HFD 6 Utrecht: bisdom, Sticht en stad - 6.4 Het bestuur in Utrecht

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Leerdoelen

DV: Hoe kregen de Utrechtenaren, ten koste van de macht van de bisschop greep op het bestuur van hun stad?

1. Je kan uitleggen hoe Utrecht stadsrechten kreeg.
2. Je kan uitleggen wat deze stadsrechten inhielden.
3. Je kan benoemen welke bevoegdheden gewone burgers kregen.
4. Je kan verklaren waarom de gilden in opstand kwamen.
5. Je kan verklaren waardoor de bisschoppen weer meer macht kregen.

Hoe waren de verhoudingen tussen de keizer, de burggraaf en de bisschop?

Hoe belangrijk is Utrecht vergeleken met andere steden?

Stadsrechten

• 10e/11e eeuw: belangrijk bestuurscentrum
• De keizer hield soms hofdagen of kerkelijke feestdagen
• Ruzie en gevecht tussen ridders
• Utrechtenaren moesten een eed van trouw afleggen.
• Tegenprestatie voor stadswal: vrijstelling van de tol.

Stadsrechten

• Schout en schepenen kregen bestuur en rechtspraak van de stad = stadsrecht (privilege)
• Gevolg: burgers kregen rechten ten koste van de bisschop
• De bisschop mocht wel de schout kiezen
• De schepenen kwamen uit de patriciersfamilies (rijke handelaren)

Stadsrechten

• 12e eeuw: Gewone burgers ook meer macht op het bestuur:
• De Raad: Uitgebreide bevoegdheden voor het welzijn van de stad en de bewoners:
• - Eenvoudige rechtspraak
• - Bewaren goede naam + promotie van de stad 

Gilden in opstand

• 12e eeuw: Aanzien en macht van de keizer nam af.
• De bisschop verloor een beschermheer
• De graven van Gelre en Holland haalde kapittels over om de kandidaat tot bisschop te kiezen.
• De macht van de ambachtslieden nam toe (ook door gilden)

Gilden in opstand

• 1267: Jan van Nassau bisschop: betaald voor ambt.
• Ontevredenheid onder burgers:
• Extra belasting voor deze kosten
• Betaalden al voor de bouw van de domkerk
• 1274: gilden tegen de bisschop & patriciërs
• Olv Oudermannen zetten ze de schepenen en raden af + verdreven.
• Oudemannen benoemd + kwamen op voor de burgers

Gilden in Opstand

• Jan van Nasau dwong na een strijd de stad tot gehoorzaamheid.
• Opstandige burgers uit de stad
• Oude Schepenen en raden hersteld
• Verbannen keerden terug > opnieuw strijd
• Patriciërs sloten verbond met edelen uit het 
• Bezetten de stad

Gilden in Opstand

• Jan van Nasau dwong na een strijd de stad tot gehoorzaamheid.
• Opstandige burgers uit de stad
• Oude Schepenen en raden hersteld
• Verbannen keerden terug > opnieuw strijd
• Patriciërs sloten verbond met edelen uit het Sticht + Graaf Floris V
• Bezetten de stad

Bisschop Jan van Arkel

• Bisschoppen afhankelijk van graven
• 1331: Verdrag > Holland het Sticht + Gelre het Oversticht
• Macht van bisschop alleen geestelijk
• Jan van Arkel (bisschop met Hollandse steun):opstand van gilden
• Verholpen door Willem IV (Graaf van Holland)
• Jan van Arkel werd een sterke, onafhankelijke bisschop
• Opvolgers ook sterk tegen graven

Opdrachten 6.4

Opdrachten 6.4 maken (helemaal)

Wat maakte de bisschop uiteindelijk impopulair?

Hoe verkreeg Utrecht tenslotte stadsrechten?

Hoe werd de stad bestuurd?

HW

Vrijdag 5 juli: Opdrachten 6.4 af.