Kerk en schouwburg

De eerste stenen schouwburg
- De eerste schouwburg van A'dam.
- 1637, architect Jacob van Campen 
- Toneelbeeld vergelijkbaar met Teatro Olimpico (vlg. slide). 
- Standaard avondprogramma: eerst een tragedie, vervolgens komedie of klucht.
- Tijdens voorstelling werd gegeten, gedronken, gepraat.


1 / 28
next
Slide 1: Slide
KunstMiddelbare schoolhavoLeerjaar 4

This lesson contains 28 slides, with interactive quizzes, text slides and 3 videos.

Items in this lesson

De eerste stenen schouwburg
- De eerste schouwburg van A'dam.
- 1637, architect Jacob van Campen 
- Toneelbeeld vergelijkbaar met Teatro Olimpico (vlg. slide). 
- Standaard avondprogramma: eerst een tragedie, vervolgens komedie of klucht.
- Tijdens voorstelling werd gegeten, gedronken, gepraat.


Slide 1 - Slide

Slide 2 - Slide

Lijsttoneel en machinerie
1665: verbouwing van de schouwburg, geïnspireerd op Italiaanse/Franse theaters: lijsttoneel met een diep podium en ruime coulissen waar toneelmachinerie-architecten los kunnen: stormen, draken, goden uit de lucht, valluiken, grote wisselende decors: leidt tot spektakelstukken (Jan Vos).

Hierna eerst een prent van het toneel van Van Campen (1634-1664), vervolgens een van de brand in de schouwburg in 1772. 

Slide 3 - Slide

Slide 4 - Slide

Slide 5 - Slide

Genres
  • Tragedie
  • Komedie
  • Klucht
  • Pastorales

In alle genres is het spel nog groot, weinig realistisch.

Slide 6 - Slide

Genres
  • Tragedie: volgens klassieke opbouw, mythologisch, bijbels of historisch onderwerp. Loopt slecht af voor protagonist.
  • Komedie: niet per se om te lachen! Vergelijkbaar (ook in opbouw) met tragedie, maar iets luchtiger en loopt wel goed af.
  • Klucht: Kluchten zijn korter, platter en vrijer qua vorm. Grappen en grollen. Situaties uit dagelijks leven.
  • Pastorales: herdersspelen, spelen zich af in landelijke omgeving (romantische komedies van die tijd)

Slide 7 - Slide

Slide 8 - Video

Maak de vraag over Warenar

Slide 9 - Slide

Rederijkerskamers & BHV
Vanaf de Middeleeuwen bestaan rederijkerskamers: groepen taalliefhebbers die o.a. toneelstukken schrijven. Het niveau is vaak laag en samenzijn is belangrijker dan het schijven zelf. Bredero en P.C. Hooft verlaten daarom hun kamer Egelantier
Hooft begint de Muiderkring.  Hij schrijft vooral tragedies en pastorales; serieus, intellectueel (vb: Warenar). 
Bredero is een echte Amsterdamse volksschrijver; er mag gelachen worden in kluchten en komedies (vb: Klucht van de koe). 

Slide 10 - Slide

BHV 2
(Van den) Vondel is de grootste Nederlandse schrijver van zijn tijd. Beroemdste werk: de Gysbrecht van Aemstel, openingsstuk van de Amsterdamse schouwburg (1637). 
Klassiek opgebouwde tragedie, 
gebaseerd op het verhaal van de 
val van Troje. Eindigt met deus ex 
machina (aartsengel). 
Vondel wordt wel de Nederlandse 
Shakespeare (zelfde tijd!) genoemd.


Slide 11 - Slide

Calvinistische kijk op toneel
Calvinisten waren niet blij met toneel (en dans). Toneel mocht alleen als er een calvinistische moraal in het stuk te vinden was ('ter lering ende vermaak'). Omdat er veel geld mee werd verdiend dat o.a. naar weeshuizen ging, werd het theater wel oogluikend toegestaan.

Ariana Nozeman van Berg was de eerste vrouw op Europees toneel (1655). Ze speelde o.a. Badeloch in de Gysbrecht.

Slide 12 - Slide

Maak vraag 2 en 3 

Slide 13 - Slide

Barok 
Zuid-Europa / Frankrijk

- Uitbundige Katholieke stijl v.d. contra reformatie.
- Barok is de stijl van het absolutisme 
- Barok heeft kerk en hof als grootste opdrachtgevers
- Absolute vorst met adelijke elite besturen het land.
Burgelijke cultuur NL


- Protestantse burgelijke invulling waarbij particuliere opdrachten leidend zijn voor de kunstproductie.
- Bloeiperiode economie, politieke macht en kunst "Gouden Eeuw"
- Rijke burgers besturen het land

Slide 14 - Slide

Wat weet jij nog over muziek
in de Gouden Eeuw?

Slide 15 - Mind map

muziek in de katholieke kerk
zo mooi mogelijk om God te eren, dus:
  • zang (door een koor!) én orgel
  • meerstemmig 
  • tekst in Latijn

Slide 16 - Slide

maar...
De Nederlanders waren vooral calvinistisch en katholieke kerken mochten alleen in de vorm van schuilkerken. Daardoor speelde  de muziek een andere rol in combinatie met het geloof

Slide 17 - Slide

muziek in de calvinistische kerk
het volk wordt actief betrokken bij de dienst, dus:
  • geen koor, de aanwezigen zingen psalmen
  • geen orgel, want leidt af van gezang
  • eenstemmig
  • tekst in volkstaal

Slide 18 - Slide

kerkorgel
paartje dat gezellig door de kerk wandelt, al dan niet met hond

Slide 19 - Slide

Slide 20 - Slide

Oplossing
Toch calvinistische kerkmuziek, ondanks protest van calvinistische dominees die muziek te frivool vinden

Slide 21 - Slide

0

Slide 22 - Video

0

Slide 23 - Video

Wie maakten er in de Republiek vooral muziek en waaraan was dat te merken?

Slide 24 - Open question

Leg uit welke instrumenten door het gewone volk en welke door de rijke burgers werden bespeeld en waarom.

Slide 25 - Open question

maar ook buiten de kerk is er muziek 
musiceren behoort tot de standaardopleiding van de jeugd
klavecimbel en luit zijn populair
muzikanten in dienst van de stad geven muzieklessen aan het 
Collegium Musicum
muziek wordt gespeeld uit muziekboeken, die veel worden gekocht 
vaak worden in die muziekboeken bekende wijsjes gebruikt

Slide 26 - Slide

De Nederlandse muziek twee soorten:

1. Muziek voor de huiselijke kring.
2. Composities op basis van psalmen (kerkmuziek), dansmuziek, wereldlijke muziek of Italiaanse madrigaal (vocale muziekvorm)

Slide 27 - Slide

Populaire liederen in huiselijke kring:

1. Volksliederen
2. Godsdienstige liederen
3. Propaganda liederen tegen Spanje
4. Wervingsliederen VOC
5. Kunstliederen (naar laatste mode, voor intellectuelen)

Slide 28 - Slide