Het strafrecht week 38 opsporing en vervolging

• Maatschappijkunde
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Criminaliteit

Het stafrecht: van politie naar officier

• Je kunt de uitgangspunten van het strafrecht, het jeugdstrafrecht en adolescentenstrafrecht  beschrijven
• Je kan de rechten van de verdachte tijdens het strafproces beschrijven.  

Uitgangspunten van het strafrecht

Het strafrecht omvat alle regels en wetten over het straffen van mensen die de wet hebben overtreden. 

De belangrijkste uitgangspunten zijn: 

• Je kunt alleen gestraft worden voor iets wat volgens de wet strafbaar is = legaliteitsbeginsel
• onschuldvermoeden: pas verdacht bij redelijk vermoeden van schuld
• Er wordt rekening gehouden met de ernst van het delict
• De rechter kijkt altijd naar de situatie waarin het delict plaatsvond. Bijvoorbeeld in geval van noodweer of overmacht.

Noodweer = zelfverdediging 

Overmacht = een situatie waarin het onmogelijk is om de regels op te volgen. 

  

Uitgangspunten van het strafrecht

De belangrijkste uitgangspunten zijn: 

• De rechter moet rekening houden met de achtergrond en persoonlijke eigenschappen van de dader.  
• De rechter moet rekening houden met de leeftijd van de verdachte. 

Persoonlijke eigenschappen => iemand kan bijvoorbeeld ontoerekeningsvatbaar zijn en niet verantwoordelijk gehouden voor zijn daden omdat hij/zij niet weet wat hij doet. 

misdrijven en overtredingen

• misdrijf: ernstige strafbare feiten met langer dan 1 jaar detentie. Je krijgt een strafblad
• overtreding: tot 1 jaar maximale gevangenisstraf

misdrijven en overtredingen

• misdrijf: ernstige strafbare feiten met langer dan 1 jaar detentie. Je krijgt een strafblad
• overtreding: tot 1 jaar maximale gevangenisstraf

Openbaar Ministerie

• de staat versus de verdachte
• opsporing en aanhouding: politie en officier van justitie of rechter-commisaris
• vervolging
• berechting
• hoger beroep of cassatie
• uitvoering opgelegde straf

Vervolging

seponeren

transactie

strafbeschikking: zaak komt niet voor de rechter

vervolgen: zaak komt wel voor de rechter

Omstandigheden

De belangrijkste uitgangspunten zijn: 

• Er wordt rekening gehouden met de ernst van het delict
• De rechter kijkt altijd naar de situatie waarin het delict plaatsvond. Bijvoorbeeld in geval van noodweer of overmacht.

• De rechter moet rekening houden met de achtergrond en persoonlijke eigenschappen van de dader.  
• De rechter moet rekening houden met de leeftijd van de verdachte. 

Persoonlijke eigenschappen => iemand kan bijvoorbeeld ontoerekeningsvatbaar zijn en niet verantwoordelijk gehouden voor zijn daden omdat hij/zij niet weet wat hij doet. 

Adolescentenstrafrecht

De rechter kan op grond van het ontwikkelingsniveau en persoonlijkheid van een verdachte tussen de achttien en drieëntwintig jaar ervoor kiezen om hem te berechten volgens het jeugdstrafrecht.

• In welk geval zou dit voor kunnen komen? 

jeugdstrafrecht

De rechter kan op grond van de ernst van het delict en de persoonlijke omstandigheden van een verdachte onder de  achttien  ervoor kiezen om hem te berechten volgens het adolescenten of volwassen strafrechtstrafrecht.

• In welk geval zou dit voor kunnen komen? 

9-jarige jongen verdacht van moord op zijn eigen moeder

 

In de Amerikaanse staat Michigan wordt een negenjarige jongen ervan verdacht zijn moeder te hebben vermoord. Ernstige psychische problemen zouden hem tot de tragische daad hebben gedreven. 

HALT

De leerplichtambtenaar kan een leerling met beginnend verzuim naar Halt verwijzen. Dit kan bij meer dan negen uur verzuim, 12 keer of meer keer te laat en geen effect van eerdere maatregelen vanuit school en/of leerplicht. 

Jongen (16) vermoordt vriendin (15) voor gratis ontbijt

Een 16-jarige jongen uit Wales heeft zijn vriendin vermoord omdat hij er mogelijk een gratis ontbijt voor kreeg. Joshua Davies sloeg zijn vriendin Rebecca Aylward in een afgelegen bos met een steen zo groot als een rugbybal dood. Enkele weken voor haar dood grapte de Welshman via sms nog met vrienden over haar mogelijke dood. In september volgt de strafuitspraak.

De moord vond plaats in oktober van vorig jaar. De zaak komt nu aan het licht omdat een bevelschrift dat de identiteit van de jongen geheim moest blijven omwille van zijn jeugdige leeftijd, door een rechter is opgeheven. 'De gemeenschap heeft recht om te weten dat er hier iemand veroordeeld wordt en wie dat is', luidde het oordeel van de rechter.

Jeugdstrafrecht:

Naast de sanctie staat een pedagogische aanpak hierbij voorop.

Een aanpak die zo effectief mogelijk is voor de ontwikkeling van de dader en zijn bijdrage aan de maatschappij en die de kans op herhaling zo klein mogelijk maakt.

preventie en repressie

criminele jeugdgroepen

Samenwerking met met gemeenten, politie en andere ketenpartners (Veiligheidshuis) . 

 prioriteit van het OM. 

 combinatie van preventie, zorg en repressie wordt een 

 OM pakt stevig aan 

crimineel verkregen vermogen af te pakken: misdaad mag niet lonen.

pluk-ze-wet

Rechten van verdachten

1. Verdacht = redelijk vermoeden
2. Recht om te weten waar je van verdacht wordt.
3. Recht op advocaat
4. Recht om te zwijgen
5. Beperkte tijd vast houden
6. Eerlijk proces > onafhankelijke en onpartijdige rechter
7. Onschuldig tot rechter de straf heeft uitgesproken.

De politie moet dus een goede reden hebben om je aan te houden

vanaf moment van inverzekeringstelling (langer dan 6 uur vastgehouden). Als je de kosten niet kan betalen wordt een advocaat toegewezen

Een verdachte mag maximaal 110 dagen en 6 uur worden vastgehouden voordat de rechtszaak begint

Een verdachte moet wel meewerken aan het vaststellen van de identiteit (legitimatie, vingerafdrukken, DNA)

Wanneer een rechter niet onpartijdig is kan een rechter 'gewraakt' worden. Een voorbeeld hiervan is te vinden in het proces van Wilders

Soms heeft de media iemand al veroordeeld voordat de rechter het vonnis geveld heeft. Dit noem je 'trial by media'. Eenzijdige berichtgeving zorgt er dan voor dat ook de samenleving een verdachte al schuldig vindt. Goede media spreekt dan ook van verdachte ipv dader.

Rechten van verdachten

8. Na de uitspraak van de rechter mag je in hoger beroep gaan

9. Misdrijven en overtredingen kunnen verjaren

10. Vrijgesproken = vrij (behalve als er nieuw bewijs aan het licht komt bijvoorbeeld bij moordzaken) 

ernstige delicten zoals moord kunnen niet verjaren

Een verdachte mag maximaal 110 dagen en 6 uur worden vastgehouden, voordat de rechtszaak plaatsvindt. 

 Bevoegdheden van de politie

• Iemand staande houden > je hebt een identificatieplicht
• Een bekeuring geven.
• (Preventief) fouilleren.
• arresteren of aanhouden.
• Verhoren.
• Vasthouden.

Bij een strafbaar feit maakt de politie altijd een proces-verbaal op. 

Fouilleren

Dit wil zeggen dat de politie de kleding en het lichaam van de verdachte mag onderzoeken. 

preventief fouilleren

Hierbij mogen agenten je kleding en lichaam doorzoeken zonder dat je van iets strafbaars wordt verdacht. Dit gebeurt vooral op plekken waar gevochten wordt, bij concerten, bij festivals enzovoorts.

proces-verbaal

Dit is een politieverslag over het misdrijf (of overtreding). Hierin staat precies beschreven wat er volgens de politie is gebeurd, wie de slachtoffers zijn, het tijdstip, de plaats en alle andere dingen die relevant kunnen zijn. 

Officier van Justitie

• Aanklager (namens het Openbaar Ministerie = OM)

• Leidt het opsporingsonderzoek

• Beslist of de verdachte naar de rechter gaat

• Eist in een strafzaak en bepaalde straf 

• Zorgt dat de straf wordt uitgevoerd

Wat is een proces verbaal?

politie schrijft een proces verbaal

Bureau HALT

officier van justitie

taakstraf

seponeren

schikken 

vervolgen 

wist je dat?

Bureau HALT staat voor Het ALTernatief.

Zo kan je wel een taakstraf doen maar krijg je geen strafblad.

wist je dat?

De officier van justitie het hoofd is van de politie. Alle zaken die de politie heeft is de officier verantwoordelijk voor.

straffen

1. vrijheidsstraf
2. geldboete
3. taakstraf
4. bijkomende straf
5. strafrechtelijke maatregelen

oorzaken criminaliteit

• rationele keuze: kansberekening
• aangeleerd gedrag: opvoeding
• aangeboren gedrag: genetisch
• onvrede met sociale status: afzetten maatschappij
• te weinig zelfcontrole: drugs, stoornis

aangeboren gedrag: genetisch

opdracht 2 

Posteropdracht: 4 artikelen

Groepsopdracht: maximaal 2 personen

Stap 1: beschrijf kort welk delict is gepleegd in het artikel

Stap 2: volgens welk strafrecht zal de verdachte worden vervolgd gezien zijn leeftijd?

Stap 3: welke oorzaak of oorzaken zouden een rol kunnen spelen bij de verdachte?

Stap 4: welke maximale straf hoort in principe bij deze daad?

Stap 5: onderbouw met argumenten welke straf jij verwacht dat de officier van justitie eist: welke oorzaken van criminaliteit herken je?

Stap 6: onderbouw met argumenten welke straf jij verwacht dat de rechter oplegt: welke oorzaken van criminaliteit herken je?

Eindstap: presenteer je antwoorden op een poster.