Klas 2A Grammatica taalkundig ontleden

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Lesprogramma

Wederkerende en wederkerige voornaamwoorden

De werkwoordstijden

Telwoord en voegwoord

Werkwoord in samengestelde zinnen

Betrekkelijk voornaamwoord

Wederkerig voornaamwoord

De Nederlandse taal kent maar een wederkerig voornaamwoord: elkaar.

Soms wordt het nog geschreven als mekaar of elkander

Wederkerend voornaamwoord

Het onderwerp 'keert weder' door het gebruik van een vervoeging van zich.

Bijvoorbeeld: ik schaam me, jij vergist je

Er zijn verplicht en toevallig wederkerende werkwoorden

Bij verplicht wederkerende werkwoorden (zich schamen, zich vergissen) hoort altijd een wederkerend voornaamwoord (me, je, zich, ons). Je kunt namelijk niet een ander schamen of vergissen.

Bij toevallig wederkerende werkwoorden (zich vermaken, zich wassen) hoort niet altijd een wederkerend voornaamwoord. Je kunt jezelf wassen, maar je kunt ook een ander wassen of een ding.

- Een persoonlijk voornaamwoord duidt een persoon of ding aan. 

- Een bezittelijk voornaamwoord geeft aan van wie iets is. 

- Het enige wederkerige voornaamwoord is: elkaar (soms geschreven als mekaar of elkander)

- Bij een wederkerend voornaamwoord keert het onderwerp in de zin weder (het komt terug). Het hangt van het onderwerp af, welk voornaamwoord je gebruikt. Ik schaam me en jullie schamen je.

Let op!

Woorden als me  en je zijn niet altijd wederkerende voornaamwoorden!

Bijvoorbeeld: je vergist je.

Hier staat een persoonlijk vnw.: je vergist...

en wederkerende vnw. in: je vergist je

Bijvoorbeeld: ik schaam me 

Me is in deze zin een wederkerend voornaamwoord

Bijvoorbeeld: Geef me dat boek.

Me is in deze zin een persoonlijk voornaamwoord (Geef mij dat boek) 

Benoem de dikgedrukte woordsoorten in deze zin:

Welk wederkerend voornaamwoord staat in de volgende zin:
Jullie hebben je voorgenomen een goed cijfer te halen.

1. Jullie
2. hebben
3. je
4. een goed cijfer

Welk wederkerig voornaamwoord staat in de zin:
Zij helpen elkaar met het opruimen van hun spullen.

1. Zij
2. elkaar
3. het
4. hun

Wat is het wederkerend voornaamwoord in de volgende zin:
Het is onze schuld dat wij ons hebben vergist.

1. onze
2. wij
3. ons
4. dat

Benoem de dikgedrukte woordsoorten in deze zin:

Benoem de dikgedrukte woordsoorten in deze zin:

Benoem de dikgedrukte woordsoorten in deze zin:

Opdracht

Maak opdracht 1 en 2 - blz. 31   Nieuw Nederlands 

Het wordt huiswerk als je de opdrachten niet af hebt tijdens de les

Huiswerk nakijken

Opdracht 1

1

jij - pers.vnw

zich - wed.vnw

hem - pers.vnw

2

Ik - pers.vnw

me - wed.vnw

mijn - bez.vnw

3

We - pers.vnw

ons - wed.vnw

jouw - bez.vnw

4

Je - pers.vnw

je - wed.vnw

je - pers.vnw

je - wed.vnw

ons - pers.vnw

5

zijn - bez.vnw

hij - pers.vnw

zichzelf - wed.vnw

6

jezelf - wed.vnw

jullie - pers.vnw

je - pers.vnw

jullie - bez.vnw

Opdracht 2

1 We hebben ons (wed.vnw) flink ingespannen om ons (bez.vnw) werkstuk op tijd af te krijgen.

2 Els, heb jij (pers.vnw) Koen wel verteld waarom je (pers.vnw) niet met hem (pers.vnw) wilt samenwerken?

3 Hebben jullie je (wed.vnw) ooit afgevraagd wat jullie (pers.vnw) je vrienden aandoen met jullie/je (bez.vnw) gedrag?

4 Zijn de koningin en haar (bez.vnw) man al lang met elkaar (wedig.vnw) getrouwd?

5 ‘Meneer Haver, u (pers.vnw) moet zich (wed.vnw) realiseren dat de leerlingen uw (bez.vnw) vak minder leuk gaan vinden als u (pers.vnw) zo streng voor hen (pers.vnw) bent’, schreef mevrouw Koek in haar (bez.vnw) advies.

6 Zodra hij (pers.vnw) de toets had ingeleverd, verdiepte Chiel zich (wed.vnw) weer in zijn (bez.vnw) leesboek.

Uitleg voornaamwoorden

Wederkerend voornaamwoord (wed.vnw)

• Komt alleen voor in combinatie met een wederkerend werkwoord.

        Zich aanpassen, zich wassen, zich omkleden

Jij kleedt je wel heel vaak om.  
Haar broer past zich aan.

Tip: Twijfel je of het woord een wederkerend voornaamwoord is? Zet de hele zin in de hij-vorm. Als een voornaamwoord uit de zin daarmee in 'zich' moet veranderen, dan is het een wederkerend voornaamwoord. Bovendien moet het over dezelfde persoon/personen gaan.

Verplicht wederkerend voornaamwoord

Als je het wederkerend voornaamwoord niet door iets of iemand kan vervangen dan is het een verplicht wederkerend voornaamwoord. Het hoort dan bij het gezegde als je de zin moet ontleden. 

Voorbeeld: Ik schaam me diep voor het onjuiste antwoord. 

Me kun je niet vervangen, dus is me hier een verplicht wed vnw. 

Toevalling wederkerend voornaamwoord

Soms kun je het wederkerend voornaamwoord wel vervangen door iets of iemand. Dan is het een toevallig wederkerend voornaamwoord en als je de zin gaat ontleden is het een lv. 

Voorbeeld: 

Hij scheert zich iedere ochtend. 

Hij scheert de hond elke week. 

Zich is hier een toevallig wederkerend voornaamwoord. 

Benoem het voornaamwoord 'me'.

Ik vroeg me af wat jouw vader van je resultaten vindt.

1. persoonlijk voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord
3. wederkerend voornaamwoord
4. wederkerig voornaamwoord

Benoem het voornaamwoord 'jouw'.

Ik vroeg me af wat jouw vader van je resultaten vindt.

1. persoonlijk voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord
3. wederkerend voornaamwoord
4. wederkerig voornaamwoord

Wat is het wederkerend vnw in onderstaande zin?

Ik was me iedere morgen met koud water om goed wakker te worden.

Wat is het wederkerend vnw in onderstaande zin?

Zij heeft zich ontzettend geërgerd aan haar kleine zusje.

Wat is het wederkerend vnw in onderstaande zin?

Jullie herkennen je niet in het beeld dat geschetst wordt.

Jan vroeg Karel of die zichzelf  herkende op de politiefoto's.

Wat is het wederkerend voornaamwoord in deze zin?

Het koppel geeft elkaar een cadeau tijdens de feestdagen.

Wat is het wederkerig voornaamwoord in deze zin?

Welke van de onderstaande voorbeelden bevat een wederkerend voornaamwoord?

1. Die broer van jou
2. Ik schaam me
3. Ik lees ze niet
4. Hij heeft geleerd

Extra oefenen - Learnbeat