5.1 BIOT Hematologie

• Biologie
• MBO
• Studiejaar 2

P5 Basisanalist: Hematologie

Bloed en bloedcellen

Bronnen

• BIOP basis 5 : betrouwbare resultaten onderdeel  Hematologie

P5 Basisanalist: Hematologie

Inhoud

Samenstelling bloed 

Verschil tussen plasma en serum

Plasma: bloedvloeistof MET stollingseiwitten

Serum: bloedvloeistof ZONDER stollingseiwitten

P5 Basisanalist: Hematologie

K0377 Verdieping biologie

Het afweersysteem is 2 ledig 

A-specifieke afweersysteem

1ste lijns afweer

Ons lichaam heeft 3 barrieres tegen mogelijke indringers. 

• mechanische
• biologische
• chemische

2de lijns afweer

Als er toch indringers doordringen, schieten fagocyterende 

witte bloedcellen te hulp en ontstaat er een ontstekingsreactie. 

• Monocyten
• Neutrofiele granulocyten

Specifieke afweersysteem

Als de a-specifieke afweer de indringer niet onschadelijk kan maken, dan gaat plan B in werking. De specifieke afweer (lymfocyten) worden ingeschakeld. 

2 soorten lymfocyten:

• T-lymfocyten: ruimen geinfecteerde cellen op
• B-lymfocyten: maken antistoffen. Deze maken de indringer onschadelijk.

A-specifieke afweer:

De eosinofiele en basofiele granulocyt spelen een rol bij allergische reacties. 

Specifieke afweer:

De T-lymfocyt ruimt naast geïnfecteerde cellen ook kankercellen. 

K0377 Verdieping biologie

Hoogtepunten

K0377 Verdieping biologie

Antigenen

Antigenen zijn lichaamsvreemde stoffen.

Deze stoffen zetten het immuunsysteem/ afweersysteem aan.

Als antigenen door onze natuurlijke                     breken en de fagocyten niet 'sterk' genoeg zijn, wordt het specifieke afweersysteem aangezet. De                       worden actief.

Antistoffen/ antilichamen worden aangemaakt

Lymfocyten

Welke type lymfocyt gaat antilichamen maken?

Barrieres

Welke barrieres ken je? 

Antilichaam

Antichamen zijn eiwitten die worden gemaakt door de geactiveerde 

B-lymfocyt. Er bestaan verschillende namen voor een  'antilichaam'. 

• Antistof
• Antilichaam
• Immuunglobuline (Ig)

K0377 Verdieping biologie

Typen antistoffen

K0377 Verdieping biologie

Immunochemie

Analysetechnieken waarbij antistoffen/ antilichamen worden gebruikt als gereedschap.

• Bloedgroep bepalingen
• ELISA (Enzyme Linked Immunosorbent Assay)
• Latex-agglutinatie test

K0377 Verdieping biologie

Antilichaam als gereedschap (anti-sera)

Monoclonale antistof productie

• Muis wordt ingespoten met antigeen (naar keuze)
• B-lymfocyten worden geactiveerd
• Plasmacellen ontwikkelen
• Muis wordt geofferd
• Plasmacellen fuseren met onsterfelijke tumorcellen
• Plasmacellen in lab doorkweken
• Gereedschap gemaakt en te koop!

Polyclonale antistof productie

• Proefdier wordt ingespoten met antigeen (naar keuze)
• Immuunreactie start
• Bloed wordt afgenomen
• Het serum van het proefdier bevat antistoffen
• Het serum is nu gereedschap geworden en te koop

K0377 Verdieping biologie

Analysetechnieken gebaseerd op de vorming van : 

Antigeen-antilichaam complex

K0377 Verdieping biologie

I: Bloedgroepbepaling

Wat weet je van bloedgroepen?

K0377 Verdieping biologie

Samenstelling bloed 

Verschil tussen plasma en serum

Plasma: bloedvloeistof MET stollingseiwitten

Serum: bloedvloeistof ZONDER stollingseiwitten

K0377 Verdieping biologie

Uitvoeren op ery's en plasma patiënt

Isolatie rode erytrocyten en plasma

Een bloedgroepbepaling wordt uitgevoerd op erytrocyten en plasma

• Het bloed van de patient wordt gecentrifugeerd.
• Het plasma en witte bloedcellen worden gescheiden van de ery's
• Het plasma wordt apart gehouden
• De ery's worden opgenomen in Fysiologisch zout. Waarom? 

Moet uitgevoerd worden op een patiënt in geval van:

• Bloedtransfusie (patiënt ontvangt rode bloedcellen)
• Transplantatie

Bloedgroep bepaling

K0377 Verdieping biologie

De ery's en plasma van de patiënt

De ery's van de patiënt bevatten antigenen en het plasma van dezelfde patiënt bevat antilichamen tegen antigenen die 

NIET op de ery's aanwezig zijn. Dit is erfelijk bepaald. 

K0377 Verdieping biologie

Praktijk: Vaststellen bloedgroep A

ABO bloedgroepen stelsel

Agglutinatie/ klontering

In de bloedgroepbepaling treedt agglutinatie op.

Dit is een 'samenklontering van ery's'.

Deze wordt veroorzaakt door de binding van antilichamen, aanwezig in het testserum, aan de bloedgroep antigenen op de ery's van de patiënt . 

Nieuwe anti-sera worden getest op verschillende bloedgroepen. Welke uitslagen verwacht je?

Nieuwe test-ery's worden getest op plasma van verschillende bloedgroepen. Welke uitslagen verwacht je?

K0377 Verdieping biologie

Opdracht: 

Hoe zien de uitslagen eruit voor het vaststellen van bloedgroep B, AB en O? 

Laat dit zien m.b.v. agglutinatie uitslagen in een schema zoals bij 'vaststellen bloedgroep A 

Tip: Maak gebruik van de sleepvragen'

Uitwerking opdracht

Tip:

Het plasma van een patiënt bevat geen antilichamen gericht tegen antigenen aanwezig op zijn eigen ery's!

K0377 Verdieping biologie

Rhesusstelsel: Rh factor (antigeen D)

Rode bloedcellen kunnen nog een antigeen op de ery's hebben.  

• De rhesusfactor (Rh) ook wel antigeen D genoemd. 
• Mensen die Rh negatief zijn, hebben van nature GEEN antilichamen in het plasma. Dit in tegenstelling tot de ABO bloedgroepen.
• Dit kan problemen geven bij zwangerschappen

Waarom?

Als moeder Rh- is en de eerste baby Rh+ en de moeder tijdens de eerste bevalling in aanraking komt met bloed van de baby, dan maakt ze antilichamen aan tegen antigeen D.

Bij een 2de zwangerschap waarbij de baby Rh+ is kunnen de antilichamen (IgG) de placenta passeren. 

Bij de baby ontstaat dan agglutinatie in het bloed.

K0377 Verdieping biologie

Praktijk: Vaststellen Rh-factor (antigeen D)

IgM

Pentameer = 10 bindingsplaatsen voor antigenen. 

Bij een pos reactie: Er ontstaat een netwerk van ery's die aan elkaar 'plakken'. Dit wordt agglutinatie genoemd. 

IgG

Monomeer: bevat 2 bindingsplaatsen

Bij een positieve reactie ontstaat er een netwerk van ery's. 

Dit wordt agglutinatie genoemd. 

Dit netwerk is 'zwakker' dan bij (IgM) en daardoor lastiger te zien. 

K0377 Verdieping biologie

Opdracht: 

Hoe zien de uitslagen eruit voor het vaststellen van bloedgroep AB⁺ en B^-

Laat dit zien m.b.v. agglutinatie uitslagen in een schema zoals bij 'vaststellen bloedgroep A 

Tip: Maak gebruik van de sleepvragen' en slide 

'Vaststellen Rh-factor'

Uitwerking opdracht

CCM: Coombs controle medium. Deze moet negatief zijn! 

K0377 Verdieping biologie

Opdracht: 

Van welke donor kan worden ontvangen? 

1: Vul het schema in.

2: Wat valt je op? 

3: Schrijf dit op in je eigen woorden

Uitwerking opdracht

K0377 Verdieping biologie

II : ELISA

Enzyme Linked ImmonoSorbent Assay

ELISA

Snelle en specifieke analyse methode om:

• Antigenen of antilichamen aan te tonen in diverse monsters. Bv: Bloed, plasma, serum, voedsel, urine.
• Een immuuncomplex wordt gevormd op een vaste 'drager'. 
• Een enzymreactie zorgt voor aantoningsreactie
• Er onstaat een oplosbaar gekleurd product
• Spectrofotometrisch te meten
• Met blote oog waarneembaar

Wat weet je van enzymen?

K0377 Verdieping biologie

2 uitvoeringsvormen van de ELISA techniek

Conjugaat

Conjugaat: 

Antistof met daaraan gekoppeld een enzym.

Het enzym zorgt voor een kleurreactie. 

Het product is oplosbaar

Spectrofotometrisch te meten of met oog zichtbaar

• Wat is het verschil tussen een directe en indirecte ELISA? 

K0377 Verdieping biologie

Kwantitatieve of kwalitatieve ELISA's

Hoeveel is aanwezig?

• Concentratie AL of Ag
• Hoeveel micro-organismen
• Meting m.b.v. spectrofotometer
• Is er verschil in kleursterkte?

 

Is er Ag of AL aanwezig?

Antwoord is alleen te beantwoorden met JA of NEE

• Ontstaat er kleur? 

AL: Antilichaam   Ag: Antigeen

K0377 Verdieping biologie

Praktijk: Uitvoering ELISA

• Kan een 'antilichaam' ook antigeen zijn? 
• Teken een praktische schema waarmee in met een indirecte ELISA anilichamen aangetoond worden. 

0

K0377 Verdieping biologie

III : Latex agglutinatie-test met bacteriën

• Immuuncomplexen van bacteriën en antilichamen zijn erg klein en met blote oog niet zichtbaar. 
• Zichtbaar maken door Latexbolletjes te coaten met antilichamen tegen specifieke bacterie 

K0377 Verdieping biologie

Praktijk: Latex agglutinatie test voor E-coli O157

• Er zijn verschillende soorten E coli
• O157 is een 
• De latex-test bevat latexbolletjes met daarop antilichamen tegen het O157 sero-type

Sero-type

Alle E-coli stammen verschillen minimaal ten opzichte van elkaar. 

Ze verschillen in het type antigenen die aanwezig zijn op hun celwand. 

Minimale verschillen binnen een zelfde groep worden sero-typen genoemd. 

Latex agglutinatie testkit

De kit bevat:

• Test latex: bolletjes met antilichamen (AL) tegen E-coli O157
• Controle latex: bolletjes met AL tegen O116
• Positieve controle: Geïnactiveerd E-coli O157
• Negatieve controle: E-coli O116 met E-coli O116 antigenen

K0377 Verdieping biologie

Praktijk: Latex agglutinatie test voor E-coli O157

Uitvoering

• Latex aanbrengen
• Fysiologisch zout aanbrengen
• Verdachte koloniesuspensie met testlatex mengen
• Binnen 1 min moet agglutinatie zichtbaar zijn

3 Controles:

• Controle latex moet neg zijn
• Pos controle moet pos zijn
• Neg controle moet neg zijn