Partneranalyse

Thema Partnerrelaties:

Hechtingsstijlen en hun impact op de liefde

Klasgesprek

Beschrijf je ideale partner.

Wat verwacht je van je partner?  Waar heb jij nood aan?

Relatietherapie: een vak apart

Werken met partners die elkaar pijnlijk kwijtgeraakt zijn is bijzonder, maar relatietherapie is ook een vak apart met een eigen theorie en eigen vaardigheden.

Relatietherapie vraagt een aparte opleiding, omdat je in een driehoeksverhouding werkt.

Het is een angstvallig verzwegen feit in de therapiewereld dat relatietherapie de moeilijkste vorm van therapie is en dat de meeste therapeuten er niet goed in zijn.  Dit zou uiteraard geen gevaar voor de volksgezondheid opleveren als de meeste therapeuten geen paren in behandeling namen, maar dat doen ze wel.

Waarom is werken met paren werken zo moeilijk?

Casus

Een koppel komt in de praktijk.  Ze zijn jaren samen en zien elkaar graag. Op seksueel vlak is er iets veranderd.  De vrouw zit in haar menopauze en voor haar hoeft seks niet meer.  Haar man daarin tegen heeft daar wel nog behoefte aan. Ze bespreken dit samen en besluiten om af en toe wel nog eens seks te hebben.  De man voelt zich schuldig, want hij voelt aan zijn geliefde dat dit een opgave is.  Een andere optie dat ze besproken hebben is dat de man een andere seksuele relatie aangaat.  Wel is het koppel bang voor de consequenties, want ze willen elkaar niet kwijt geraken.  

Waarom is werken met paren werken zo moeilijk

(Weeks e.a., 2005; Doherty, 2004)?

Je hebt altijd twee partners die aan de therapeut trekken. Vele therapeuten kunnen zich zeer goed empathisch inleven in de partners apart en hen erkenning geven en valideren.  Ze slagen daar echter niet meer in met de twee partners samen, als die met elkaar strijden om die erkenning. Elke actie van empathisch meeleven, erkenning geven, valideren van de ene partner moet steeds afgewogen worden in het licht van de relatie met de andere partner.  Anders wordt erkenning geven aan de positie van de ene door de andere partner direct beleefd als tegen hem en die verliest dan vertrouwen inde therapeut.

Onervaren relatietherapeuten worstelen dikwijls het meest met leidinggeven en structuur bieden.  Zij laten toe dat cliënten elkaar in de rede vallen en elkaar verwijten en vernederen.

Waarom is werken met paren werken zo moeilijk

(Weeks e.a., 2005; Doherty, 2004)?

Soms raakt de therapeut zo overweldigd door de problemen of de emotionele heftigheid van het paar, dat hij er hopeloos van wordt en het opgeeft.

Een andere worsteling heeft te maken met de basishouding van meerzijdige partijdigheid.  Dikwijls heeft de therapeut onmiddellijk meer sympathie voor de ene dan voor de andere partner.

Als het paar of een van de partners twijfelt over het voortzetten van de relatie, worden sommige therapeuten een pleitbezorger van de relatie en nemen ze te veel verantwoordelijkheid op zich om die toch te redden.

Waarom is werken met paren werken zo moeilijk

(Weeks e.a., 2005; Doherty, 2004)?

Nog een belangrijke valkuil is te denken dat alle paren hetzelfde zijn.

Paren die veel conflicten hebben, hebben dikwijls steeds weer hetzelfde conflict over een ander onderwerp.  De therapeut moet zich dus voornamelijk richten op het proces en op het patroon van hoe ze met elkaar spreken in plaats van op de inhoud.

Waarom is werken met paren werken zo moeilijk?

Casus

Vier jaar geleden kwam Marieke er voor het eerst achter dat Stefan, haar man een affaire had met een collega. Hij gaf toe, brak het contact en beloofde beterschap. Ze besloten samen verder te gaan, deels omwille van de kinderen. Sindsdien heeft Marieke echter meerdere keren ontdekt dat Stefan intiem contact had met andere vrouwen, meestal via datingapps of sociale media. Hoewel hij zelden fysiek vreemdgaat, noemt Marieke het "emotionele ontrouw".

Stefan erkent zijn gedrag, maar minimaliseert soms de impact. Hij zegt dat hij zich vaak "leeg" voelt in de relatie en bevestiging zoekt buiten de deur. Hij geeft aan van Marieke te houden, maar moeite te hebben met de dagelijkse sleur en verantwoordelijkheden van het gezinsleven. Marieke voelt zich daardoor niet meer veilig of gewaardeerd in de relatie.

Uit onderzoek...

 blijkt dat ongeveer 80% van alle therapeuten met een eigen praktijk relatietherapie geeft (Doherty, 2004)

In België en Nederland is dat niet anders.  Een grote meerderheid van psychotherapeuten met een eigen praktijk geven aan dat ze ook relatietherapie doen, maar zijn daar niet specifiek voor opgeleid.  

Gelukkig zijn er de laatste jaren gerichte programma's voor relatietherapie ontwikkeld in België en Nederland.

Link met ontwikkelingspsychologie

De psychosociale ontwikkelingstheorie van Eric Erikson

Link met ontwikkelingspsychologie

De psychosociale ontwikkelingstheorie van Eric Erikson

Eriksons opvatting van intimiteit omvat verschillende aspecten:

1.  Eigen behoefte opofferen van een ander
2. Seksualiteit: men concentreert zich niet alleen meer op eigen bevrediging, maar ook op die van de partner
3. Grote toewijding om eigen identiteit te laten versmelten met de identiteit van een ander

Link met ontwikkelingspsychologie

Klassieke en recente ontwikkelingspsychologische theorieën 

(vergelijking 4)

Kritiek van hedendaagse ontwikkelingspsychologen: Eriksons visie op gezonde intimiteit richt zich enkel tot volwassen heteroseksualiteit, met als doel produceren van kinderen. Homoseksuele partners en stellen die bewust geen kinderen willen zouden daarom minder gelukkig zijn (Yip, Sellers & Seaton, 2006). Opnieuw was Erikson meer geïnteresseerd in de seksuele ontwikkeling van mannen dan in die van vrouwen.  Carol Gilligan stelt er de theorie tegenover dat vrouwen hun identiteit ontwikkelen via de relaties die ze opbouwen (Gilligan, 2004).

Robert Nemiroff en Calvin Colarusso hebben in 1981 op basis van de theorie van Erikson een overzicht gemaakt van de ontwikkelingstaken tijdens de volwassenheid.  Dit overzicht is nog steeds actueel (zie tabel 2.1)

Wat is liefde?

Gepassioneerde en kameraadschappelijke liefde: de twee gezichten van liefde

• Gepassioneerde romantische liefde is een toestand van sterke betrokkenheid bij iemand anders. Ze omvat intense lichamelijke belangstelling, arousal (lichamelijke kenmerken) en betrokkenheid bij de behoeften van de ander.
• Kameraadschappelijke liefde daarentegen is diepe genegenheid voor degenen met wie ons leven nauw verbonden is (Hendrick & Hendrick, 2003; Barsade & O'Neill, 2014)

Culturele verschillen

In veel culturen is gepassioneerde, romantische liefde een onbekend concept. Huwelijken worden gearrangeerd op grond van economische overwegingen of status. Zelfs in westerse culturen is het concept liefde relatief recent. Zo stamt het idee dat er sprake moet zijn van liefde tussen partners uit het einde van de middeleeuwen, toen geleerden voor het eerst verkondigden dat liefde een vereiste zou moeten zijn voor elk huwelijk.  Een reden waarom deze opvatting het licht zag, was dat er vanuit de kerk behoefte was aan een alternatief voor het 'dierlijke' seksuele verlangen dat tot dan toe de belangrijkste basis voor het huwelijk was geweest (Moore & Wei, 2012).

Is liefde het enige wat telt?

Goede financiële vooruitzichten

Knap uiterlijk

Maagdelijkheid (weinig of geen seksuele ervaring)

Intelligentie

Betrouwbaar karakter

Emotionele stabiliteit en rijpheid

Wederzijdse aantrekkingskracht

Kinderwens

Goede gezondheid

Goede kok en het huishouden willen doen

De ware Jacob/Jacoba herkennen

Steeds meer onderzoek doet vermoeden dat volwassen manieren van liefhebben een weerspiegeling zijn van de  hechting in de vroege kindertijd.

Hechtingsstijlen duren voort tot in de volwassenheid en beïnvloeden de aard van onze romantische relaties (Davis et al., 2006; Mikulincer & Shaver, 2007; Dinero et al., 2008; Frias, Shaver & Mikulincer, 2015)

Link met ontwikkelingspsychologie

John Bowlby

 "Iedereen heeft liefde nodig om te kunnen overleven"

 Revolutionair

We hebben behoefte aan verbinding, alleen de manier waarop en de mate waarin we gehecht zijn, verschilt.

Waarom relaties starten vanuit de relatie met onszelf

We zijn sociale wezens - geprogrammeerd om in groep te leven (succesvol voortplanten) 

Hechtingssysteem:

• Ben je daar voor mij? Zie je mij graag? 
• Ben ik liefdeswaardig? Ben ik liefdescompetent?

Nuance

 Hoe we ons hechten wordt hoofdzakelijk in onze baby- en peutertijd bepaald. Het is afhankelijk van hoe er in het prille begin voor ons is gezorgd, of onze ouders of verzorgers gevoelig waren voor onze behoeften en er adequaat op reageerden of juist emotioneel afwezig en onberekenbaar waren. 

De manier waarop onze ouders voor ons hebben gezorgd is er inderdaad één van, maar er zijn ook andere factoren in het spel, waaronder onze levenservaringen. Tegenwoordig weten we nu dat hechting ook wordt beïnvloed door ervaringen op latere leeftijd!

In alle gevallen kan gehechtheid onder volwassenen in drie hoofdcategorieën worden ingedeeld: veilige hechting, angstige hechting en vermijdende hechting.

Hechtingsstijlen volwassenen

 

In alle gevallen kan gehechtheid onder volwassenen in drie hoofdcategorieën worden ingedeeld: 

• veilige hechting 
• angstige hechting 
• vermijdende hechting

Shavers onderzoek (2012)

Hechtingsstijl heeft ook te maken met de manier waarop volwassenen hun liefdespartner steunen wanneer die hulp nodig heeft.

Veilig gehechte volwassenen zullen bijvoorbeeld meer inlevingsvermogen tonen en steun bieden, ze staan open voor psychologische behoeften van hun partner.

Onveilig of ambivalent gehechte volwassenen vertonen dikwijls dwangmatiger, grensoverschrijdender (en uiteindelijk minder behulpzaam) gedrag tegenover hun partner in nood (Mikulincer & Shaver, 2009)

Shavers onderzoek (2012)

Veilige hechtingsstijl: gaan gemakkelijk relaties aan, voelen zich gelukkig, energiek en hebben vertrouwen in de toekomstige succes van hun relaties. De meeste jongvolwassenen - iets meer dan de helft - vertonen deze veilige hechtingsstijl

Vermijdende hechtingsstijl: een kwart van de populatie zijn dikwijls minder betrokken bij hun relaties, hun relaties lopen eerder spaak en ze voelen zich dikwijls eenzaam

Volwassenen met een onveilig of ambivalente hechtingsstijl hebben de neiging om zich te verliezen in hun relaties, hun relatie met dezelfde partner kan meermalen uiteenspatten en ze hebben relatief lage zelfachting. Circa 20% van de volwassenen, homo of hetero (Li & Chan, 2012) behoort tot deze laatste categorie.

Botsende hechtingsstijlen

 Als twee mensen een volledig tegenovergestelde intimiteitsbehoefte hebben, is die relatie meestal geen lang en zeker geen gelukkig leven beschoren. 

Toch blijkt uit onderzoek dat iemand met een vermijdende hechtingsstijl zich juist vaak aangetrokken voelt tot iemand met een angstige hechtingsstijl – en andersom! 

Een verklaring hiervoor kan zijn dat beiden op deze manier bevestigd worden in hun overtuiging. De vermijdende overtuiging is: ‘Zie je wel, anderen zijn eropuit om mijn onafhankelijkheid te ondermijnen’ en de angstige overtuiging luidt: ‘Zie je wel, mijn liefde wordt niet beantwoord en hij/zij zal mij verlaten’. 

Vaak wordt de relatie beëindigd maar herhaalt het script zich in de volgende relatie. 

En nu is het aan jullie...

Hechtingstheorie

Het is duidelijk dat er verbanden bestaan tussen de hechtingsstijl tijdens de vroege kindertijd en ons gedrag als volwassene.  Misschien is het nuttig om eens te kijken naar jullie gedrag om  geschiktere vaardigheden aan te leren.

Vul de test in en ontdek je jouw hechtingsstijl – een inzicht dat de eerste stap vormt naar meer geluk in je relaties

Eventueel kan je de code kraken  - wat is de stijl van je partner

En nu is het aan jullie...

Imago relatietherapie

Het huwelijk

Toen hij bespeurde hoe de nevel van de tijd

in d'ogen van zijn vrouw de vonken uit kwam doven,

haar wangen had verweerd, haar voorhoofd had doorkloven

toen wendde hij zich af en vrat zich op van spijt.

Hij vloekte en ging te keer en trok zich bij de baard

en mat haar met de blik, maar kon niet meer begeren,

hij zag de grootse zonde in duivelsplicht verkeren

en hoe zij tot hem opkeek als een stervend paard.

Maar sterven deed zij niet, al zoog zijn helse mond

het merg uit haar gebeente, dat haar toch bleef dragen.

Zij dorst niet spreken meer, niet vragen of niet klagen,

en rilde waar zij stond, maar leefde en bleef gezond.

Hij dacht: ik sla haar dood en steek het huis in brand.

Ik moet de schimmel van mijn stramme voeten wassen

en rennen door het vuur en door het water plassen

tot bij een ander lief in enig ander land.

Maar doodslaan deed hij niet, want tussen droom en daad

staan wetten in de weg en praktische bezwaren,

en ook weemoedigheid, die niemand kan verklaren,

en die des avonds komt, wanneer men slapen gaat.

Zo gingen jaren heen. De kindren werden groot

en zagen dat de man die zij hun vader heetten,

bewegingloos en zwijgend bij het vuur gezeten,

een godvergeten en vervaarlijke aanblik bood.

--------------------------------

Schrijver: Willem Elsschot (1943)

Goedlopende relatie

• wij perspectief versus ik en jij: een goed seksleven
• onderling goede communicatie: niet steeds dezelfde rol innemen - leren van elkaar
• als jongere probeer je de expert te zijn
• foute partner bestaan niet (op dat moment had je daar nood aan - je hebt toen gekozen, waarom?)
• Elke relatie kunnen van grote betekenis zijn, ook stoppen ze na een tijdje
• Durf te kijken naar jezelf - Wat zijn je diepere behoeftes?
  
• Wie ben ik? - Wat is mijn handleiding (ze kennen en ook voorlezen aan je partner)? - Daarom is communicatie belangrijk in een relatie!

Sleutel tot succes

Relaties zijn niet statisch - je moet niet veranderen

Uiten van behoeftes versus uiten van ergernissen (koppel - man fietsen op zondag)

klare taal en zelfkennis is succesvol in een relatie 

Wat is hechting?

• Conclusie John Bowlby: Iedereen heeft liefde nodig om te kunnen overleven (revolutionair)! 
• Rouwtheorie: baby's laten huilen - huilen stopt - maar stress neemt toe - wel nabijheid - maar krijgt het niet - strategieën die we toepassen in partnerrelaties
• vroeger weinig aandacht voor emotionele noden van kinderen - 40% echtscheidingen
• voorbeeld: kind valt en knie ligt open. Emotionele aandacht en dan verzorgen
• Daarvoor gaan we toch niet wenen - wees flink
• Sir johnson: maar 30% (wanneer was ik er echt? - 100% aanwezig)
• Wat is het belangrijkste in je leven?  Hoeveel uur spenderen je aan het belangrijkste van je leven?