8.3 Aangeboren of aangeleerd gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 3

Leerdoelen bij 8.3 Aangeboren en aangeleerd                                              gedrag

Aan het eind van deze les kun je:

• de factoren noemen waardoor gedrag wordt bepaald.
• verschillende vormen van leren beschrijven.

8.3 Aangeboren of aangeleerd gedrag

Begrippen bij 8.3 Aangeboren en aangeleerd gedrag

aangeboren (erfelijk) gedrag    Gedrag dat al bij pasgeboren jongen waarneembaar is.

aangeleerd gedrag                        Gedrag dat zich door leerprocessen ontwikkelt tijdens het leven.

conditionering                                 Gedrag dat door beloning of straf wordt aangeleerd.

gewenning                                        Een reactie op een prikkel wordt bij herhaling van de prikkel                                                                              afgeleerd.

inprenting                                          Leerproces dat alleen in een bepaalde korte periode kan                                                                                    plaatsvinden.

trial and error                                   Proefondervindelijk leren, leren door toevallige ontdekkingen

Gedrag: alles wat een mens of dier doet

Soms erfelijk bepaald: 

erfelijke factor (genen)

Gedrag

combinatie van: 

                                                                     

erfelijke factoren:              aangeboren gedrag 

Bij dieren ook wel               het instinct genoemd 

                                                                  

 

leerprocessen

aangeleerd gedrag door:

• Inprenting
• Conditionering
• Trial and error
• Gewenning

00:40

Is het piepen van de kuikens aangeboren of aangeleerd gedrag?

1. aangeboren gedrag
2. aangeleerd gedrag

01:05

Wat is inprenting, denk je?

Leerproces: inprenting 

Een korte periode (de gevoelige periode)
waarin bepaalt gedrag wordt geleerd. 

Bijvoorbeeld het herkennen van je ouders. 

Leerproces: conditionering

Aanleren van gedrag door een beloning of straf. 

nieuw verband wordt aangeleerd 

nieuw gedrag wordt aangeleerd 

Conditioneren

leerproces: gewenning

Een reactie op een prikkel wordt aan- of afgeleerd
door de prikkel te herhalen.

leerproces: trial and error

proefondervindelijk leren:

leren door toevallige ontdekkingen. 

Youtube
Thorndikes Puzzle box

Zebrarups eet Sint Jakobskruid. 

Vogels vinden deze rups niet lekker

Aangeboren (erfelijk)

Aangeleerd

organisme met korte levensduur

organisme met lange levensduur

gedrag nodig voor overleving jong dier

organisme in een veel veranderende omgeving

Baltsgedrag solitaire dieren

Politiepaarden worden getraind met vuur en harde knallen. Hierdoor schrikken ze niet meer

1. Conditionering
2. Imitatie
3. Gewenning
4. Inprenting

Een hongerige kikker eet een wesp op en wordt gestoken. Voortaan laat hij alle geel-zwarte insecten met rust.

1. Gewenning
2. Inprenting
3. Trial and error
4. Conditionering

Een koekoek legt haar eieren in een nest van een andere soort. Dit is de zelfde soort als waarin ze zelf zijn grootgebracht.

1. Gewenning
2. Inprenting
3. Conditionering
4. Imitatie

Je ringtone is een toeter van een auto. Als een echte auto toetert heb je de neiging om je telefoon te pakken.

1. Inprenting
2. Conditionering
3. Imitatie
4. Gewenning

8.4 Sociaal gedrag

Wat gaan we vandaag doen?

korte herhaling vorige les: aangeboren en aangeleerd gedrag

bespreken opdrachten

leerdoelen vandaag

nieuwe theorie: 8.4 Sociaal gedrag

zelf aan de slag

herhalen leerdoelen

Vorige les

aangeboren en aangeleerd gedrag

gewenning

inprenting

trial and error

conditionering

Leerdoelen 8.4

Aan het einde van de les:

- kan je vertellen wat er wordt bedoeld met sociaal gedrag

- kan je voorbeelden noemen van sociaal gedrag

- kan je de begrippen taakverdeling, territoriumgedrag, paringsgedrag, broedzorg en rangorde uitleggen

8.4 Sociaal gedrag

Sociaal gedrag = gedrag van soortgenoten t.o.v. elkaar

signalen van de ene soortgenoot zijn prikkels voor de andere soortgenoot

taakverdeling

territoriumgedrag

paringsgedrag

broedzorg

rangorde in groepen

8.4 Sociaal gedrag

Bij dieren die in groepen leven, is er vaak een taakverdeling.

Hierdoor heeft de hele groep een grotere overlevingskans

Wat is het nut van een duidelijke taakverdeling in de groep/kudde?

 8.4 Sociaal gedrag

Territoriumgedrag:

veel dieren verdedigen een eigen gebied (territorium) zodat ze voldoende ruimte en voedsel hebben voor hun nakomelingen

gebruiken geuren en geluiden om hun territorium aan te geven. Indringers worden verjaagd.

8.4 Sociaal gedrag

Veel dieren die een territorium verdedigen, vertonen op de grens van dit territorium dreiggedrag.

Dit dreiggedrag bevat kenmerken van zowel aanvalsgedrag en vluchtgedrag.

8.4 Sociaal gedrag

Paringsgedrag: bestaat bij veel dieren uit baltsgedrag gevolgd door paring

Baltsgedrag is bedoeld om een partner aan te trekken en de motivatie tot paren te vergroten

Broedzorg: het verzorgen van de eieren en de jongen

Wat is baltsgedrag?

1. Om het territorium af te bakenen
2. Gedrag om partner aan te trekken
3. Bedoeld om de dreiger weg te jagen
4. Het verzorgen van jongeren

8.4 Sociaal gedrag

In een groep bestaat vaak een bepaalde rangorde. Dit voorkomt veel conflicten tussen de dieren.

Een dier dat hoog in rang staat is dominant. Een dier dat lager in rang staat is ondergeschikt.

Dominante dieren krijgen meer voedsel, bescherming, paringskansen en hulp bij het opvoeden van hun jongen.

De overlevingskans van dominante dieren is groter.

VRAGEN??

Aan de slag 

8.3 Opdr. 1, 2 en 4 t/m 7

8.4 Opdr.  1, 2 en 4 t/m 7