grammatica zinsdelen havo1

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Een zin heeft verschillende zinsdelen.
Een zinsdeel is één woord of een groepje woorden dat bij elkaar hoort.

Een heel zinsdeel kun je verplaatsen in een zin. Binnen het zinsdeel blijven de woorden in dezelfde volgorde staan. 

een taart

bij Jim

mijn nichtjes en ik

gisteren

gebakken

voor oma

hebben

In een zin staan een of meer werkwoorden. Een daarvan is de persoonsvorm (pv).

Aan de persoonsvorm kun je twee dingen zien.

1. Hoeveel personen iets doen: één (enkelvoud) of meer (meervoud).

2. Wanneer iets gebeurt: nu (tegenwoordige tijd) of al eerder (verleden tijd).

Persoonsvorm

Het onderwerp (ow) in een zin geeft aan wie of wat iets ‘doet’. 

Het onderwerp hoeft niet actief te handelen, het kan ook iets ‘ondergaan’

Onderwerp

Het werkwoordelijk gezegde

Het werkwoordelijk gezegde is een zinsdeel.

Dit zinsdeel bestaat uit alle werkwoorden van de zien die zeggen wat het onderwerp doet.

Welke vraag heb je nog over de persoonsvorm, het onderwerp en het werkwoordelijk gezegde

nieuwnederlands.digitaal.noordhoff.nl

Het lijdend voorwerp (lv) komt voor in zinnen waarin iets/iemand wat ‘overkomt’ of ‘ondergaat’. Het lijdend voorwerp is de persoon die iets ‘overkomt’ of het voorwerp dat iets ‘ondergaat’.

Zo vind je het lijdend voorwerp

1. Noteer onderwerp en werkwoordelijk gezegde.

2. Stel de vraag Wat/Wie + werkwoordelijk gezegde + onderwerp?

Het antwoord op die vraag is het lijdend voorwerp.

We leren vandaag over het lijdend voorwerp.

Daarvoor heb je andere zinsdelen nodig.

- persoonsvorm: werkwoord dat zich aanpast aan de persoon (het onderwerp).

- onderwerp: wie of wat doet er iets?

- gezegde: alle werkwoorden die iets zeggen over wat het onderwerp doet.

Lijdend voorwerp (LV)

Het lijdend voorwerp is het voorwerp dat het onderwerp nodig heeft om de handelng uit te voeren.

Bij sommige werkwoorden bestaat de basiszin uit drie zinsdelen en dan is het derde zinsdeel het lijdend voorwerp.

Lopen - ik loop

Plukken - ik pluk iets

Lijdend voorwerp (LV)

Je stelt de vraag: wie/wat + wwg + ow?

Het antwoord is het lijdend voorwerp.

Let op: het lijdend voorwerp begint 

NOOIT met een voorzetsel!

Welke opgaven moeten we maken?​
Wat is het lijdend voorwerp?

1. Welke opgaven
2. we
3. moeten maken
4. zit er niet in

Onze leraar verzamelt oude lp’s.​

Wat is het lijdend voorwerp?

1. Onze leraar
2. verzamelt
3. oude lp's
4. lp's

De verliefde jongen kocht een roos.
Wat is het lijdend voorwerp?

1. De verliefde jongen
2. kocht
3. een roos
4. zit er niet in

Welke vraag heb jij nog over het
lijdend voorwerp?

Meewerkend voorwerp

Het meewerkend voorwerp 

Geeft aan voor wie iets bestemd is 

1. Noteer het onderwerp, werkwoordelijk gezegde en lijdend voorwerp. 

2. Stel de vraag: Aan/Voor wie + werkwoordelijk gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp? 

3. Controleer of je aan (voor) kunt weglaten of toevoegen. 

Een meewerkend voorwerp kan met aan of voor beginnen. Als deze woorden er niet voor staan, kun je ze er voor zetten. 

In zinnen met een meewerkend voorwerp staat vaak een lijdend voorwerp.

Als je aan of voor weglaat of toevoegt moeten meewerkend voorwerp en lijdend voorwerp soms wel van plaats veranderen om een goede zin te krijgen.

bijvoorbeeld:

Ik geef een boek aan jou. 

Ik geef jou een boek.

Even checken...

Heb je het begrepen? 

Hoe vind je het meewerkend voorwerp?

1. aan/voor wie + pv + ow +lv?
2. aan/voor wie + ow + lv?
3. aan/voor wie + wg + ow +lv?
4. aan/voor wie + wg + lv?

Als er geen meewerkend voorwerp is kan er wel een lijdend voorwerp zijn.

1. juist
2. onjuist

Als er geen lijdend voorwerp is kan er wel een meewerkend voorwerp zijn.

1. juist
2. onjuist

Dan gaan we nu oefenen! 

Wat is de pv?
De verdwaalde toerist vroeg de weg aan de politie.

1. de verdwaalde toerist
2. vroeg
3. de weg
4. aan de politie

Wat is het ow?
De verdwaalde toerist vroeg de weg aan de politie.

1. de verdwaalde toerist
2. vroeg
3. de weg
4. aan de politie

Wat is het lijdend voorwerp?
De verdwaalde toerist vroeg de weg aan de politie.

1. de verdwaalde toerist
2. de politie
3. vroeg
4. de weg

Wat is het meewerkend voorwerp?
De verdwaalde toerist vroeg de weg aan de politie.

1. de verdwaalde toerist
2. vroeg
3. de weg
4. aan de politie

Wat is het wg?
Alle aanwezigen zongen voor de jarige een vrolijk welkomstlied.

1. zongen een vrolijk welkomstlied
2. zongen voor
3. zongen
4. alle aanwezigen

Wat is het mv?
Alle aanwezigen zongen voor de jarige een vrolijk welkomstlied.

1. voor de jarige
2. de jarige
3. alle aanwezigen
4. een vrolijk welkomstlied

Wat is het mv?
Elke woensdag geeft Nienke de plantjes op haar kamer water.

1. Nienke
2. elke woensdag
3. water
4. de plantjes op haar kamer

en dan nu....

Na alle vragen 'wie of wat' en 'aan/voor wie of wat'...

... hebben we nog een paar vragen over.

- Waar?

- Wanneer?

- Waarom?

- Waarheen?

- Hoe?

Het antwoord daarop is een bijwoordelijke bepaling