Het zenuwstelsel

• Verzorgende
• MBO
• Studiejaar 1

Het zenuwstelsel

Leerdoelen

de onderdelen van het centrale en perifere zenuwstelsel benoemen.

de soorten cellen van het zenuwstelsel en hun functie benoemen.

de onderdelen van een zenuwcel (neuron) benoemen.

beschrijven waar de grijze en witte stof uit bestaat.

Het zenuwstelsel als regelsysteem

Het zenuwstelsel werkt snel via elektrische prikkels die worden voortgeleid langs de uitlopers van zenuwcellen (neuronen). De zenuwcellen dragen de prikkels over door een boodschapperstof (neurotransmitter). 

Er zijn twee groepen cellen in het zenuwstelsel: zenuwcellen (neuronen) en steuncellen:

• Neuronen kunnen de prikkels ontvangen en overdragen.
  
• Steuncellen zorgen voor voeding en isolatie van de neuronen.

Functies van het zenuwstelsel

• Vegetatieve functies zoals ademhaling, bloeddruk en peristaltiek. Ze worden geregeld door het onwillekeurige (vegetatieve of autonome) zenuwstelsel.
• Animale functies, zoals voelen (waarnemen, sensibiliteit), bewegen (motoriek), cognitieve functies, emoties en gedrag. Ze worden geregeld door het willekeurige (animale) zenuwstelsel.

Centraal en perifeer zenuwstelsel

• Het centrale zenuwstelsel is omgeven door bot. Het bestaat uit de hersenen (omgeven door de schedel) en het ruggenmerg (omgeven door de wervelkolom).
• Het perifere zenuwstelsel bestaat uit perifere zenuwen: bundels van lange zenuwceluitlopers buiten het centrale zenuwstelsel.

Hersenen

De hersenen bestaan uit de grote hersenen (cerebrum), tussenhersenen, hersenstam en kleine hersenen (cerebellum).

Bouw van de grote hersenen

De buitenste laag van de grote hersenen heet de hersenschors (cortex cerebri). Deze bestaat uit cellichamen van neuronen en heeft daardoor een grijze kleur (grijze stof). De binnenzijde van de grote hersenen bestaat uit uitlopers van neuronen, omgeven door myeline. Deze heeft daardoor een witte kleur (witte stof).

Bouw van de grote hersenen

Binnenzijde

Binnen in de witte stof van de grote hersenen liggen holtes. Dat zijn de hersenventrikels met hersenvloeistof (liquor cerebrospinalis).

Functies hersenen

• Grote hersenen: regiefunctie
• Hersenstam en tussenhersenen: verbindingsfunctie
• Kleine hersenen: Coördinatie en evenwicht

Ruggenmerg

Het ruggenmerg loopt vanaf de 

hersenstam tot de twaalfde 

borstwervel (thoracale wervel) of de 

eerste lendenwervel.

halsruggenmerg

borstruggenmerg

lendenruggenmerg (lumbaal ruggenmerg)

heiligbeenruggenmerg

inloggen.learnbeat.nl

Grijze en Witte stof

Binnen in het ruggenmerg ligt grijze stof in een vlindervorm. De ‘vleugels’ van de vlinder zijn de voor- en achterhoorns:

• In de voorhoorn liggen cellichamen van motorische neuronen (motorische voorhoorncellen).
  
• In de achterhoorn komen sensibele prikkels binnen.

Om de grijze stof ligt witte stof met zenuwbanen van en naar de hersenen.

Reflexen

• Gevoelsprikkels die via een ruggenmergzenuw of hersenzenuw het centrale zenuwstelsel binnenkomen, kunnen leiden tot een reflex: een snelle, automatische reactie.
• Als baby heb je veel reflexen. Deze worden geremd door de hersenen door aanmaak vaan myeline. Dit zorg voor mee gecontroleerde bewegingen. 

inloggen.learnbeat.nl

Route van gevoelsprikkels

Pijn regelen

• Thalamus werkt als volumeknop
•  Pijnpoort sluiten door tegelijk druk, warmte of koude toe te dienen of door te bewegen

Route van bewegingsprikkels

Neurotransmitters

• Uiteinden van zenuwcellen geven via stofjes de prikkel door aan de volgende zenuwcel. Hiervoor zijn neurotransmitters nodig.
• Neurotransmitters zijn stofjes die aangemaakt worden in de hersenen.
• Een voorbeeld van een neurotransmitter is dopamine. 

Liquor

• In de hersenen zijn holtes (hersenventrikels) die door kanaaltjes met elkaar zijn verbonden. Ze zijn gevuld met hersenvloeistof.
• Liquor vangt schokken op en zorgt dat er genoeg vocht in de hersenen blijft. 
• Liquor bevind zich ook in het ruggenmerg.

Hersenvliezen

Hersenvliezen

De hersenvliezen lopen door rondom het ruggenmerg. De vliezen rondom de hersenen en het ruggenmerg zijn dus dezelfde drie vliezen:

• het harde vlies (dura) ligt tegen de binnenzijde van het wervelkanaal. Dit vlies loopt helemaal door tot aan het staartbeen.
• het spinnenwebvlies ligt tegen de dura. Dit vlies is als een spinnenweb. Tussen de draden van het spinnenweb stroomt liquor.
• het zachte vlies ligt direct op het ruggenmerg. Dit vlies loopt door tot het einde van het ruggenmerg ter hoogte van de eerste lendenwervel.

Lumbaalzak

De dura (het harde vlies) vormt onder in het 

wervelkanaal een zak (lumbaalzak). 

Daarin zit geen ruggenmerg, maar wel liquor. 

En er lopen ruggenmergzenuwen uit de onderste 

delen van het ruggenmerg. 

Wanneer liquor wordt afgenomen voor onderzoek, 

wordt gekozen voor het aanprikken van de 

lumbaalzak (lumbaalpunctie).

Onwillekeurig of vegetatieve zenuwstelsel

Orthosympatisch (alert)

Stelt het lichaam in staat om prestaties te leveren. Dit deel overheerst bij activiteit en stress. 

Parasympatisch (rust)

Zorgt voor herstel. Dit deel overheerst tijdens rust en na het eten.

Opdracht

Test je kennis behorend bij Hersenen

Vraag c t/m f van Toets je kennis in de praktijk behorend bij Integratie