KB 5.1 Verslavingszorg

• Welzijn
• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2,3

Verslavingszorg

Wat is een verslaving?

Volgens DSM-5

In de DSM-5 wordt gesproken van een ‘stoornis in gebruik’ en niet van ‘verslaving’.   

Iemand vertoont minstens 2 van de volgende 11 kenmerken

Stoornis in gebruik. De zorgvrager ...

1. gebruikt vaker en meer dan hij wil;
   
2. Het lukt niet om zelfstandig minder te gebruiken of te stoppen;
   
3. is een groot deel van de tijd bezig met voorbereiden en gebruiken van het middel en herstellen van gebruik;
   
4. voelt een sterke drang om het middel te gebruiken;
   
5. heeft problemen op het werk, school of thuis. Denk hierbij aan ontslag of geldschulden;
6. blijft het middel gebruiken, ondanks de problemen in relaties die hierdoor ontstaan;
7. komt niet meer toe aan hobby’s, sociale activiteiten of werk;
   
8. blijft voortdurend gebruiken terwijl het gebruik leidt tot gevaarlijke situaties. (autorijden onder invloed);
   
9. blijft voortdurend gebruiken terwijl het gebruik leidt tot lichamelijke of psychische problemen. (verergering van een al bestaande depressie);
   
10. Lichamelijk ontstaat er tolerantie. (steeds meer van het middel moet gebruiken om hetzelfde effect te krijgen);
11. Er ontstaan onthoudingsverschijnselen als iemand minder van het middel gebruikt of stopt met gebruiken. 

Lichte stoornis: 2 of 3 van de kenmerken

Matige stoornis: 4 of 5 kenmerken.

Ernstige stoornis: 6 of meer kenmerken. 

Waaraan kun je verslaafd zijn?

Waaronder kan je deze voorbeelden onderverdelen. Welke 2 soorten verslaving zijn er?

Middelengebruik of gedrag

Middelen verslaving

• Alcohol
• Drugs (cannabis, cocaïne, heroïne, GHB, LSD xtc, speed, crystal meth)
• Medicijnen
• tabak
• suiker
• cafeïne

Zijn weer onder te verdelen in verschillende categoriën, verdovend, stimulerend en geestverruimend

Gedragsverslaving (proces)

• Gamen
• Gokken
• (niet)  eten
• internet (sociale media)
• Relaties
• kopen
• werken
• seks
• porno
• co dependentie
• sport

Soorten middelen

1: Bewustzijn verlagende middelen​

  

2: Bewustzijn verhogende middelen​

      

3: Bewustzijn veranderende middelen 

1. Bewustzijn verlagende middelen - verdovend

- Hierbij komt de gebruiker in een slaperige roes. 

- Verdovende middelen hebben een kalmerende en ontspannende werking.  - De gebruiker kan in een slaperige roes komen. 

- De ademhaling en hartslag worden langzamer en spieren ontspannen.  

- Voorbeelden: heroïne en andere opiaten, ghb, maar ook alcohol en                       slaapmiddelen. 

- Verdovende middelen worden soms ook wel ‘downers’ genoemd

2. Bewustzijn verhogende middelen - stimulerend

- Bij deze middelen krijgt de gebruiker het gevoel meer energie te hebben           en  alerter te zijn. 

- De ademhaling en hartslag verhogen, de bloeddruk stijgt en de spieren             spannen zich aan. 

- Voorbeelden: cocaïne en amfetamine maar ook tabak en koffie. 

- Stimulerende middelen worden soms ook wel ‘uppers’ genoemd.

3. Bewustzijn veranderende middelen

- De gebruiker van deze middelen gaat de wereld (heel) anders zien en                 beleven doordat deze middelen het bewustzijn tijdelijk veranderen.                    - Voorbeelden: LSD, hasj en wiet, paddo’s. 

- Bewustzijnsveranderende middelen worden soms ook wel ‘trippers’ of             ‘tripmiddelen’ genoemd

Meerdere reacties tegelijkertijd

- Sommige middelen hebben een gemengd effect. 

- XTC werkt bijvoorbeeld stimulerend, maar verandert ook de waarneming. 

- Hasj en wiet werken verdovend, maar zorgen lichamelijk voor lichte                     stimulering en kunnen ook bewustzijnsveranderend zijn.

Welke oorzaken voor verslaving ken je?

Oorzaak?

Samenspel van factoren:

• erfelijkheid (genetische kwetsbaarheid)
• karakter
• levensomstandigheden 
• gebeurtenissen
• psychische oorzaken
• ontstaan door regelmatig gebruik
• er moet een bepaalde vorm van gevoeligheid zijn! 

middelengebruik vaker voor bij borderline of ADHD. 

5 fasen voor het ontwikkelen van een verslaving

Fase 1 Experimenteren geen actie

Fase 2 Recreatief gebruik geen actie

Fase 3 Gewoontegebruik signalen om in de gaten te houden

FASE 4 Problematisch gebruik actie

FASE 5 Verslaving actie

Op den duur dwangmatig gebruik:

gebruik je het middel of gedrag vaak ook om nare gevoelens te verdringen of heb je juist steeds meer nodig om een bepaald gevoel te ervaren. 

Fase 1: de fase van het experimenteren. Deze fase vindt vaak al op jonge leeftijd plaats. De zorgvrager begint het middel te gebruiken. Soms is dit vanwege sociale druk of acceptatie binnen een groep. Het middel geeft dan vaak een prettig gevoel. Het gebruik is nog onder controle.

Fase 2: de fase van sociaal of geïntegreerd gebruik. De zorgvrager gebruikt het middel voor een positieve reden, bijvoorbeeld ter ontspanning. Het gebruik leidt niet tot problemen in het leven van de gebruiker.

Fase 3: de fase van overmatig en schadelijk gebruik. Het middel speelt een steeds grotere rol in het leven van de gebruiker. Het gebruik is niet meer alleen voor een positieve reden, maar ook om bijvoorbeeld problemen te vergeten. Het lukt de gebruiker vaak nog wel om de dagelijkse activiteiten te doen, maar dit wordt steeds lastiger. De gebruiker raakt langzaam de controle over het gebruik kwijt.

Fase 4: de fase van verslaving. In deze fase is er sprake van verslaving en (bijna) het hele leven wordt door gebruik van het middel beheerst.

Waarom is het zo moeilijk om van een verslaving af te komen?

Welke gevolgen ken je van verslaving?

Dopamine in hersenen

Bij drugs of alcoholgebruik meer dopamine aangemaakt -> geeft een gevoel van tevredenheid en beloning. 

Herhaling van bepaald gedrag kan ook dopamine aanmaken.

 

Wanneer je vaker gebruikt worden je hersenen steeds minder gevoelig voor je natuurlijke beloningssysteem. Ontwikkelt afhankelijkheid.

Vicieuze cirkel

Lichamelijk: schade in hersenen -> minder inzicht en controle verliezen

Farmacologie: afhankelijkheid van het middel -> steeds meer gebruiken en last van ontrekkingsverschijnselen.

Psyche: schuldig voelen en middel gebruiken om dit te vergeten. 

Sociaal: vaak alleen nog in aanraking met medegebruikers.

Kenmerken verslavingsgedrag

• Ontkennen

• Liegen

• Bedriegen

• Manipuleren

• Marchanderen (afdwingen)

• Machteloos

• Mateloos

• Stuurloos

Iemand die in herstel is staat voor de volgende opgaven

• een positieve identiteit ontwikkelen;
  
• een betekenisvolle plaats geven aan de verslaving of psychische problemen;
  
• het responsief vermogen verbeteren (d.w.z. goed kunnen reageren op veranderingen, kunnen doen wat nodig is of wordt verwacht in een bepaalde situatie);
  
• versterken van zelfmanagement van de verslaving en van de symptomen daarvan;
  
• het oppakken van vroegere of het verwerven van nieuwe, waardevolle sociale rollen.
  

Empowerment: grip krijgen op eigen situatie en omgeving door het vinden van kracht in zichzelf.

Om dit te bereiken is empowerment nodig: grip krijgen op de eigen situatie en de omgeving door het (terug)vinden van de kracht in zichzelf. 

Zingeving is belangrijk!

.

Zingeving is het betekenis geven aan gebeurtenissen in het leven en aan de eigen ervaringen

Belangrijk bij herstel ondersteunen 

• gezondheid (het terugdringen van of kunnen omgaan met ziektes of symptomen, zoals in het geval van verslaving afzien van het gebruik van alcohol en drugs);
  
• een thuis (een stabiel en veilig onderkomen);
  
• een doel (betekenisvolle werkzaamheden en de onafhankelijkheid, het inkomen en de mogelijkheden om deel te nemen aan de samenleving); en
  
• een gemeenschap (relaties en een sociaal netwerk die ondersteuning, vriendschap, liefde en hoop bieden).

                 Verslaving   bij ouderen en LVB                                                            

Ervaringen op jouw werkplek

Middelenmisbruik bij ouderen

Meest voorkomend is alcoholmisbruik.

Benzodiazepine gebruik/misbruik

Hoe komt het dat verslaving veel voorkomt bij mensen met LVB?

Verslaving bij LVB

• moeite met ‘eerst denken, dan doen’. 
• vaak weinig weerbaar en sociaalvaardig  
• meestal weinig beschermende factoren in hun omgeving.
• laag zelfbeeld of juist zelfoverschatting
• sombere gevoelens en weinig sociale aansluiting 
• lager IQ, begripsniveau lager
• LVB vaak met ASS (aanpassen aan stressvolle situaties moeilijker)

 

Ongeveer 15 procent van de Nederlandse bevolking heeft

een IQ lager dan 85. 

IQ tussen 50-70(lvb): 55.000 mensen

IQ tussen 70-85 (zwakbegaafdheid): 2,2 miljoen mensen 

Minder sociale aanpassingsvaardigheden.

https://www.trimbos.nl/kennis/alcohol-drugs-lvb/feiten-en-cijfers/

Bespreekbaar maken

• Vriendelijke en invoelende houding. 
• Weet waarover je het hebt dus informeer je over gebruik en

effecten van het middel waarover je het wilt hebben.

• Voer het gesprek op een tijdstip dat zowel jezelf als de cliënt
  

goed uitkomt. Overval de cliënt niet.

• Gebruik de ‘ik-vorm’ zodat je over je gevoelens kunt praten

zonder dat het lijkt alsof je hem de schuld geeft.

• Spreek de sterke kant van de cliënt aan dat wil zeggen, spreek
  

hem aan als 'master' niet als 'loser'. Benoem wat wel lukt

of binnen zijn of haar bereik ligt.

• Houdt het contact kort (niet langer dan ongeveer 20 minuten)
  

en overweeg een wandelingetje in plaats van zitten.

• Probeer bij denk- en leerstijlen van de cliënt aan te sluiten

Bemoeienis met zelfbeschikking:

Contact houden.

Dwang vermijden

Netwerk opbouwen

file:///C:/Users/danie/Downloads/waar-bemoei-ik-me-mee-handreiking-lvb-verslaving.pdf

file:///C:/Users/danie/Downloads/leermodule-lvb-middelengebruik.pdf

Vervolg bespreekbaar maken

• Probeer de cliënt te raken, de stemming zodanig te beïnvloeden

dat het onderwerp hem of haar niet koud laat. Dit kan door bij

hem of haar te peilen hoe een belangrijk familielid, of bijvoorbeeld

zijn nieuwe vriend(in) tegen het gebruik aankijkt.

• Zorg ervoor dat er niet teveel druk komt in het gesprek. Recht

tegenover de cliënt zitten kan een gevoel van druk in de hand

werken.

• vraag aan het eind altijd met wie de cliënt verder wil

spreken over alcohol of drugs. Dan komt wellicht een potentiële

“helper” in zicht.

• Eindig altijd concreet en op maat.