20231005 Mask BASHAVOLJ4 en 5HK havo leerjaar 1 Thema's 2.3 Criminaliteit en opsporing

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

BASHAVOLJ4 en 5HK

Maatschappijleer

David Lindenaar

Docent burgerschap en maatschappijleer & - kunde bij de afdelingen:

Zorg, Vavo en Educatie

[e-mail]

Opsporing, vervolging en berechting

http://www.schooltv.nl/video/dossier-maatschappijleer-opsporing-vervolging-en-berechting/

Maatschappijleer

AFSPRAKEN 

1. Kom op tijd.

2. Neem altijd jouw spullen mee. Je neemt elke les een opgeladen laptop, boek en pen mee.

3. Telefoon in de tas, dopjes uit, smartwatch verbinding uit.

4. Jas uit, tas van tafel en niet eten in de les.

5. Ben je er een les niet? Maak het huiswerk dan thuis. Gebruik de e-mail die ik elke les verstuur.

6. Sla geen vragen over en antwoord altijd met uitleg.

Planning

Wat is maatschappijleer?

14-09: 1.1: Wat is maatschappijleer?

14-09: 1.2: De maatschappij onderzoeken

21-09: 1.3: Media en nepnieuws

21-09: Themales: Kunstmatige intelligentie: kans of risico

28-09: 2.1 Wat is een rechtsstaat?

2.2 Voorwaarden voor een rechtsstaat

05-10: 2.3 Criminaliteit en opsporing

12-10: 2.4 Rechtspraak en straffen

19-10: 2.5 Conflicten oplossen

2.6 Blik over de grens

02-11: 2.7 Uitdagingen voor de rechtsstaat

09-11: Opdracht en afronden 

13-11 t/m 17-11: Toetsweek 1

Terugblik op de les van 28-09:

2.1 Wat is een rechtsstaat?

2.2: Voorwaarden voor een rechtsstaat

Checks and balances:

Verschillende machten controleren elkaar en ‘houden elkaar scherp’.

2.1 Wat is een rechtsstaat?

Wat is een rechtsstaat precies?

Rechtssysteem waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur.

2.1 Wat is een rechtsstaat?

Publieksrecht: Rechtsregels over de relatie tussen overheid en burger (en organisaties/bedrijven).

Privaatrecht: Rechtsregels over de relatie tussen burgers (en organisaties/bedrijven) onderling, ook wel rechtspersonen genoemd.

 

 

Publiekrecht  (o.a strafrecht)

• Zowel kleine overtredingen (door rood rijden) als zware misdrijven (moord).
  
• Altijd een zaak tussen Openbaar Ministerie en burger (of bedrijf / organisatie).
  

Privaatrecht  

(o.a personen- en familierecht)

• Wetsregels met betrekking tot
  familiaire (of relationele) verhoudingen
  tussen mensen. Bijvoorbeeld:

1. Huwelijk
   
2. Scheiding
   
3. Erfenis
   

Onafhankelijke rechtspraak

Waarom is onafhankelijke rechtspraak belangrijk?

• Zorgt voor een eerlijk proces.
• Beschermt tegen de overheid.
• Voorkomt dat mensen voor eigen rechter spelen.

Basis van de rechtsstaat

• Bescherming
  
• Gelijke behandeling
  
• Leven in vrijheid
  

Voorwaarden rechtsstaat

• Grondrechten vastgelegd in grondwet
  
• Verdeling van macht
  
• Legaliteitsbeginsel
  

Klassieke grondrechten

Grondrechten die de overheid moet garanderen. Kosten niets. Bijvoorbeeld:

• Gelijkheidsbeginsel (Art. 1)
  
• Kiesrecht (Art. 4)
  
• Vrijheid van godsdienst en levensovertuiging (Art. 6)
  
• Vrijheid van meningsuiting (Art. 7)
  
• Recht op vergadering en betoging (Art. 9)
  

Sociale grondrechten

Grondrechten waarbij de overheid een zorgplicht heeft. Kosten (veel) geld. Bijvoorbeeld:

• Recht op werkgelegenheid. (Art. 19)
  
• Recht op sociale zekerheid. (Art. 20)
  
• Recht op onderwijs. (Art. 23)
  

2.3 Criminaliteit en opsporing

Lesdoel 05-10:
2.3 Criminaliteit en opsporing 

We leren:

• Over overtredingen en misdrijven.
• Levenslange gevangenisstraf.
• Opsporing namens de politie.
• Het strafproces.

havo:

2.3 Criminaliteit en opsporing Opdracht 1 - 18

vwo:

2.3 Legaliteitsbeginsel 

opdrachten: 1, 2, 3, 4, 9, 13

2.4 Trias politica: scheiding van machten 

opdrachten: 2, 3, 5, 6, 11, 14

Zelfwerktijd 05-10

havo: Les 2.3 pagina 37: vraag 1-3

vwo: Les 2.3 pagina 28: vraag 1-3

2.3 Criminaliteit en opsporing

Centrale vraag paragraaf:

Aan welke regels moeten politie en justitie zich houden bij de opsporing van criminaliteit?

2.3 Criminaliteit en opsporing

Welke 3 straffen bestaan er in Nederland?

Wat is het verschil tussen een overtreding en een misdrijf?

Overtreding of misdrijf?

2.3 Criminaliteit en opsporing

Overtredingen:

• Minder ernstige strafbare feiten
• Maximale straf: 1 jaar celstraf
• Bijvoorbeeld: door rood rijden, vissen zonder vispas, zwartrijden, wildplassen.

Misdrijven:

• Ernstige strafbare feiten
• Maximale straf: levenslang
• Bijvoorbeeld: rijden onder invloed, mishandeling, drugshandel, diefstal, moord.

2.3 Criminaliteit en opsporing

Criminaliteit: alle misdrijven die in de wet staan

Crimineel: pleger van een misdrijf. Maar…

…meestal bedoelen we er iemand mee die van
misdaad zijn beroep heeft gemaakt.

Op 4 juli 2019 werd Willem Holleerder door de rechtbank Amsterdam veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf. De rechtbank achtte bewezen dat Holleeder tussen 2002 en 2006 opdracht had gegeven tot zes liquidaties, waarbij zes doden vielen. Holleeder werd in hoger beroep opnieuw veroordeeld tot levenslang

Zelfwerktijd 05-10

Havo: les 2.3 pagina 37: vraag 4-7

vwo: les 2.3 pagina 28, 29, 31: vraag 4, 9, 13

2.3 Criminaliteit en opsporing

Levenslange gevangenisstraf 1v5

Levenslange gevangenisstraf is in de meeste landen de hoogste straf die door een rechtbank kan worden opgelegd. Alleen de doodstraf geldt als een zwaardere straf, maar die wordt in veel landen niet meer toegepast. Nederland is, na het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie, het enige land in de Unie waar een levenslange gevangenisstraf ook daadwerkelijk levenslang betekent, al zijn er uitzonderingen mogelijk.

In Nederland kent men geen regeling voor voorwaardelijke invrijheidstelling bij een levenslange gevangenisstraf. Gratie kan verleend worden bij koninklijk besluit. Dit is sinds 1970 vijf keer gebeurd. De levenslange celstraf werd in 1870 ingevoerd als vervanging van de doodstraf.

Volgens de richtlijnen van het Openbaar Ministerie is de straf levenslang gereserveerd voor de ernstigste delicten, waarbij er bijvoorbeeld meerdere doden gevallen zijn. In enkele gevallen werd levenslang opgelegd voor een enkelvoudige moord, maar dan was er sprake van een justitiële voorgeschiedenis. Behalve met de ernst van het delict wordt er ook rekening gehouden met de persoonlijke omstandigheden van de verdachte. 

2.3 Criminaliteit en opsporing

Levenslange gevangenisstraf 2v5

In 2003 nam de Tweede Kamer een wetsvoorstel aan dat het mogelijk maakt leiders van terroristische organisaties levenslang op te leggen. In 2017 zijn de regels gewijzigd waardoor er na 25 jaar een herbeoordeling moet plaatsvinden van een opgelegde levenslange gevangenisstraf. Hiermee zijn de Nederlandse regels in lijn met de eisen van de EVRM. Nadat deze maatregel van kracht werd, werd er een toename van het aantal tot levenslang veroordeelden zichtbaar.

De doodstraf was in Nederland eeuwenlang de zwaarst mogelijke straf maar werd in 1870 afgeschaft (met uitzondering van oorlogsrecht). In 1983 werd in de Grondwet bepaald dat de doodstraf niet kan worden opgelegd (artikel 114). Sindsdien kent Nederland de doodstraf niet meer, noch voor misdrijven in vredestijd noch voor misdrijven in oorlogstijd.

2.3 Criminaliteit en opsporing

Levenslange gevangenisstraf 3v5

Zie de opdracht

2.3 Criminaliteit en opsporing

Levenslange gevangenisstraf 4v5

1. 1994:  Edwin Senff: nu 29 jaar.
2. 44 - 1 (Camil A = overleden) - 4 (=Hasen Aksema, Leonid Chartsjenko, Sergej Doebinski, Igor Girkin) = 39 personen.
3. Leonid Chartsjenko, Sergej Doebinski, Igor Girkin: MH 17: 298 doden.
4. Alleen maar mannen.
5. Fouad L.: drie moorden, brandstichting en verboden wapenbezit. 

2.3 Criminaliteit en opsporing

Levenslange gevangenisstraf 4v5

6. Tbs met bevel tot verpleging. Deze variant wordt in een tbs-kliniek ten uitvoer gelegd. Er is geen vooraf bepaalde einddatum van de behandeling. Het doel is om de tbs-gestelde zo te behandelen dat hij/zij kan terugkeren in de maatschappij. De rechter beslist of het daar tijd voor is. Zo niet, dan kan de rechter (meerdere keren) de tbs verlengen met één of twee jaar. Tbs met voorwaarden. Hierbij moet iemand zich houden aan door de rechter opgelegde voorwaarden. Er is geen sprake van gedwongen opname in een tbs-kliniek. Mensen met tbs met voorwaarden verblijven vaak in een verslavingskliniek of forensisch psychiatrische kliniek. Tbs-gestelden krijgen een behandeling die is afgestemd op hun stoornis en hun persoonlijkheid. Uitgangspunt is hen zoveel mogelijk op hun verantwoordelijkheden aan te spreken.

2.3 Criminaliteit en opsporing

Levenslange gevangenisstraf 5v5

6. Tbs met bevel tot verpleging. Deze variant wordt in een tbs-kliniek ten uitvoer gelegd. Er is geen vooraf bepaalde einddatum van de behandeling. Het doel is om de tbs-gestelde zo te behandelen dat hij/zij kan terugkeren in de maatschappij. De rechter beslist of het daar tijd voor is. Zo niet, dan kan de rechter (meerdere keren) de tbs verlengen met één of twee jaar. Tbs met voorwaarden. Hierbij moet iemand zich houden aan door de rechter opgelegde voorwaarden. Er is geen sprake van gedwongen opname in een tbs-kliniek. Mensen met tbs met voorwaarden verblijven vaak in een verslavingskliniek of forensisch psychiatrische kliniek. Tbs-gestelden krijgen een behandeling die is afgestemd op hun stoornis en hun persoonlijkheid. Uitgangspunt is hen zoveel mogelijk op hun verantwoordelijkheden aan te spreken.

7 & 8: persoonlijke antwoorden.

Zelfwerktijd 05-10

havo: les 2.3 pagina 38-40: vraag 8-11

vwo: les 2.4 pagina 32: vraag 2, 3, 5

Misdrijven opsporen

1. De politie doet onder leiding van officier van justitie onderzoek naar een zaak.
   Hierna wordt er een proces-verbaal opgemaakt.
   
   
2. De officier van justitie:

• Seponeert;
  
• Doet de zaak zelf af (transactie of schikking);
  
• Stapt naar de rechter (vervolging).
  

Van opsporing tot berechting

Opsporingsbevoegdheden politie 

De politie mag een verdachte zonder toestemming OvJ:

• Staande houden
  
• Aanhouden
  
• Fouilleren
  

Opsporingsbevoegdheden politie
(met toestemming)

Na toestemming van een officier van justitie (OvJ) of rechter-commissaris mag de politie:

  

• Een woning binnengaan
  
• Iemand langer dan negen uur vasthouden.
  
• Preventief fouilleren
  
• Telefoongesprekken afluisteren en internetverkeer aftappen
  
• Infiltreren in misdaadorganisaties
  

Wat kan een officier van justitie
besluiten?

Zelfwerktijd 05-10

havo: les 2.3 pagina 40-43: vraag 12-18

vwo: les 2.4 pagina 32, 34, 35: vraag 6, 11, 14

Terugblik 05-10:

2.3 Criminaliteit en opsporing 

• Over overtredingen en misdrijven.
• Levenslange gevangenisstraf.
• Opsporing namens de politie.
• Het strafproces.

havo:

2.3 Criminaliteit en opsporing Opdracht 1 - 18

vwo:

2.3 Legaliteitsbeginsel 

opdrachten: 1, 2, 3, 4, 9, 13

2.4 Trias politica: scheiding van machten 

opdrachten: 2, 3, 5, 6, 11, 14