Infectie, ontsteking en afweer

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Afweersysteem

Leerdoelen

Je kunt:

1. Benoemen welke ziekteverwekkers er bestaan
2. Uitleggen welke verdedigingslinies je het afweersysteem heeft
3. Uitleggen wat het lymfesysteem, de milt en de zwezerik doet. 
4. Uitleggen wat kruisbesmetting inhoud
5. Wat is een infectie en wat een ontsteking

Ziekteverwekker

• Een ziekteverwekker is een organisme dat een ziekmakende invloed heeft op het menselijk lichaam. 
• Dagelijks kom je in aanraking met ziekteverwekkers die het lichaam aanvallen. 

Welke
ziekteverwekkers
ken je?

Welke kennen we?

• Bacteriën
• Virussen
• Schimmels
• Parasieten

Bacteriën

• “groot aanpassingsvermogen”:​
  

- hoge / lage temperaturen ​

- droogte / kou​

• Liefst 20 – 40 C​
  
• Giftige afvalproducten: “toxinen” => maken ziek​
  
• Zijn overal​
  
• Makkelijk door te geven: “kruisinfectie”​
  
• Vermenigvuldigen door deling

Welke manieren van kruisbesmetting zou je terug kunnen zien bij jou op het werk?

Wat kun je zelf doen om kruisbesmetting te voorkomen bij jouw op de werkvloer? 

Virussen

• Virussen groeien alleen in de cel en maken deze van binnenuit kapot.
• In tegenstelling tot een bacteriële infectie ontstaat bij een virusinfectie geen pus.

Schimmels

• Vooral in de oppervlakkige lagen van de huid, nagels en slijmvliezen, met een voorkeur voor warme en vochtige plekken
• Deze infecties zijn te herkennen aan de witte kleur van het ontstoken weefsel

Hoe komen deze ons
lichaam binnen?

Hoe kunnen ze ons lichaam binnen dringen?

1.  Inademen van lucht 
2.  Via maag/darmkanaal 
3.  Via de huid /slijmvliezen (wonden) ​ 
4.  Via het bloed (bijv. prikaccident) ​
5.  Via sperma, moedermelk, lichaamsvocht 

= aerogeen

= enteraal

= cutaan

= hematogeen

= genitaal

Besmetting

“Het binnendringen van schadelijke micro-organismen in ons lichaam”

Leidt niet altijd tot ziekte! ​

Waarom niet?

• Het aantal ziekteverwekkers op of in het lichaam is dan te weinig.
• De aanvalskracht van die ziekteverwekkers te weinig is.
• De weerstand van het lichaam is te hoog

Niet altijd ziek omdat

het aantal ziekteverwekkers op of in het lichaam te weinig is.

-de aanvalskracht van die ziekteverwekkers te weinig is. 

- de weerstand van het lichaam is te hoog

Verschil infectie en ontsteking

• Infectie: Wanneer een ziekteverwekker het lichaam binnendringt en zich vermenigvuldigt. 
• Ontsteking: Het lichaam reageert op beschadiging van weefsel door bijvoorbeeld een snee of bacteriën.

• Dus: een ontsteking kan een gevolg zijn van een infectie.

In principe roept elke weefselbeschadeging een ontsteking op

In principe roept elke weefselbeschadiging een ontsteking op. Naast ziekteverwekkers zijn er ook mechanische, chemische en immunologische oorzaken

Welke symptomen zien we bij ontstekingsreactie?

Ontstekingsreactie

1. Rood
2. Warm
3. Zwelling
4. Pijn
5. Gestoorde functie 

Plaatselijke ontstekingsvormen

Infiltraat​

beginnend, rode, warme zwelling​, kan volledig verdwijnen ​

​

Abces met pus​

- dood weefsel​ met dode en levende bacteriën​

- dode witte bloedcellen

Ontstekingsreactie

Eerst plaatselijk, daarna verspreiding. 

Uitgebreide ontstekingsverschijnselen

Uiteindelijk: ​

• Lymfevatontsteking 

​

• Bloedvergiftiging (sepsis) ​
  

bacteriën vermenigvuldigen in bloedbaan ​

Algemene ontstekingsverschijnselen

Als ons lichaam de ontsteking niet plaatselijk kan houden​, dan:

​

• Gevoel van ziek zijn “malaise”​
• Verminderde eetlust​
• Koorts ​
• Vermeerdering witte bloedlichaampjes (leukocytose)

Koorts

Koorts is geen ziekte, maar een afweermechanisme van het lichaam tegen binnendringende infecties.

• Door de hogere temperatuur werken afweercellen sneller en efficiënter. 
• Veel virussen en bacteriën kunnen minder goed overleven bij hogere temperaturen.

Temperatuur

De hypothalamus bevat het temperatuurregulerend centrum, dat je kunt vergelijken met de thermostaat van de centrale verwarming

Koud is kippevel, bibberen (spieractiviteit), blauwe lippen/witte handen (bloed gaat naar centraal)

Warm: zweten, rood aanlopen (vaten verwijden in de huid)

Waar is koorts meten het meest betrouwbaar?

1. Rectaal (via anus)
2. Oraal (via mond)
3. Onder de oksel
4. Via oor

Verschil schil en kern temperatuur.

Oor wel kerntemperatuur maar minder betrouwbaar. De gehoorgang moet bij deze methode schoon zijn en sensor van de oorthermometer moet tijdens de meting gericht zijn naar het trommelvlies.

Antibiotica

1. Alleen bacteriële infectie behandelen met antibiotica, geen virus. 
2. Antibiotica remt of doodt de bacterie in de groeifase. 
3. Daarna is de afweer van het lichaam in staat de infectie verder te bestrijden. 
4. Veelvuldig gebruik kan leiden tot resistentie

Op welke manieren houd ons lichaam ziekteverwekkers tegen?

verdedigingslinies

Soorten afweer

• Aangeboren (niet-specifieke) afweer

Werken meteen bij een aanval 

1e 2 verdedigingslinies

• Verworven (specifieke) afweer

Langzamer, maar gerichter

Lymfocyten en geheugencellen

Afweer

1e Huid en slijmvliezen, maagzuur

2e Witte bloedcellen

4e Specifieke afweer

1e linie: Huid en slijmvliezen

Wat produceert de huid en het slijmvlies zodat ze bacteriën tegen kunnen houden?

1. Talg
2. Dode huidcellen
3. Zweetklieren
4. Goede bacteriën

1. Talg = vetachtige stof = waterafstotend = ziektekiemen blijven minder aan huid plakken

Talg bevat vetzuren die de huid licht zuur maken (pH rond 5), wat de groei van veel bacteriën remt.

2. Dode huidcellen raak je kwijt met ziektekiemen erbij

3. zweetklieren maken huid lichtzuur en kunnen bacteriën niet tegen

4. goede bacteriën verdringen ziektekiemen

Maar ook....

• Speeksel en traanvocht
• Urine
• Zure afscheiding vagina

1. Speeksel en traanvocht bevatten bacterie dodende stof

2. Urine spoelt urinewegen schoon

3. Zure afscheiding dood bacterien

en ook...

• Maagzuur
• Slijmvlies en trilharen luchtwegen
• Darmflora van goede bacterieen darmen

2e linie: Witte bloedcellen 

Ook wel leukocyten (verzamelnaam voor alle soorten witte bloedcellen)

Witte bloedcellen zijn de "soldaten" van het lichaam die infecties bestrijden.

• Worden gevormd uit stamcellen in het beenmerg
• Circuleren via bloed en lymfestelsel
• Detecteren ziekteverwekkers en bewegen naar plaats van infectie

2e linie: Lymfocyten en geheugencellen

Geheugencellen (lymfocyten) herkennen indringers en vallen sneller en effectiever aan 

Bijv. door eerder doorgemaakte ziekte of vaccinatie

• B-cellen: onthouden welke antistoffen nodig zijn om virus of bacterie te bestrijden (bijv. waterpokken)
• T-cellen: onthouden welke cellen in je lichaam besmet zijn geraakt. Ze herkennen en doden snel die besmette cellen als het virus terugkom (bijv. griepvirus)

Zoek op

Wat is het en wat doet het?

1. Lymfestelsel
2. De milt
3. Zwezerik

Lymfestelsel

• Lymfestelsel buizensysteem met kleurloze vloeistof
• Neemt overtollige vocht en afvalstoffen in de weefsels op en geeft dit gezuiverd terug aan het bloed
• Lymfeknopen bevatten veel afweercellen (lymfocyten)

De milt en zwezerik

• De milt is een onderdeel van de bloedsomloop en zuivert het bloed van ziektekiemen

• De zwezerik is een orgaan dat vanaf de geboorte afweercellen produceert en hebben een geheugenfunctie. Vooral actief vanaf geboorte tot puberteit