1.5 Transport door membranen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Inleiding in de biologie

1.5 Transport door membranen

Opdracht 22

Lesplanning

1e lesuur:

Instructie basisstof 5: transport door membranen

Zelfstandig aan de slag met opdrachten bs 5

2e lesuur:

Uitleg practicum

Voorbereiden practicum

Transport door membranen

Basisstof 5:

Transport van moleculen door membranen

Leerdoelen

Na deze les kun je...

• de concentratie van een oplossing berekenen.
• uitleggen wat diffusie en osmose is en toelichten welke rol osmose speelt bij de stevigheid van planten.
• beschrijven hoe transport van stoffen via (cel) membranen plaatsvindt. 

celmembraan BINAS 79D

Transport door membranen

3 manieren waarop moleculen de cel in of uit kunnen gaan

• Diffusie 

         - klein of vetachtige                 

• Osmose 

         - water

• Via transporteiwitten 

         - grotere moleculen

Transport door membranen

Diffusie

• Moleculen bewegen vrij.

• Altijd van hoge naar een lage concentratie.

• Kost geen extra energie (ATP)

Osmose

• Diffusie van water door een semipermeabel membraan

• Semipermeabel/selectief permeabel membraan: hier kunnen kleine moleculen wel doorheen en grote niet

• De opgeloste stoffen 'trekken' water aan

• Watermoleculen verplaatsen van lage concentratie naar hoge concentratie -> hierdoor daalt waterniveau rechts en stijgt waterniveau links in oplossing, waardoor concentratie afneemt totdat LINKS = RECHTS

Transport door membranen

Osmotische waarde

• gaat alleen om de concentratie opgeloste stoffen. 
• zetmeel lost niet op

         geen invloed op de osmotische waarde

• NaCl splitst in water in Na+ en Cl-

         hierdoor wordt de osmotische waarde 2x zo hoog

Dus 2% glucose-oplossing heeft een lagere osmotische waarde dan 2% NaCl-oplossing.

Transport door membranen

Membranen zijn semi-permeabel

• semi-permeabel = half doorlatend voor moleculen.

• Membranen zijn opgebouwd uit fosfolipiden, waardoor vetachtige moleculen ("stereoïden") zich gemakkelijk door de membraan kunnen bewegen.

• Kleine moleculen zoals gassen kunnen altijd door de membraan bewegen. Deze moleculen bewegen dan altijd van hoge naar lage concentratie. 

Transport door membranen

Osmose dierlijke cel

Tip voor toets

Maak een tekeningetje met pijlen. Dat maakt de opgave vaak een stuk duidelijker.

Transport door membranen

Osmose plantaardige cel

de begrippen hyper- en hypotoon zijn altijd relatief; dus ten opzicht van....

Let daarom altijd goed op of de cel hypotoon of juist de omgeving hypotoon is. 

Osmose en zalm

Transport door membranen

Membraaneiwitten

• Eiwitten in membraan zorgen voor transport van 

     grotere / geladen moleculen.

• Transport kan alle kanten op:

            - van hoge naar lage concentratie: passief  (kost geen extra energie)

            - van lage naar hoge concentratie: actief (kost wel extra energie)

Tip voor toets

Maak een tekeningetje met pijlen. 

Dat maakt de opgave vaak een stuk duidelijker.

Osmose en context

Osmose en context

• De omgeving heeft door het zout een veel hogere osmotische gekregen, waardoor er water uit de cellen van de slak verplaatst zal worden. Hierdoor sterven de cellen van de slak.
• Osmose

Aan de slag!

Wat?	Maak opdracht 43, 44, 46, 47, 49, 50, 51, 52, 56
Hulp nodig?	Lees basisstof 5: transport door membranen
Meer hulp nodig?	Steek je vinger omhoog
Klaar?	Lees basisstof 6: natuurwetenschappelijk onderzoek

Aan de slag!

Huiswerk

Basisstof 5: Maak opdr. 43, 44, 46, 47, 49, 50, 51, 52, 56

Osmose

Transport door membranen

Osmose plantaardige cel

de begrippen hyper- en hypotoon zijn altijd relatief; dus ten opzicht van....

Let daarom altijd goed op of de cel hypotoon of juist de omgeving hypotoon is. 

Osmose bij een aardappel

Start van je onderzoek: Werkplan maken

Wat moet je doen?

Lees practicum 5 - osmose bij verschillende concentraties (blz. 73-74)

1.  Schrijf een eigen onderzoeksvraag en hypothese

2. Omschrijf de materialen en methoden.

• Welke materialen heb je nodig? Hoe ziet de proefopstelling eruit?
• Hoe maak je een verdunningsreeks van 8% tot 0,5%?

Een verdunningsreeks maken
Voorbeeld

Stap 1: Markeer de buizen en zet ze op volgorde 

naast elkaar. 

Stap 2:  Pipetteer 10 mL gedestilleerd water in 
reageerbuis 2 t/m 5.

Stap 3:  Pipetteer 20 mL 8% zoutoplossing in
buis 1. 
Stap 4: Pipetteer 10 mL uit buis 1 in buis 2.

Stap 5:  Schud buis 2 goed. 

Stamoplossing