Les 4 Populatiebiologie

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

startopdracht

Diep in de helderblauwe oceaan ligt een kleurrijk koraalrif, waar talloze organismen samenleven. De zon schijnt fel door het water, wat het koraal helpt groeien dankzij de symbiotische algen in hun weefsels. Een papegaaivis knabbelt aan het koraal, terwijl een kleine garnaal schuilgaat tussen de takken tot hij weer algen kan eten op het rif. Een vlindervis glijdt sierlijk voorbij en eet de algen die op het rif groeien. Ondertussen sluipt een murene door een schaduwrijke spleet (temperatuur), op zoek naar een prooi zoals een nietsvermoedende garnaal. Boven het rif jaagt een rifhaai op de murene. Het zoute water stroomt zachtjes langs het rif en houdt het ecosysteem in balans.

teken het voedselweb, en benoem 2 abiotische factoren

DOEL

Je kunt in een gegeven situatie beargumenteren wat de beste methode is om een populatiegrootte te bepalen. Je kunt de volgende methoden toepassen: Tellen, Steekproef, Vangen-Merken-Terugvangen

Hoe bepaal jij het aantal reuzenbromelia's?

Tellen of steekproef?

Tellen:
Weinig individuen en makkelijk te zien

Steekproef:
Veel individuen en homogeen verdeeld

Check

Een ornitholoog wil schatten hoeveel spreeuwen er in een natuurgebied leven. Hij kiest willekeurig 10 locaties binnen het gebied en telt daar het aantal spreeuwen: in totaal telt hij 280 spreeuwen. Hij weet dat deze locaties samen ongeveer 20% van het totale natuurgebied beslaan.

• Bereken het geschatte aantal spreeuwen in het natuurgebied.

Een ecoloog wil het aantal herten in een bosgebied schatten. Hij telt herten in 5 willekeurig gekozen telgebieden van elk 2,5 hectare groot (25.000 m² ). In totaal telt hij 60 herten in deze gebieden. Het totale bosgebied heeft een oppervlakte van 30 km².

• Berken het geschatte aantal herten in het bosgebied.

Antwoorden

280 spreeuwen * 100%/20%=1400 spreeuwen totaal

(60 herten/25.000m²) * 30 * 1000² = 14.400 herten

• bereken eerst het aantal herten per vierkante meter
• vermenigvuldig met het totaal aantal vierkante meter
• (of ga uit van 100 hectare in 1 vierkante km)

vangen-merken-terugvangen

1. vang en merk een deel van de populatie
2. geef dieren tijd om zich opnieuw te verdelen
3. vang een deel van de populatie en tel de gemerkte dieren

aanname:

verhouding gemerkt/ongememerkt is bij de 2e vangst gelijk aan de verhouding in de totale populatie

voorbeeld

• 1000 knikkers
• ik kleur er 50 knalgroen én meng ze goed

• stel ik haal er 100 uit, hoeveel zijn er groen?

aanpak

• noteer formule:

gemerkt 1e / totaal = gemerkt 2e/ gevangen 2e

• vul de getallen in die je hebt

50/1000 = ? / 100

• schrijf om / kruislings vermenigvuldigen / verhoudingstabel,  tot je '?' hebt

(50*100)/1000 = 

Samen een voorbeeld uitwerken

• bedenk een (denkbeeldig) organisme
• hoe gaan we ze merken (geen regels)

Een boswachter in nationaal park de hoge veluwe wil weten hoeveel zwijnen er in het park zijn. Hij beschiet er 25 met watervaste verf. Hij vraagt een groepje studenten om een week later zwijnen te zoeken. Van de 100 zwijnen die ze vinden hadden er 2 een verfvlek. Bereken de grootte van de zwijnenpopulatie.

Mogelijke problemen

• Dieren met territoria verdelen zich niet
• Dieren die in groepen leven verdelen zich niet homogeen
  
• Dieren die gemerkt zijn gaan sneller dood
• Eenmaal gevangen dieren zijn moeilijker terug te vangen

etc

Opdracht

• Maak in tweetallen een oefenopgave over vangen-merken -terugvangen. 
• Plaats deze in het gedeelde document in teams
• Noteer het correctievoorschrift op de laatste pagina
• leukste/beste opgave -> komt in de toets

eerder klaar? Werk bij je opgave een voorbeeld uit, met één van de volgende problemen

• Dieren met territoria verdelen zich niet
  
• Dieren die in groepen leven verdelen zich niet homogeen
  
• Dieren die gemerkt zijn gaan sneller dood
  
• Eenmaal gevangen dieren zijn moeilijker terug te vangen
  

vraag: Toon met een berekening aan of de eerste berekening een over- of onderschatting was van de werkelijke populatiegrootte.

huiswerk

23.4 oefenvragen:3a en 3b, 4, 8,9,10

DOEL

Je kunt in een gegeven situatie beargumenteren hoe verschillende factoren bijdragen aan populatiegroei (of afname)

BALANS

populatiegroei = (geboorte-sterfte) + (immigratie - emigratie)

i= in

e=exit

hoe zijn deze begrippen van toepassing op het vorige filmpje?

Geboortecijfer

populatiegrootte

voedselbeschikbaarheid

soort

Sterftecijfer

biotisch

predatie

ziekte

voedseltekort

abiotisch

droogte

hitte/kou

DOEL

Je kunt veel voorkomende patronen in populatiedynamiek in een gegeven context herkennen en verklaren (lotka-volterra, S-curve, J-curve)

fasen

1. Exponentiele groei (J-curve)
2. Stabilisatie (S-curve)
3. biologisch evenwicht

"verspreid zich in een rap tempo"

Exponentiele groei

Geen beperkende factoren

Vaak verrassend

Geeft J-curve

bv:

Epidemie (ebola, corona, SARS)

Invasieve exoten

Stabilisatie

Beperkende factoren gaan een rol spelen (Welke?)

Groei stopt als draagkracht is bereikt

Beperkende factoren

• Broedplekken verwijderen
• Inzet natuurlijke vijanden
• Voedel afschermen (gaas)
• Gif
  

J-curve, S-curve en dan

biologisch evenwicht

fasen

1. Exponentiele groei (J-curve)
2. Stabilisatie (S-curve)
3. biologisch evenwicht

In welke fase zit de menselijke populatie?

Huiswerk

Maken oefen opgaven 23.4 en toetsvragen 23.5

Lezen 23.8