hoofdstuk 4 sociale categorisatie

• Gedragswetenschappen
• Secundair onderwijs

Hoofdstuk 4: sociale categorisatie

Sociale categorisatie

Sociale categorisatie is...

het proces waarbij mensen anderen en zichzelf gaan indelen in sociale groepen:

• geslacht
• leeftijd
• ras
• beroep
• opleidingen
• voorkeuren

De indeling helpt  ons om...

• snel  en efficiënt informatie te verwerken over anderen
• te bepalen hoe we ons in sociale situaties moeten gedragen 

MAAR: We maken eens menselijke fouten (valkuilen)

Valkuilen

1. Vooroordelen en stereotypering

2. Zelfvervullende voorspellingen

3. Sociale beïnvloeding/sociale manipulatie

Valkuil 1: Vooroordelen en stereotypering

Vooroordeel 

• is een mening/oordeel die mensen bij voorbaat in hun hoofd hebben over andere (groepen) mensen, zonder te weten of het wel klopt met de feiten
•  Sociaalpsychologen noemen het een ‘affectief construct’
•  Het is een foutieve manier van denken die dikwijls uitgaat van één kenmerk dat veralgemeend wordt. 
•  Een vooroordeel leidt ofwel tot éénzijdig positieve of éénzijdig negatieve oordelen over de persoon of de groep personen.

Stereotype 

• is een bepaald verondersteld, overdreven kenmerk van een groep zeer sterk benadrukken en dit kenmerk toeschrijven aan alle leden van die groep 
• Sociaalpsychologen noemen het een ‘constructie in ons denken / cognitief construct’
•  In de sociale psychologie maakt men een onderscheid tussen het auto-stereotype en hetero-stereotype

Auto-stereotype:

• de stereotype mening over de eigen groep
• mening is vrijwel altijd positief.  

Hetero-stereotype:

• de stereotype mening over de andere groep
• mening is meestal negatief

Wat is nu het verschil tussen een stereotype en een vooroordeel?

Een stereotype is een vaststaand beeld of idee over een groep mensen, terwijl een vooroordeel een emotioneel en vaak negatief oordeel is, gebaseerd op dat stereotype, zonder de persoon in kwestie te kennen. Het stereotype is dus het "hoe" van het beeld (bv. 'alle Duitsers houden van bier'), terwijl het vooroordeel de reactie daarop is (bv. 'ik vertrouw een Duitser niet met mijn geld'). 

GEVAAR: Vooroordelen en stereotypering kunnen leiden tot discriminatie

OPDRACHT 

Bekijk het fragment ‘Wat verbergen Moslims voor je’ en leg de link tussen vooroordeel en stereotypering.

OPDRACHT 

Bekijk het sociaal experiment ‘Zwart als roet’. 

 Beantwoord volgende vragen in de cursus.

Welke vooroordelen zien we naar voren komen?

Onbewuste vooroordelen ten opzichte van huidskleur. De fietsdieven zijn alle drie een half uur bezig met het stelen van een fiets. De meeste mensen vergelijken zich met de blanke jongen die er voor sommigen als ‘een vader’ uitziet, terwijl ze de donkere jongens als ‘verdachte’ of ‘gevaarlijk’ waarnemen.

Wat wordt er bedoeld met ‘wit privilege’?

Betekent dat blanke mensen in het alledaagse leven genieten van onzichtbare en grotendeels onbesproken voordelen op basis van hun huidskleur. Het voorrecht om blank te zijn is vaak zo vanzelfsprekend dat het (blanke mensen) niet opvalt.

OPDRACHT LOGBOEK  

5 punten

Maak een mogelijk stereotypering over jezelf. 

 Je maakt zowel een auto- als hetero-stereotype. 

Reflecteer over de vraag (ongeveer 10 zinnen): 

"Hoe zou jij je voelen moesten de anderen continu dit oordeel over je vellen? "

Valkuil 2: Zelfvervullende voorspellingen

Zelfvervullende voorspellingen

• Het begrip zelfvervullende voorspelling is vertaald uit het Engels, Self-fulfilling prophecy

•  Het wordt in de sociale psychologie gebruikt om aan te geven dat als iemand die iets voorspelt of verwacht, die voorspelling of verwachting ook uitkomt, simpelweg omdat de persoon gelooft dat dat zal gebeuren

OPDRACHT

Bekijk het onderzoek over het experiment ‘Pygmalion in classroom’. Dit onderzoek werd uitgevoerd door Robert Rosenthal en Leonore Jacobson in 1968. Zij onderzochten in hoeverre de verwachtingen van docenten invloed hebben op de prestaties van leerlingen.

Beantwoord de onderstaande vragen.

Wat hield het experiment precies in?

Zij namen een I.Q.-test af bij leerlingen uit een klas van een basisschool in Californië. Vervolgens besproken Rosenthal en Jacobson met de docenten van die klas enkele leerlingen waarvan je op basis van de I.Q.-test mag verwachten dat zij snel zouden groeien op intellectueel gebied: zij zouden dus relatief goed gaan presteren. In werkelijkheid ging het om willekeurig gekozen leerlingen. Aan het einde van het schooljaar werd er weer een I.Q.-test afgenomen bij de klas.

Bij de uitslag van de tweede I.Q.-test bleek dat alle kinderen vooruit waren gegaan, maar de leerlingen waarover was gezegd dat zij een relatief goed zouden gaan presteren waren opvallend méér vooruit gegaan.

Wat waren de conclusies van het onderzoek?

Uit het onderzoek kwam dus naar voren dat de verwachtingen die docenten hebben, invloed hebben op de resultaten van leerlingen. 

Uit verder onderzoek blijkt dat de verwachtingen van docenten via verbale en non-verbale communicatie overgebracht worden op het kind.

Valkuil 3: Sociale beïnvloeding/sociale manipulatie

Sociale beïnvloeding...

• het effect dat anderen hebben op onze gedachten, gevoelens en gedrag 
• bewust of onbewust

Drie belangrijkste hoeken

1. Beïnvloeding door vrienden en familie
2. Impact van media en reclame
3. Invloed van autoriteiten en rolmodellen (corona-maatregelen)

Prosociaal gedrag

Sociale beïnvloeding is afhankelijk van prosociaal gedrag van de persoon in je omgeving.

www.facebook.com

Omstanderseffect

• Lees het artikel: "Niemand vervolgd omdat ze stervende man niet hielpen op markt in Kortrijk."
• Beantwoord de vragen in de cursus
• Bekijk de verklaring van een sociale psycholoog