4V Thema 4 BS 5

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Onderzoek naar evolutie

4 vwo

Thema 4

Basisstof 5

Vandaag

Leerdoelen

• Je kunt een cladogram en een stamboom aflezen en construeren
• Je kunt enkele onderzoeksmethoden naar verwantschap toelichten.

Programma

1. Wat weten we nog van evolutie?
2. Klein stukje uitleg: Cladogram en stambomen

Evolutie is een bewust proces waarbij soorten zich aanpassen aan het milieu.

1. Waar
2. Niet waar

Creationisme

Mendel

Lamarck

Darwin

De aarde en organismen zijn geschapen

Eigenschappen veranderen tijdens leven individu. Deze verandering wordt doorgegeven

Organismen met gunstige eigenschappen kunnen zich beter voortplanten, waardoor de gunstige eigenschappen doorgegeven worden

Bepaalde eigenschappen zijn erfelijk en kunnen doorgegeven worden aan nakomelingen.

Wat betekent het als een gebied een hoge selectiedruk heeft?

1. De leefomstandigheden zijn goed voor enkele soorten
2. De leefomstandigheden zijn goed voor alle soorten
3. De leefomstandigheden zijn zwaar, niet alle soorten kunnen hier overleven
4. De leefomstandigheden zijn zwaar, niet alle individuen van één soort kunnen hier overleven

Wat is de goede volgorde van evolutie?

1. Survival of the fittest, natuurlijke selectie, genetische variatie, overerving goede eigenschappen
2. Genetische variatie, natuurlijke selectie, survival of the fittest, overerving goede eigenschappen
3. Natuurlijke selectie, genetische variatie, survival of the fittest, overerving goede eigenschappen
4. Genetische variatie, survival of the fittest, natuurlijke selectie, overerving goede eigenschappen

Stambomen en cladogrammen

Verwantschapschema's tussen soorten --> stamboom/fylogenetische 

boom

Verwantschap tussen groepen soorten

 --> cladogram

Splitsing: gemeenschappelijke voorouder

Hoe wordt verwantschap vastgesteld?

Onderzoek naar verwantschap

Mate van verwantschap afhankelijk van tijd sinds gemeenschappelijke voorouder.

Verschillende methoden om verwantschap te bepalen:

• Fossielen: levensvormen
• Bouw organismen: homologe organen en rudimentaire organen
• Biochemie: verschil/overeenkomsten in eiwitten
• Genetica: verschil/overeenkomsten DNA/RNA

Homologe en analoge organen

Homoloog = overeenkomsten bouwplan, andere vorm/functie

--> gemeenschappelijke voorouder

Analoog = overeenkomsten vorm/functie, ander bouwplan

--> niet verwant

Rudimentaire organen

= organen die functie hebben verloren

Gevolg van verdwijnen van een eigenschap door andere leefomstandigheden.

Biochemie

Overeenkomsten in DNA en eiwitten zeggen iets over verwantschap

Op basis van het eiwit cytochroom c:

• Komt alleen voor in eukaryoten
• Speelt een rol bij glucose verbranding in mitochondriën

Genetisch onderzoek

Op basis van ribosomaal RNA (rRNA):

• Bij prokaryoten en eukaryoten

Op basis van DNA:

• DNA-sequencing
• Mate van overeenkomst in basenvolgorde zegt iets over de verwantschap

Zet de verwantschap tussen soorten van minst naar meest:

Maki en mens

Maki en gibbon

Mens en chimpansee

Apen van de oude wereld en orang-oetang

Zelf werken

Lezen

BS 5 (t/m blz. 46)

Maken

BS 5 opdr. 59 t/m 66 maken

Kun je

• een cladogram en een stamboom aflezen en construeren?
• enkele onderzoeksmethoden naar verwantschap toelichten?