5: afmaken

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

Ben je klaar? Werk verder.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

Terugblik 12-10:

2.4 Rechtspraak en straffen

• Dagvaarding.
• Waarom we straffen.
• Hoofdstraf, voorwaardelijke straf en strafrechtelijke maatregelen.
• Strafrecht voor jongeren.

havo:

2.4 Rechtspraak en straffen Opdracht 1 - 22

vwo:

2.5 Rechtsgebieden
Opdracht 1 - 11