Groep 8: Echt of nep?

• Digitale geletterdheid
• Basisschool
• Groep 8

Introduction

Voorbereidingstijd: 10 minuten. Benodigdheden: laptop, Chromebook of tablet, werkblad: fact-checkers (online). In deze les leren de leerlingen wat nepnieuws is en hoe ze het kunnen herkennen. De leerlingen gaan deze les zelf nieuwsartikelen beoordelen op hun echtheid.

Instructions

Bij de start lees je met de klas een nieuwsbericht en geven de leerlingen aan of ze denken dat dit bericht echt of nep is. Daarna krijgen de leerlingen uitleg over nepnieuws, welke redenen ervoor zijn en hoe je het kunt herkennen. Vervolgens gaan de leerlingen aan de hand van een werkblad zelf bronnen controleren en geven ze aan welke van de vijf berichten echt of nep zijn. Tot slot wordt de leervraag van de les beantwoord.

Leervraag: Hoe kun je nepnieuws herkennen?

Leerdoelen: (1) De leerlingen kunnen drie redenen noemen waarom mensen nepnieuws maken, (2) De leerlingen kunnen zelf nepnieuws herkennen door vier stappen te volgen.

Kerndoelen: 24C. Digitale technologie, de samenleving en de wereld, 24B. Digitale technologie, jezelf en de ander, 22B. Digitale media en informatie. 

Verlengde instructie: maak de eerste opdracht van het werkblad samen met leerlingen die het lastig vinden. Zo krijgen ze een voorbeeld van hoe ze zelf te werk kunnen gaan.

Instructions

Voorbereiding leerkracht - Les 1 - Echt of nep.pdf

Worksheets

Werkblad_ Fact-checker.docx

Opening / tussenslides / afsluiting

Echt of nep?

Les groep 8:

Lees het artikel door met de klas.

• Wat vinden jullie van dit bericht?
• Is het bericht echt of nep,  denk je?

Lees met de leerlingen het artikel van De Speld. Bespreek vervolgens de twee vragen klassikaal.

Bron: De Speld
Tekst: Danique Leenstra

Foto: Olga Gorevan

Hoe kun je nepnieuws herkennen?

Na deze les kunnen jullie antwoord geven op de vraag:

De leerlingen kunnen aan het einde van de les antwoord geven op deze vraag. 

Les 1

Hoofdstuk 3: De invloed van nepnieuws   

Echt of nep?

Influencers en nepnieuws

Het gevaar van nepnieuws

De invloed van nepnieuws

Les 2

Les 3

Herhaling en quiz

De routekaart laat zien hoe het hoofdstuk is opgebouwd. 

Wat gaan we deze les doen?

Uitleg

Aan de slag

Terugblik

Je krijgt uitleg over waarom mensen nepnieuws maken en hoe je nepnieuws kunt herkennen.

Je gaat zelf onderzoeken welke berichten echt of nep zijn.

Je geeft antwoord op de vraag: hoe kun je nepnieuws herkennen?

Deze slide laat zien hoe de les is opgebouwd. Klik op de pijltjes voor meer uitleg bij de lesfases.

Uitleg

Nepnieuws is een verzamelnaam voor informatie die niet echt is. Voorbeelden van nepnieuws zijn:

• Een nep krantenartikel.
• Een roddel over een beroemdheid die niet waar is.
• Een bewerkte foto of video.

Nepnieuws verspreidt zich vaak via social media, zoals Instagram, X of Facebook.

Wat is nepnieuws?

Geld verdienen

Hoe meer mensen op een artikel klikken, hoe meer geld de makers van het artikel krijgen. Een goede neptitel kan dus veel geld opleveren.

Meningen beïnvloeden

Vooral tijdens verkiezingen worden nepnieuwsberichten op social media gezet om invloed te hebben op wat mensen denken.

Voor de lol

Er zijn mensen die nepnieuws maken voor de lol. In Nederland is zelfs een krant die alleen maar nepnieuws maakt: De Speld.

Waarom wordt nepnieuws gemaakt?

3 redenen voor nepnieuws

Klik op de plusjes om de leerlingen een voorbeeld te laten zien van een reden van nepnieuws.

Makers van nepnieuws doen hun best het zo echt mogelijk te laten lijken. Volg deze 4 stappen om erachter te komen of een bericht echt of nep is:

Bekijk met de klas het bericht en loop de 4 stappen klassikaal door.

Hoe kun je nepnieuws herkennen?

Lees het bericht helemaal door

De titel wordt vaak gebruikt om de aandacht te trekken. Lees het bericht altijd goed door, zodat je alle informatie hebt.

1

Beoordeel de bron

De bron van het artikel is de schrijver of website waarop het bericht is geplaatst. Lijkt deze bron betrouwbaar? Bijvoorbeeld omdat het een bestaande nieuwssite is of kan iedereen hier iets op plaatsen?

2

Doe online onderzoek

Ga online op zoek naar vergelijkbare berichten. Zijn er andere (betrouwbare) bronnen die hetzelfde nieuws delen?

3

Reden voor nepbericht

Als je denkt dat het bericht nep is, denk dan ook na over de achterliggende reden van het maken van het bericht:

1. Om geld te verdienen
2. Om meningen te beïnvloeden
3. Voor de lol

4

Bekijk het bericht

Bespreek eerste de slide en neem de 4 stappen door. Klik vervolgens op het oogje en neem de 4 stappen (klassikaal) door bij het bericht. Denken de leerlingen dat het bericht echt of nep is?

Aan de slag

Jij gaat nu zelf onderzoeken welke berichten echt of nep zijn. Iemand die dat doet, heet een fact-checker.

Open het werkblad en doorloop steeds deze 4 stappen:

Fact-checker

Lees het bericht helemaal door

De titel wordt vaak gebruikt om de aandacht te trekken. Lees het bericht altijd goed door, zodat je alle informatie hebt.

1

Beoordeel de bron

De bron van het artikel is de schrijver of website waarop het bericht is geplaatst. Beoordeel zelf of deze betrouwbaar lijkt.

• Lijkt deze bron betrouwbaar? Bijvoorbeeld omdat het een bestaande nieuwssite is.
• Kan iedereen hier zomaar nieuws plaatsen of niet?

2

Doe online onderzoek

Ga online op zoek naar vergelijkbare berichten. Zijn er andere (betrouwbare) bronnen die hetzelfde nieuws delen?

3

Reden voor nepbericht

Als je denkt dat het bericht nep is, denk dan ook na over de achterliggende reden van het maken van het bericht:

1. Om geld te verdienen
2. Om meningen te beïnvloeden
3. Voor de lol

4

Het werkblad is toegevoegd als bijlage van de les. Print deze voor de les uit. De leerlingen gaan nu zelf bronnen beoordelen, ze doen dat in het werkblad. Ze kunnen het werkblad downloaden en deze vervolgens online invullen.

Bronnen van het werkblad:

1. De Speld, 17 juni 2024, Maarten Hopman.
2. De Telegraaf, 28 februari 2024, Tekst: redactie, Foto: Stuart Sinclair.
3. Facebookpagina Jumbo Supermarkten, 1 april 2019.
4. Panorama, 26 januari 2024, Redactie.
5. Afbeelding gemaakt door Schoolblocks.

Echt of nep? 

Sleep de titel van het artikel naar de juiste categorie!

Echt nieuws

Nepnieuws

Dierentuin komt met plan om scheldende papagaaien te heropvoeden

Meeslepende Willy Wonka-event blijkt kale loods

Producten op kleur

Zonnebrand smeren leidt tot huidkanker

Albert Heijn opent zelfscheldkassa

Wanneer de leerlingen klaar zijn met het werkblad kun je hen deze sleepvraag laten maken.

Terugblik

Hoe kun je nepnieuws herkennen?

Kunnen jullie met de klas de 4 stappen opnoemen?

Bespreek de leervraag klassikaal of laat leerlingen het zelfstandig opschrijven.

Dit kan ik nu!

• Ik kan 3 redenen noemen waarom mensen nepnieuws maken.
  
  
• Ik kan zelf nepnieuws herkennen door 4 stappen te volgen.

Op deze slide staan de leerdoelen vermeld. Het behalen van deze leerdoelen zorgt ervoor dat de leerlingen antwoord kunnen geven op de leervraag.

Afsluiting

Bekijk de website van Nieuwscheckers.nl

Deze les heb je geleerd hoe je nepnieuws kunt herkennen.

Controleren of nieuws echt klopt, is heel belangrijk. De Universiteit Leiden heeft een team van fact-checkers. Je kunt dus ook fact-checker als beroep hebben!

Einde les

De volgende les gaat over influencers en nepnieuws. De leerlingen gaan zelf een bericht maken. Dat kan in Canva, op papier of met de camera van een telefoon of ander device. Bekijk welke optie jij wilt gebruiken en bereid deze voor de volgende les voor.