Herhalen H6_klassikaal

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Herh. H6 Soorten en populaties

Hoe?

• Kernpunten H6 tijdens les (zelfstandig via LessonUp)
• Zelfstandig voor toets (boek, LessonUp)

Leerdoelen 6.1

1. Je noemt de criteria waarop de indeling in soorten berust en je herkent een wetenschappelijke soortnaam.

2. Je legt uit hoe de indeling van soorten op basis van verwantschap tot stand komt.

Biologische definitie van een soort:

Organismen behoren tot dezelfde soort als ze: 

1) Met elkaar kunnen voortplanten

én 

2) Daar vruchtbare nakomelingen uit komen.

Ordening

Organismen worden bij elkaar gebracht in steeds grotere groepen

Hoe bepaal je welke organismen bij elkaar horen en welke niet?

Ordening

1 = Betta pallifina,
2 = Crataegus splendens
3 = Betta splendens
Welke van deze drie soorten zijn het meest aan elkaar verwant?

1. 1 en 2
2. 2 en 3
3. 1 en 3
4. huh?

Behoren een hond (Canis lupus familiaris) en een wolf (Canis lupus lupus) tot dezelfde soort? Leg uit.

6.2 Leerdoelen

3. Je past methoden toe om een populatiegrootte te bepalen.

4. Je herkent de invloed van een beperkende factor op de populatiegrootte en legt uit wat de relatie is tussen de draagkracht van het gebied en de populatiegrootte.

5. Je herkent hoe natuurbeheerders populatiegroottes beïnvloeden.

Populatiegrootte

Wat bepaalt hoe groot een populatie in een bepaald gebied kan worden?

De beperkende factor:

bijv. hoeveelheid voedsel, nestplaatsen, beschutting, roofdieren

Populatiegrootte bepalen

Schatten

Vangst - terugvangst methode

Schatten

Vangst - terugvangst

Vangst - terugvangst

Vangst - terugvangst

Vangst - terugvangst

Stap 4: Rekenen 

Rekenvraag

Mario vangt in de visvijver de eerste keer 37 stekelbaarsjes, die hij allemaal markeert met een groene stip. Vervolgens laat hij de dieren vrij.

Een week later vangt hij 44 vissen, waarvan er 2 een stip hebben.

Hoe groot is de populatie stekelbaarsjes in de vijver?

Rekenvraag

Stekelbaarsjes met een groene stip vallen echter eerder op voor hun roofdier (de snoek), waardoor ze sneller opgegeten worden.

In de vorige vraag was een populatie berekend van 814 stekelbaarsjes. 

Je vangt weer 44 stekelbaarsjes waarvan 2 met een stip.

Zal de werkelijke populatie stekelbaarsjes groter, gelijk aan of kleiner zijn dan 814 stekelbaarsjes?

Rekenvraag

Kleiner, want:

aantal stekelbaarsjes is 37*44/2 = 814

Maar die 2 is eigenlijk te laag.

37*44/>2 is kleiner dan 814.

Veranderingen in populaties

Sterfte en migratie worden beïnvloed o.a. door intraspecifieke competitie (competitie om ruimte/ voedsel)

--> Competitie omhoog:

overlevingskans omlaag/ sterftecijfer omhoog

emigratie omhoog/ immigratie omlaag

--> Competitie omlaag:

Overlevingskans omhoog/ sterftecijfer omlaag

emigratie omlaag/ immigratie omhoog

Leerdoelen 6.3

6. Je herkent biotische en abiotische factoren die van invloed zijn op de habitat van een soort.

7. Je interpreteert een tolerantiecurve.

8. Je beschrijft het belang van niches voor het samenleven van verschillende soorten.

9. Je beschrijft hoe adaptaties van een soort ontstaan.

Elke soort is anders

Wat is een habitat?

De leefomgeving van een plant of dier met de specifieke abiotische en biotische factoren

Wat is een niche?

De wijze waarop de soort de biotische en abiotische factoren in de habitat gebruikt en dus de invloed van de soort op de habitat

Optimumkromme

Voor elke abiotische factor kun je meten hoe de overlevingskans is van een bepaald organisme. Bijvoorbeeld temperatuur.

Kunnen soorten 3 en 4 in hetzelfde gebied leven?

Wie heeft het grootste tolerantiegebied?

Wie heeft hoogste optimumtemperatuur?

Doel 6.4

10. Je herkent relaties in een voedselketen en voedselweb.

11. Je herkent en beschrijft verschillende typen relaties tussen organismen.

12. Je legt uit hoe ziekten en persistente gifstoffen een ecosysteem beïnvloeden.

Voedselrelaties

Schakels in de ketens:

- Producenten, Consumenten, Afvaleters, Reducenten

- Herbivoren (planteneters), Carnivoren (vleeseters), Omnivoren (alleseters)

Relaties:

- Predatie: eten van prooien (door carnivoren en omnivoren) -> Predator-prooi relatie

- Accumulatie van gifstoffen

Voedselketen

Voedselketen

Accumulatie

Persistente stoffen: niet afbreekbaar door organismen

Accumulatie

Accumulatie zorgt voor problemen in de hogere schakels in de voedselketen.

Leerdoelen 6.5

13. Je beschrijft de oorzaken en gevolgen van geringe genetische variatie in een populatie.

14. Je legt een verband tussen de grootte van een ecosysteem, de mate van isolatie en de soortenrijkdom van het ecosysteem.

Eilandtheorie

Beschrijft de biodiversiteit in relatie tot de grootte van een eiland (of een ander geïsoleerd ecosysteem) en de afstand tot het vaste land (of tot andere ecosystemen).

BINAS 93C

Eilandtheorie

Grootte van het eiland beïnvloedt de snelheid van uitsterven.

Klein eiland: weinig niches -> veel concurrentie -> soorten sterven sneller uit.

Groot eiland: veel niches -> minder concurrentie -> soorten sterven minder snel uit.

Groene lijnen in de grafiek.

Eilandtheorie

Afstand van het eiland tot het vaste land (bron van migratie)

Dichtbij: veel migratie 

Ver weg: weinig migratie 

Meer bij groot eiland dan bij klein eiland door meer beschikbare niches.

Rode lijnen in de grafiek.

Eilandtheorie

Dynamisch evenwicht: het punt waarop de immigratie gelijk is aan de snelheid van uitsterven.

De biodiversiteit blijft gelijk.

Er verdwijnen wel soorten en die worden vervangen door nieuwe.

Bij kolonisatie van 2 even grote eilanden, leeft het grootste aantal soorten op het eiland

1. dichtbij het vaste land
2. ver van het vaste land

Welke twee eigenschappen van eilanden zijn volgens de eilandtheorie bepalend voor soortenrijkdom?

1. Immigratie van organismen en onderlinge afstand
2. Onderlinge afstand en grootte
3. Grootte en uitsterven van soorten
4. Uitsterven van soorten en immigratie van organismen