§ 2.6 Marktprestaties en welvaart

• Economie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

§ 2.6 Marktprestaties en welvaart

Welke marktvorm levert de meeste welvaart op?

Kernwoorden:

- efficiënte markt

- consumentensurplus

- producentensurplus

- welvaartsverlies

Volkomen concurrentie = meest efficiënt

Welke marktvorm levert de hoogst welvaart op? De optelsom van het consumentensurplus en producentensurplus is een maatstaf voor de welvaart.

Je kan bewijzen dat de marktvorm volkomen concurrentie het meest efficiënt is: de hoogste optelsom van consumenten- en producentensurplus.

Voorbeeld

Qv = -10p + 200 

TK = 5q 

Als de marktvorm monopolie zou zijn, zou de maximale winst behaald worden bij q = .......... en een prijs van ........... .  

Consumentensurplus: 

...........................................

...........................................

Producentensurplus: 

...........................................

...........................................

...........................................

CS + PS = .................................................................................

Als de marktvorm monopolie zou zijn, zou de maximale winst behaald worden bij q = 75 en een prijs van 12,5.  

Consumentensurplus: 

(20-12,5) x 75 / 2 = 281,25

Producentensurplus: 

TW = TO – TK = 

(75 x 12,5) – (5 x 75) =  

937,5 – 375 = 562,5

CS + PS = 281,25 + 562,5 = 843,75

Als de marktvorm volkomen concurrentie zou zijn, zou de maximale winst behaald worden bij een lagere prijs; op lange termijn gelijk aan ..................., dus bij een prijs van ............ .

Consumentensurplus: 

.....................................

.....................................

Producentensurplus: 

.....................................

CS + PS = ...................

Als de marktvorm volkomen concurrentie zou zijn, zou de maximale winst behaald worden bij een lagere prijs; op lange termijn gelijk aan GTK, dus bij een prijs van 5.

Consumentensurplus: 

(20-5) x 150 / 2 = 1125

Producentensurplus: 0

CS + PS = 1125

Voorbeeld

Qv = -10p + 200 

TK = 5q 

Welvaartsverlies

Het verschil tussen de totale surplussen van volkomen concurrentie en een andere marktvorm noemen we het welvaartsverlies.

In het voorbeeld is het welvaartsverlies van monopolie dus gelijk aan ..............................................................................

Welvaartsverlies

Het verschil tussen de totale surplussen van volkomen concurrentie en een andere marktvorm noemen we het welvaartsverlies.

In het voorbeeld is het welvaartsverlies van monopolie dus gelijk aan 1125 – 843,75 = 281,25

Harberger-driehoek

Het welvaartsverlies (door een minder efficiënte marktvorm) wordt de Harberger-driehoek genoemd.

Voorbeeld (vervolg)

Driehoek ABC 

geeft het totale 

surplus 

(= consumenten-

surplus) van 

volkomen 

concurrentie weer.

Driehoek AEF geeft het consumentensurplus van monopolie weer.

Het producenten-

surplus wordt 

gegeven door 

vierkant BDEF.

De driehoek CDE is dus wat vervalt aan totaal surplus als er 

i.p.v. 

volkomen 

concurrentie 

sprake is van 

monopolie 

en heet dus de 

Harberger-

driehoek.

Pareto-efficiëntie

De efficiëntie van een markt kan ook bepaald worden aan de hand van het Pareto-criterium. Een situatie is Pareto-efficiënt als er geen verandering mogelijk is waarbij niemand er op achteruit gaat. M.a.w., kan vanuit de uitgangssituatie iemand erop vooruitgaan, zonder dat iemand er op achteruit gaat?

Ja: Er is een Pareto-verbetering mogelijk; Nee: De Pareto-efficiënte situatie is bereikt.

Voorbeeld

Jij hebt in je lunchpakket een appel meegekregen. Je houdt wel van appels, maar liever heb je bijvoorbeeld een banaan. Een klasgenoot heeft een banaan bij zich, maar heeft liever een appel. 

Door te ruilen kunnen jullie een Pareto-verbetering tot stand brengen.

De dag erna heb je weer een appel bij je. Je klasgenoot heeft een kiwi en wil liever een appel. Jij haat echter kiwi’s, dus door te ruilen ga jij er op achteruit. 

De uitgangssituatie is dus een Pareto-efficiënte situatie.

Soms kan er één groep op vooruit gaan, terwijl er een andere groep op achteruit gaat. 

Stel bijvoorbeeld dat de prijzen op een markt dalen. 

Het consumentensurplus zal stijgen en het producentensurplus zal dalen. In dit geval gaat er één groep op vooruit en één groep op achteruit. Er is dan geen sprake van een Pareto-verbetering. 

Oefenopgave

In een markt zijn twee bedrijven actief (A en B). 

De collectieve vraagfunctie in deze markt luidt: Qv = –p + 100. 

De MK-functie van beide bedrijven luidt: MK = 10. 

Er zijn geen vaste kosten.

De reactiefunctie van bedrijf A luidt als volgt: 2QA = 90 – QB. 

De reactiefunctie van bedrijf B is: 2QB = 90 – QA.

A en B hebben dus dezelfde reactiefunctie. Als je ze samen in een grafiek zou tekenen, zouden ze elkaars spiegeldbeeld zijn.

a) Hoeveel stuks zullen bedrijf A en B op de markt brengen?

b) Stel dat hier één bedrijf (monopolist) was geweest. Hoeveel zou het bedrijf dan op de markt hebben gebracht?

c) Wat zou het consumenten- en producentensurplus van de monopolist zijn geweest?

d) Bereken de welvaartswinst bij een duopolie ten opzichte van de monopoliesituatie.

Uitwerking oefenopgave

a) Hoeveel stuks zullen bedrijf A en B op de markt brengen?

QA = QB; substitueren geeft: 2QA = 90 – QA  

3QA = 90.         QA = 90 / 3 = 30 = QB

b) Stel dat hier één bedrijf (monopolist) was geweest. Hoeveel zou het bedrijf dan op de markt hebben gebracht?

TO = p x q p = -q + 100 TO = - q^2 + 100q

MO = MK  -2q + 100 = 10       2q = 90       q = 45

c) Wat zou het consumenten- en producentensurplus van de monopolist zijn geweest?

(q = 45, dus p = 55)

CS = (100 – 55) x 45 x ½ = € 1.012,50

PS = (55 – 10) x 45 = € 2.025

Totaal surplus: € 3037,50

d) Bereken de welvaartswinst bij een duopolie ten opzichte van de monopoliesituatie.

Elke duopolist heeft productie van 30, dus totale productie is 2 x 30 = 60.

Bij q = 60 hoort prijs van € 40:

CS = (100 – 40) x 60 x ½ = € 1.800

PS = (40 – 10) x 60 = € 1.800

Totaal surplus: € 3.600

Welvaartswinst duopolie: 3.600 – 3.037,50 = € 562,50