Koningen, burgers en kruisvaarders

Koningen, burgers en kruisvaarders

Hoofdstuk 6

Planning

Hoofdstuk 6 
Laatste hoofdstuk tot aan zomervakantie

Afronding: Maken middeleeuwse Krant
Weging: 1 keer
Groepjes: 2 personen, maximaal 3

Lessen: 7 lessen uitleg + werken aan krant 
1 les huiswerk bespreken + rest van de les werken aan krant

§1 De middeleeuwse stad

Ontstaan van steden

Veranderingen in Europa in de Late Middeleeuwen:

• Beter klimaat
  
• Verbeteringen in de landbouw:

          Ontginningen en inpoldering

          3-slagstelsel

          Uitvindingen

          Specialisatie

Gilden

In steden werd handel het belangrijkste, maar er ontstonden ook allerlei ambachten.

Gilden:

•  organisatie van ambachtslieden, ontstonden in de steden.
  
•  Opbouw: meester-gezel-leerling.
  

Stadsbestuur

• Stedelingen waren onvrij, hadden herendiensten.
• Verzoek aan landsheer
• Edelen gaven stadsrechten voor erkenning als landsheer en betalen belastingen. Zo konden de hoge edelen ook de macht van hun leenmannen beperken.
• Stadsrechten verschilden van stad tot stad.

Stadsbestuur

• bestaat uit schout/baljuw (door heer benoemd) en schepenen (voorname burgers).
• kooplieden (patriciërs) waren zeer belangrijk in de stad, zij leverden het stadsbestuur.
• families vormden clans die elkaar fel rivaliseerden tot de gilden een deel van de macht opeisten.

Internationale handel

• In steden handel in landbouwproducten, producten van gilden en producten uit verre landen.
• Handelaren gingen samen werken, o.a. Hanze
• Gebruik munten, in iedere stad andere munten, dus ontstaan bankiers.

1. Wat is een gilde?
2. Waarom waren Gilden belangrijk?

Langs welke rivier lagen de Nederlandse Hanzesteden?

1. De Rijn
2. De Maas
3. De Waal
4. De IJssel

Noem minimaal drie producten die werden verhandeld

Wat deden de kooplieden niet samen?

1. Prijsafspraken maken
2. Bescherming bieden
3. Oorlogvoeren
4. Schepen delen

Leg uit waarom er een eind komt aan de handel.

Leg in eigen woorden wat Hanzesteden betekent

Aan de slag..

Start maken met praktische opdracht:

De Middeleeuwse krant.

§2 Het koninkrijk Engeland.

Edward de Belijder overlijdt zonder nakomelingen

Harold Godwinson, graaf van Wessex

Harald III van Noorwegen

Willem van Normandië

Harold werd tot koning benoemd door de Wittan. Hij verwachtte problemen met Willem en wachtte hem op in het zuiden.

 

Van mei tot september wachtte Harold, maar er gebeurde niets. Hij keerde terug naar Londen. In september viel Harald III in het noorden aan.

Harold stelde een nieuw leger samen en vertrok naar York.

De snelle reactie van Harold verraste de Noren

Tijdens de slag bij Stamford Bridge werd Harald III van Noorwegen gedood en de Noren verslagen.

Na de overwinning trok Harold met zijn leger terug naar East Sussex.

Maar intussen was Willem de Veroveraar zonder enige tegenstand geland.

Toen Harold het nieuws van de landing van Willem vernam, haastte hij zich met zijn troepen naar het zuiden.

Willem had de beschikking over ruim 700 schepen, volgeladen met mannen, paarden en materieel.

Slag bij Hastings

De Engelsen, en koning Harold, werden afgeslacht.

Op eerste kerstdag 1066 werd Willem tot koning van Engeland gekroond. Hij is het meest bekend om het Domesday Book

Domesday Book

• Compleet overzicht van alle bezittingen in het land en van de eigenaren, gegroepeerd per graafschap.
• Onweerlegbare laatste woord bij eventuele latere conflicten.
• De eerste volkstelling in Engeland.
• Voorloper van wat wij nu kennen als kadaster.

Engeland werd steeds meer een eenheid door het goed opgezette bestuur, de belastinginning en de oorlogen tegen de Schotten, Ieren en Fransen

Jan zonder Land

• Jongste broer van Richard Leeuwenhart.
• In 1199 werd koning Richard gedood, hij had Jan aangewezen als zijn opvolger.
• Jan had een kwalijke naam opgebouwd als verrader en samenzweerder, maar hij werd toch geaccepteerd door de Engelsen.
• De Franse gebieden schoven een andere troonpretendent naar voren, dus oorlog.

• Na de slag bij Bouvines (1214) raakte Jan vrijwel alle gebieden in Frankrijk kwijt.
• De baronnen waren al ontevreden over de enorme belastingheffingen, maar het verlies van het Franse gebied was de druppel. Op 15 juni 1215 werd Jan gedwongen de Magna Carta te tekenen:

 

- Macht van de koning ingeperkt.

 - Controle door het parlement

Aan de slag

Verder met krant

§3 Centralisatie in Frankrijk

De honderdjarige oorlog

Centralisatie

Staatsvorming en centralisatie

Centralisatie: besturen vanuit 1 punt.

• Lukte door belastingen: leger en ambtenaren, trouw van leenmannen (hierdoor eenheid)
  
• In een staat golden dezelfde wetten, regels, etc.
• Nationalisme
• Ontstaan burgerij als 3e stand
• Staten Generaal

Investituurstrijd

• Vanaf de 5e eeuw tweezwaardenleer 
• In de 11e eeuw toename macht paus en Duitse keizer.
• Paus: koningen in de ban doen, toestemming geven voor oorlogen.
• Keizer: beschermer van de christenen, bemoeide zich met de kerk, benoemde bisschoppen en gaf hen wereldlijke macht (investituur).
• Investituurstrijd duurde tot 1122.
• Concordaat van Worms: priesters van een bisdom bepaalden wie de bisschop werd. De keizer mocht wel bisschoppen aanstellen als hertog.

duidelijke scheiding tussen geestelijke en wereldlijke macht

Aan de slag..

Verder met krant

§4 De kruistochten

Wat weet jij eigenlijk
van de kruistochten?

Kruistochten

• Seldsjoekse veroveringen. Byzantijnse keizer vroeg hulp
• De ridders waren toch maar vaak onderling aan het vechten en een gezamenlijke vijand kon daaraan een eind maken.
• Uitbreiding van het christendom.
• De macht en aanzien van de paus zou groeien.

Verloop

• Eerste kruistocht (1096-1099) was een succes. De volgende kruistochten waren geen succes.
  
• Kruisvaarders staten

Jeruzalem, Antiochië en Tripoli
Alles terugveroverd

• Geld en macht

Handelaren, m.n. uit Italië

Kruisridders 

Cultuur

• Kennis is belangrijk volgens de Koran 
• 832  het Huis van de Wijsheid in Bagdad
• Al deze kennis werd doorgegeven aan de Europeanen

Waar komt de naam
kruistochten vandaan?

Hoeveel kruistochten zijn
er gehouden?

1. 7
2. 8
3. 6
4. 9

Wie liepen er NIET mee
met de kruistochten

1. moslims
2. arme mensen
3. kinderen
4. soldaten

Wanneer waren
de kruistochten?

1. 0-500
2. 0-1500
3. 500-1000
4. 1000-1500

Waarom werden
Kruistochten georganiseerd?

1. Om het geloof te verspreiden.
2. Om Rome te bevrijden.
3. Om te vechten.
4. Om Jeruzalem te bevrijden.

Aan de slag

Verder met middeleeuwse krant

De Pest in Europa

Verdieping

De pest door de ogen van schilder Pieter Brueghel de Oude (1562). Voor veel mensen moet de pest zo zijn ervaren: overal dode mensen en complete steden die zijn verlaten.

Wat weet je al over de pest?

Serieus het gevaarlijkste diertje tijdens de Middeleeuwen

De verspreider

Hoofdvraag? Hoe kon dit kleine diertje tientallen miljoenen doden veroorzaken? 

Wat was bijzonder aan deze vreemde ziekte volgens de verteller in de video?

1. De ziekte trof alleen rijke mensen
2. De ziekte maakte geen onderscheid tussen rijk en arm
3. Alleen arme mensen werden ziek
4. Alleen monniken werden ziek

De monnik dacht dat je de pest kreeg omdat.....

Waarom waren er veel ratten in de Middeleeuwse stad?

De pest verspreidde zich snel over heel Europa, hoe kwam dat?

1. Door vluchtende mensen en kleren met vlooien erin
2. Doordat de ratten steeds verder Europa in trokken
3. Door alle dode lichamen die besmet waren
4. Door besmette lucht

Is de paus echt gered door het vuur?
Leg je antwoord uit!

Waarom zag een pestdokter er zo uit?

Aan de slag

Middeleeuwse krant

Les 6: bouwstijlen en straffen

Middeleeuwse stad

Eerder geleerd dit jaar:

Romaans (kerkelijk)

• Kleine ramen
• Rondbogen
• Dikke zuilen en muren
• Tongewelf
• Horizontaal gebouwd (laag en breed)
• Gesloten en lomp
• (Lijkt op Romeinse Bouw)

Gotisch (wereldlijk)

• Grote ramen
• Spitsbogen
• Dunne zuilen en muren
• Kruisribgewelf
• Luchtbogen
• Verticaal gebouwd (hoogte)
• Open en sierlijk

Maak hiervan een screenshot. Deze kenmerken heb je nodig voor de quiz

Noem twee verschillen tussen
Romaanse en Gotische bouwkunst

Foto opdracht

• Jullie krijgen 8 foto's te zien:
• Aan jullie de taak om de juist kunststijl te kiezen: Romaans of Gotisch.
• En leg uit hoe je dat kan zien met minimaal 1 kenmerk.

1. Noem de bouwkunst en leg uit aan welke kenmerken je dat ziet.

6. Noem de bouwkunst en leg uit aan welke kenmerken je dat ziet.

5. Noem de bouwkunst en leg uit aan welke kenmerken je dat ziet.

Welke straffen uit de
Middeleeuwen ken jij?

Straffen

Schandstraffen: voor iedereen voor paal staan
- 'Vonnissen werden in het openbaar uitgesproken en uitvoering ervan werd tijdig aangekondigd, zodat iedereen de kans had om te komen kijken.'

Lijfstraffen: van tijdelijk pijn tot voor altijd verminkt
-  Deze gaven tijdelijke pijn en ongemak, zoals stok- en zweepslagen. Er waren ook straffen waarbij je permanent verminkt werd, zoals brandmerken, het afhakken van ledematen of het verminken van je tong, neus, oren of ogen.

De doodstraf: gruwelijk ter dood worden gebracht

- De mildste manier was onthoofding, voor aanzienlijke mensen en mensen van adel. Hierbij werd je hoofd afgehakt met een scherp zwaard. Hoe vakkundiger de beul, hoe sneller dat ging. Ophangen aan de galg, de straf voor het gewone volk, was een stuk pijnlijker. Je had ook radbraken: dan werd je met je handen en voeten op de breekbank vastgebonden en sloeg de beul je armen en benen kapot. Daarna kon je hoofd nog worden afgehakt en op een pin, een radbraakkruis, worden tentoongesteld. Verdenkingen van ketterij en andere misdrijven tegen het geloof werden het zwaarst bestraft: op de brandstapel. 

Schandblok

Veel gebruikt
in Middeleeuwen.

Soms werd je oor
vastgemaakt met een
spijker 

Aan de slag

• Werk verder met je middeleeuwse krant. 

Les 7

Tekenen Middeleeuwse stad

Middeleeuwse stad tekenen

• In jouw krant komt een tekening van een Middeleeuwse stad. 
• Dit mag op papier of digitaal (bovenaanzicht)
• De tekening voeg je dus toe aan je krant
• Volg het stappenplan in het word document - maak eerst de vragen en ga daarna tekenen
• Je kunt ook klikken op het oog hiernaast. Hier vind je wat er sowieso in moet komen te staan.

Stappenplan

1. Kasteel
2. Klooster
3. Marktplein
4. Stadsmuur
5. Stadshuis
6. Gilden
7. Kerk
8. Huizen

Aan de slag

Word document maken tekening Middeleeuwse stad

- Huiswerk: vragen maken word document Middeleeuwse stad als je het nog niet in de les af had

Les 8

- Bespreken word document Middeleeuwse stad 

Aan de slag krant..