3.7 IJstijden

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

IJstijden en Milankovic

Ontstaan ijstijden heeft 3 belangrijke oorzaken:

- Samenstelling gassen/ aerosolen in de atmosfeer

- Ligging van de continenten 

- Hoek van inval van de zon --> Milankovic variabelen

Eindproducten lessenserie

1. 4 paragrafen samen gevat

2. een stuk van 250 woorden geschreven met jouw visie over het klimaatvraagstuk

-> in 6V schrijf je een essay over een stelling met betrekking tot het klimaat! 

De boodschap van deze eerste 10 minuten van de NOS op 3 explainer is:

Het holoceen is een interglaciaal dat nu 11.700 jaar duurt.

Tijdens het kwartair duurden interglacialen tot nu toe tussen de 10 en 20 duizend jaar

De aarde koelt af sinds 50 miljoen jaar. Met elke periode werdt het een paar graden kouder, totdat het koud genoeg was voor ijstijden om te ontstaan

Laatste glaciaal: Weichselien (tijdens pleistoceen)

Niveau Noordzee -120 meter 

Temperatuur -10,5 degrees 

Toendra in Europa 

Ligging van de continenten

Hoe zou de ligging van de continenten het ontstaan van ijstijden kunnen beïnvloeden?

Ligging van de continenten

IJskappen kunnen alleen ontstaan op continenten. Een voorwaarde voor een ijstijd is dus dat er (veel) land in de buurt van de polen ligt.

Snowball Earth

https://www.youtube.com/watch?v=4ONwQV26L-k

Bron: https://opengeology.org/historicalgeology/case-studies/snowball-earth/

Leg nu de 3 natuurlijke redenen voor fluctuatie uit: 

Milankovic cycles 

Inval van zonnestralen: Variabelen van Milankovic

Precession: tolbeweging 

Obliquity: stand aardas

Eccentricity: baan om de aarde

Welke manieren van klimaatonderzoek (naar het verleden) heb je in de video gezien / kun je bedenken?

3 manieren van klimaatonderzoek

1. Onderzoek naar jaarringen van bomen

2. Stuifmeelkorrels bekijken in oude veen- en kleilagen

3. Analyse van zuurstofisotopen in ijs of sedimenten

Een ijstijd kan ontstaan als....

1. Het ijs niet smelt op de zuidpool in de winter
2. Het ijs niet smelt op de noordpool in de winter
3. Het ijs niet smelt op de noordpool in de zomer
4. Het is niet smelt op de zuidpool in de zomer

Heftige vulkaanuitbarstingen kunnen kunnen de aarde op de korte termijn doen afkoelen door

1. as en zwaveldeeltjes in de hogere atmosfeer
2. as en zwaveldeeltjes in de lagere atmosfeer
3. CO2 en methaan in de hogere atmosfeer
4. CO2 en methaan in de lagere atmosfeer

Na snowball earth is er lang geen ijstijd geweest. IJstijden kwamen met name weer voor in het tijdperk...

1. Jura
2. Tertiair
3. Krijt
4. Trias

Ja, in het Tertiair dus! En welke periode in het Tertiair kwamen die IJstijden voor?

1. Pleistoceen
2. Antropoceen
3. Holoceen
4. Neogeen

Nu, in het Holoceen, zien we het voorkomen van ijstijden terug in...

1. Fossiele organismen
2. Sedimenten (löss, keileem)
3. Landschapsvormen (o.a. stuwwallen, meren en gletsjerkrassen)
4. Alle andere antwoorden zijn goed

Wat is het verschil tussen het broeikaseffect en het versterkt broeikaseffect?

Het broeikaseffect

1. Broeikaseffect:

Het tegenhouden van warmtestraling door broeikasgassen.

2. Versterkt broeikaseffect:

Fossiele brandstoffen verbranden -> Toename koolstofdioxide in de dampkring

Er blijft meer warmte hangen op aarde. 

Wat geeft deze grafiek weer?

Terugkoppelmechanismen

Reactie van de natuur op klimaatverandering.

Dit kan zorgen voor een versnelling (positieve terugkoppeling) of een vertraging van het proces (negatieve terugkoppeling) .

Bij steeds warmer worden klimaat=

Negatieve terugkoppeling-> Afkoeling

Positieve terugkoppeling-> Opwarming

Albedo?

Terugkoppeling

Door terugkoppelingen in de natuur kan klimaatverandering worden versterkt of afgezwakt. 

Positieve terugkoppeling --> albedo effect --> stijging van de temperatuur

Negatieve terugkoppeling --> meer wolken --> daling van de temperatuur

Start samenvatten 3.7+3.8

Kies:

-> zelf samenvatten in schrift

-> samenvatten aan de hand van structuur achter in werkboek

Huidige stijging is zeer ongebruikelijk

Great lakes VS -->

Examen VWO 2011

Wat is de oorzaak van het ontstaan van de Great Lakes?

1. De ijstijd, waardoor het heel erg koud was
2. Gletsjerspleten
3. Verwering en erosie
4. De uitschurende werking van gletsjers

Lake Michigan loopt van noord naar zuid

Beschrijf het patroon van sneeuwval rondom Lake Michigan. Wat kun je concluderen?

1. Hoe verder weg je gaat, hoe minder sneeuw
2. In Canada valt geen sneeuw, dat is wit
3. Oost meer sneeuw dan west. De wind komt uit het (noord)westen.
4. De wind komt uit het oosten want daar valt meer sneeuw

Zeespiegelstijging

1. De zeespiegel stijgt door klimaatverandering
   ABSOLUTE zeespiegelstijging
2. Door bodemdaling komt het land nog verder onder de zeespiegel te liggen. 
   RELATIEVE zeespiegelstijging
   

Relatieve zeespiegelstijging = 

echte zeespiegelstijging +

daling van de bodem.

Terugkoppelingsmechanisme

Een terugkoppelingsmechanisme is dus een reeks processen die de oorspronkelijke verandering beïnvloedt. Dat kan versterkend zijn, zoals in de ijstijden, dan spreken we van een positief terugkoppelingsmechanisme. Het kan ook verzwakkend zijn.

Positief terugkoppelingsmechanisme

Negatief terugkoppelingsmechanisme

= albedo effect

Hoe meer sneeuw en ijs op aarde, hoe meer zonlicht er wordt teruggekaatst

Oorzaken klimaatverandering

2. Veranderend landgebruik

• Verbranden regenwoud: bron CO2 uitstoot
  
• Toename akkers en weilanden:    minder verdamping vanuit de vegetatie ->  houden minder vocht vast -> verdroging -> Toename aerosolen

2. Veranderend landgebruik

a. Verbranden regenwoud: bron CO₂ uitstoot 

b. Toename akkers en weilanden -> minder vocht in het gebied -> toename verdroging.

       

Aerosolen

Losliggende bodemdeeltjes waaien op (stof)

+

fijnstof uit (lucht)verkeer en industrie

Weerkaatsen zonlicht + absorberen warmte

Condensatie water + verkleining druppels (vallen niet)

Dus: opwarming of afkoeling, verdroging of vernatting

-> Afhankelijk van omstandigheden -> mondiaal gezien afkoeling

3. Andere oorzaken

Beïnvloeding tussen oceaan en atmosfeer:

a. interne variabiliteit - bijv. El Niño

b. externe variabiliteit - bijv. vulkaanuitbarstingen of zonnevlekken

Geofactoren

Je ziet hierboven het natuurlijk broeikaseffect.

Wat verandert er bij het versterkte broeikaseffect?

Ontbossing

redenen voor ontbossing:

• meer landbouwgrond
• uitbreiding steden (bevolking spreiden)

manieren van ontbossing:

• bomen kappen
• bomen afbranden
  

Ontbossing

Gevolgen ontbossing?

Ontbossing 

• Ontbossing
  
• Water kan niet goed infiltreren 
  
• Water stroomt meteen naar de rivier
  
• Grotere piekafvoer 
  

Klimaatvraagstukken

Extreem weer