Thematoets bevolking en ruimte

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

Thematoets H4, H5, H6

bevolking en ruimte in Nederland

bevolking en ruimte in Duitsland

bevolking en ruimte in China

H4 bevolking en ruimte in Nederland

- geboortegolf/geboorteoverschot

- vergrijzing

- krimpgebieden

- vertrekoverschot

- urbanisatie/suburbanisatie/re-urbanisatie

- agglomeratie

- bevolkingsgroei (natuurlijke bevolkingsgroei en sociale bevolkingsgroei)

- bevolkingspiramide

- emigratie/immigratie/remigratie (vluchten, gezinshereniging, onafhankelijkheid koloniën)

Vergrijzing

Ontgroening

Vergrijzing: De toename van 65-plussers in de bevolking 

Redenen  voor meer vergrijzing:

• Na de Tweede Wereld Oorlog was er een geboortegolf. Alle babyboomers zijn nu bejaard
• Mensen kregen minder kinderen --> minder jongeren
• Mensen leven langer

Ontgroening: Het aantal jongeren neemt af

Redenen voor meer ontgroening:

• Meer gebruik van voorbehoedmiddelen
• Rol van de vrouw in de samenleving
• Minder zekerheid

Krimpgebieden

Gebieden waar de bevolking af neemt. 

Deze gebieden noem je 

krimpgebieden  / krimpregio’s

Belangrijke reden: vertrek van jongeren. 

-->migreren naar de stad voor studie, werk      en voorzieningen

Gevolg: de samenstelling van de bevolking in krimpgebieden verandert -> vergrijzing en  ontgroening

Gevolgen krimpgebieden

Leegstand

Verdwijnen van voorzieningen

Afname leefbaarheid

Van stad naar agglomeratie.....

A

AGGLOMERATIE: Een agglomeratie is een stedelijk gebied van aan elkaar gegroeide dorpen en steden waarin inwoners zich gedragen alsof ze in een stad wonen.

MIGRATIE: Het veranderen van woonplaats.

Agglomeratie Den Haag

Rijswijk

Ypenburg

Voorburg

Leidschendam

Nootdorp

Suburbanisatie

Urbanisatie

Urbanisatie - suburbanisatie - re-urbanisatie

Vanaf 1900: urbanisatie

Vanaf 1960: suburbanisatie

2000 - nu: re-urbanisatie

Urbanisatie & Suburbanisatie

Tijdlijn

1950	1970	1980	eind jaren '90	sinds 2017
trek naar de stad	trek uit de stad, maar wel dichtbij de stad	Bedrijven vertrekken uit de stad	Trek naar de steden in de randstad	Trek naar de buiten gebieden om de stad
Werk	Drukte Gezin mobiliteit	gaan naar industrie terrein	Voorzieningen & werk	Vooral door woningnood

Wat zijn de oorzaken van urbanisatie?

Leg uit hoe een agglomeratie ontstaat.

Wat is het grote verschil tussen urbanisatie en re-urbanisatie

1. De uitbreiding van Schiphol zorgt voor veel extra banen.
   
2. De uitbreiding van Schiphol zorgt ervoor dat omwonenden meer last zullen hebben van geluidsoverlast.
   
3. De uitbreiding van Schiphol zorgt voor meer CO2 uitstoot, wat bijdraagt aan klimaatverandering.
   

1.  Economische invalshoek

2. Sociale invalshoek

3. Natuurlijke invalshoek

Bevolkingsopbouw

Een bevolkingspiramide laat de leeftijdsopbouw van de bevolking zien.

Vergrijzing

Vergrijzing = toename van het percentage 65+ in de bevolking.

Af te lezen in een bevolkingsdiagram of bevolkingspiramide. 

Hoe herken je de babyboom in deze bevolkingspiramide van 1950?

Bevolkingsgroei

Natuurlijk: geboorte - sterfte

Sociaal: immigratie - emigratie

5. Als mensen weer terug gaan naar de land van herkomst heet dat remigratie 

Gezinsmigranten

Verschil gezinsvorming en gezinsvereniging

Bij gezinsvorming laat een vrijgezelle migrant een partner uit herkomstland overkomen, bij gezinshereniging laat de migrant zijn gezinsleden overkomen

In 2016 kwamen veel migranten naar Duitsland die daar asiel aanvroegen. Na een periode van hoge immigratie komt er vaak een tweede stroom migranten, die het gevolg is van deze migratie. Noem een aardrijkskundig begrip voor deze tweede stroom migranten.

Bevolking en ruimte in Duitsland

- migratie en immigratie

- suburbanisatie Berlijn

- Ruhrgebied

- dicht- en dunbevolkte gebieden

- natuurlijke- en sociale bevolkingsgroei

- emigratieoverschot

- sterfteoverschot

Suburbanisatie Berlijn

• 1961-1987: Berlijnse Muur deelt de stad in 2 delen => suburbanisatie was niet mogelijk.
• 1990 Hereniging Duitsland
• Groot verschil tussen Oost en West-Berlijn. In Oost waren veel vervallen woonwijken => stadsvernieuwing zorgt voor verbetering.
• Na de hereniging pas suburbanisatie in Berlijn => jonge gezinnen vertrekken naar nieuwbouwwijken buiten de stad.

(Sub)urbanisatie Berlijn

•  Tussen 1961 en 1989 was Berlijn een gedeelde stad. Oost-Berlijn was de hoofdstad van de DDR.
  
•  Tot 1989 geen suburbanisatie mogelijk (muur om de stad).
  
• Na 1990 veel suburbanisatie. Veel nieuwbouw rondom Berlijn. Gevolg: 
• veel herinrichting in Berlijn

Suburbanisatie

Oorzaken van suburbanisatie:

Verschil tussen NL en Duitsland: 

Zorg ervoor dat je de verschillen tussen NL en Duitsland kent!

1. Nederland had in de jaren 1950 een geboortegolf, Duitsland pas in de jaren 1960. 
2. Duitsland heeft een hoger sterftecijfer dan Nederland. Dat komt omdat er in Duitsland al sinds de jaren 1950 minder kinderen geboren worden dan in Nederland. Daardoor is er meer ontgroening

Migratie

• Duitsland is een echt immigratieland.

• Bijna 25% van de bevolking heeft een migratieachtergrond.

Opdrachten

Migratiegeschiedenis Duitsland:

• Volksduitsers voornamelijk uit Oost-Europa
• Gastarbeiders voornamelijk uit Turkije, Zuid-Europa en Polen 
• Vluchtelingen

Binnenlandse migratie: van Oost-Duitsland en naar West-Duitsland

Migratie in Duitsland

Vormen van Migratie: 

Binnenlandse Migratie --> Migratie binnen je eigen land

Buitenlandse Migratie --> Migratie naar een ander land

Arbeidsmigratie --> Migratie vanwege werk

Kenniswerkers --> Migratie vanwege hooggeschoold werk. 

Vluchtelingen --> Migratie omdat mensen moeten vluchten (politieke reden) 

De bevolking van Nederland groeide vroeger door natuurlijke bevolkingsgroei. Leg uit wat natuurlijke bevolkingsgroei is.

Wat is het verschil tussen natuurlijke bevolkingsgroei en sociale bevolkingsgroei?

Ruhrgebied vroeger

Ruhrgebied nu

5.4 Het Ruhrgebied

Ruhrgebied en Randstad

Overeenkomsten:

• Aantal inwoners
• Infrastructuur
• Leefbaarheid
• Voorzieningen 

Verschillen:

• Bevolkingskrimp in Ruhrgebied en groei in Randstad.
• Meer mensen werken in de industrie in het Ruhrgebied dan in de Randstad.

Ruhrgebied nu

Steun overheid:

- Dienstenregio

- veel universiteiten

- Vroegere industrie nu monumenten 

- Meer groen

= Trekt mensen + bedrijven 

Beantwoord voor jezelf de volgende twee vragen:

- Wat kenmerkte het Ruhrgebied vroeger?

-Wat hebben ze gedaan om het Ruhrgebied leefbaarder te maken?

Bevolking en ruimte in China

- aantrekkingsfactoren in het oosten van China

- Han-Chinezen

- éénkindpolitiek (positieve en negatieve gevolgen)

- hukou-systeem

- braindrain

- hutongs

- smog

 

Bevolkingsspreiding

De bevolkingsspreiding in China is ongelijk. In het westen van China is het dunbevolkt. In het oosten is het dichtbevolkt. 

Je moet de aantrekkingsfactoren van Oost-China aan kunnen geven. 

• Er is meer werk in Oost-China
• Het inkomen voor werk ligt hoger in Oost-China
• Er zijn meer voorzieningen in Oost-China
• Het klimaat is prettiger en minder extreem in Oost-China  

Eenkindpolitiek

 In 1979 eenkindpolitiek ingevoerd.
Gezinnen mochten maar één kind krijgen. 

Voordeel:
Daling geboortecijfer, bevolkingsgroei afremmen

Nadelen: 

1. Toekomstige vergrijzing: Veel ouderen (65+).
2. 'Abortus' en een jongensoverschot.

Maatregelen overurbansatie

Hukou systeem

Uitschuiving economische activiteiten

Hukou-systeem

Door het Hukou systeem hadden veel inwoners van het platteland slechts 2 mogelijkheden:

1) Illegaal richting de grote steden trekken

2) Trouwen met een stedeling

Hukou-systeem

Heb je geen Hukou dan ben je illegaal. Je hebt geen recht op:

• onderwijs
• gezondheidszorg
• huis
• uitkering

Sociaal-culturele gevolgen

Achterblijvers in herkomstgebieden worden vaak beïnvloed door de culturen van het nieuwe land

Daarnaast braindrain of braingain?

Bij re-migratie keert deze kennis ook weer terug. Nieuwe kennis wordt dan ook meegenomen om ingezet te worden.

Toename van hoogopgeleide migranten in een land

Hoogopgeleide mensen verlaten het land

Nadelen

• Migranten zijn vaak jong (18-35 jaar) en vaak man
  Dus minder mannen -> onevenwichtige bevolkingsopbouw
  
  
• De kansrijkere (rijker, hoger opgeleid) vertrekken -> braindrain
                                                                                     kansarmere bevolking blijft achter
                                                                                     economische groei moeilijker
  
  
• Soms ook braingain:  overdracht van nieuwe kennis en innovatie naar herkomstlanden

economisch

demografisch

economisch

Braindrain, 2017

Wat is Braindrain?

Waarom gaan mensen weg?

Voordelig?

Nadelig?

Hutong

• Hutongs: Traditionele, Chinese wijkjes in het centrum van grote steden.

 

•  10 tot 12 kleine huizen rond een hofje.
• Gemeenschappelijke wc en wasruimten.
• Mensen zijn heel hecht met elkaar (participatie)
  
  
• Hutongs worden gesloopt en vervangen door hoogbouw.

Hutongs

• Hutongs liggen in het centrum van grote steden, ze worden gesloopt.
• Redenen:
  
  
• Ruimte maken voor hoogbouw.
•  Deze oude wijken zijn brandgevaarlijk.
  
• Deze oude wijken zijn slecht bereikbaar / de infrastructuur is onvoldoende.

• Mensen die in hutongs wonen moeten verplicht verhuizen naar de rand van de stad.

 Luchtvervuiling (smog)

Smog

Een 'mist' die ontstaat door de gigantische hoeveelheden uitlaatgassen

Er zijn teveel auto's en de fabrieken zorgen voor grote luchtverontreiniging.

De gevolgen van verstedelijking

Congestie, smog, hoge bebouwingsdichtheid, milieuvervuiling (dumping van afval en afvalstoffen door fabrieken)

Noem een voordeel en een nadeel voor de Chinese eenkindpolitiek.

Wie zijn er bij sociale bevolkingsgroei in de meerderheid? De immigranten of emigranten?