Redekundig ontleden - 1

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Redekundig ontleden

Persoonsvorm

Zin vragend maken

Zin van tijd veranderen

Zin van getal veranderen (ev->mv en mv->ev)

Jan loopt naar school.

Loopt Jan naar school?

Jan liep naar school.

Jan en Piet lopen naar school.

Zinsdelen

Als je de persoonsvorm weet, kun je zinsdelen maken. Alle woorden/woordgroepen uit een zin die je voor de persoonsvorm kunt zetten, zijn een zinsdeel.

Bert geeft aan Ernie een heel mooi boek.

Aan Ernie geeft Bert een heel mooi boek.

Een heel mooi boek geeft Bert aan Ernie.

Er zijn dus vier zinsdelen (de persoonsvorm zelf is ook een zinsdeel):

Bert/geeft/aan Ernie/ een heel mooi boek.

Geef de persoonsvorm van de volgende zinnen.

Waarom wandelt Elise de avondvierdaagse?

Sam is vandaag tot 14:05 naar school geweest.

In zijn jas heeft Job een scheur.

Soms rijdt mijn broertje door een rood verkeerslicht.

Werkwoordelijk gezegde

Werkwoordelijk gezegde

• Alle werkwoorden uit de zin
• Dus: persoonsvorm + andere werkwoorden uit de zin

Onderwerp

 Zoek de persoonsvorm

 Vraag: wie of wat + persoonsvorm

 Het antwoord op die vraag is het onderwerp.

Onderwerp

1. Zoek de persoonsvorm
2. Vraag: wie of wat + persoonsvorm
3. Het antwoord op die vraag is het onderwerp

Lijdend voorwerp

Wat is de handeling?

Wie voert de handeling uit?

Wat/wie is nodig bij de handeling?

Maak een zo kort mogelijke zin bij het plaatje.

Lijdend voorwerp

Je moet twee dingen weten:

• Wie/wat doet er iets? (onderwerp)
• Wat doet diegene?

(pv + werkwoordelijk gezegde)

Wie/wat + onderwerp + werkwoordelijk gezegde? =

lijdend voorwerp

even oefenen...

De jongens gooiden sneeuwballen op het schoolplein.

Razend gooide de leraar een krijtje door het lokaal.

Peter heeft gisteren zijn scooterrijbewijs gehaald.

Wat is het lijdend voorwerp?
'De jongens gooiden sneeuwballen op het schoolplein.'

1. De jongens
2. sneeuwballen
3. het schoolplein
4. Er is geen lijdend voorwerp

Wat is het lijdend voorwerp?
'Razend gooide de leraar een krijtje door het lokaal.'

1. Razend
2. de leraar
3. een krijtje
4. het lokaal

Wat is het lijdend voorwerp?
'Peter heeft gisteren zijn scooterrijbewijs gehaald.'

1. Peter
2. gisteren
3. zijn scooterrijbewijs
4. Er is geen lijdend voorwerp

Meewerkend voorwerp

Meewerkend voorwerp

Aan wie of voor wie + gezegde + onderwerp en lijdend voorwerp

Ik geef jou een boek.

Ze gaf aan alle klanten een gratis brood.

Wat is het meewerkend voorwerp?
'De jongen schrijft een liefdesbrief aan zijn vriendin.'

1. De jongen
2. een liefdesbrief
3. aan zijn vriendin
4. Er is geen meewerkend voorwerp

Wat is het meewerkend voorwerp?
'Mijn oma appt mij het recept.'

1. Mijn oma
2. mij
3. het recept
4. Er is geen meewerkend voorwerp

Aan de slag!

Bijwoordelijke bepaling

Waar(heen) + onderwerp + gezegde?

Wanneer + onderwerp + gezegde?

Waarom + onderwerp + gezegde?

Met wie/wat + onderwerp + gezegde?

Let op: er zijn nog meer vragen te bedenken.

Voorbeelden bijwoordelijke bepaling

De wandelaars liepen naar de finish.

Ze kregen tijdens het lopen een bloemetje.

Door een wolkbreuk moesten ze een uur schuilen.

Met een goed humeur liepen ze daarna verder. 

Ook het vraagwoord zelf kan een bijwoordelijke bepaling zijn.

Wanneer lopen jullie de avondvierdaagse?

Waarom hebben jullie geen tv?

Waar is jouw broer naar toe?

Sommige woorden zijn altijd afzonderlijke bijwoordelijke bepalingen.

Bijvoorbeeld: niet, soms, al, zelfs, misschien, toch, ook

Soms ga ik met mijn broer naar de stad.

Misschien doe ik dat zaterdag weer.

Voorzetselvoorwerp

Zinsdelen die beginnen met een voorzetsel dat een sterke band heeft met het werkwoord in die zin.

Ik hou van chocolade.

Je kunt dit voorzetsel niet weglaten of vervangen zonder dat het de betekenis verandert.

Voorbeelden van werkwoorden met een 'vast' voorzetsel:

houden van

zich storen aan

zich verkijken op

denken aan/over/om

zorgen voor

abonneren op

vluchten voor

genieten van

kijken naar

lijken op

geven om

En nog heel veel meer!

Let op!

Op pagina 192 t/m 195 vind je extra uitleg!