Les 8: hoofdstuk 9: Spijsverteringstelsel en type gebitten

• Dierverzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Hoofdstuk 9: 

Spijsverteringstelsel en type gebitten

MBO niveau 2

klas 1

Lesdoel

Je kan beoordelen of de voersoort geschikt is voor het dier.

Noem een functie van het spijsverteringstelsel.

Spijsverteringsstelsel

Verteerd het voedsel dat een dier tot zich neemt. 

Verschillende functies:

1. Opname van voeding van buiten het lichaam naar in het lichaam van het dier

2. Verwerking van voeding tot opneembare voedingsstoffen = spijsvertering

3. Transport van voedsel, verteringsproducten, voedingsstoffen en reststoffen 

door het lichaam

4. Uitscheiding van onbruikbare verteringsproducten

Wat is er nodig voor de vertering van voedsel?

mond

slokdarm

maag

alvleesklier

nuchtere darm

dikke darm

endeldarm

anus

blinde darm

12vingerige darm

lever

galbaas

Wat zijn peristaltische bewegingen?

1. gecoördineerde samentrekkingen van de spieren om iets op zijn plek te houden
2. de bewegingen van de maag
3. gecoördineerde samentrekkingen van de spieren om iets kapot te maken
4. gecoördineerde samentrekkingen van de spieren om iets voort te bewegen

Functies organen 

De mond:

• Opnemen voedsel
• Kauwen
• Transporteren
• Speekselproductie

De slokdarm:

voedselbrok naar de maag transporteren (peristaltische beweging)

Maag:

Bovenste gedeelte:

• Maagsap aan voedselbrij toevoegen
  
• Voorbereiding vertering eiwitten en vetten
  
• Bacteriën in voedsel doden

Onderste gedeelte:

• Kneden en fijnmalen
  
• Voedselbrij vermengen met maagsappen
  

Noem een functie van de lever.

Functies organen

twaalfvingerige darm

De vertering van eiwitten, vetten en

koolhydraten voortgezet (mbv alvleessap en darmsappen). 

Ook wordt er gal toegevoegd aan de voedselbrij die de vetten emulgeert

dunne darm

De stoffen die oplosbaar gemaakt zijn (met darmsap), gaan via de darmvlokken naar het bloed en vandaar naar alle organen.

 

lever

• Afbraak van giftige stoffen
  
• Opslag van nuttige stoffen (zoals suiker).
• Voedingsstoffen bewerken (bij tekort aan) 
• Breekt oude rode bloedcellen af. 
• Produceert gal

galblaas

Opslag van gal. 

Gal maakt van grote vetdruppels kleine, zodat deze makkelijker te bewerken zijn voor de andere verteringssappen.

functies organen

alvleesklier

• Maakt hormonen die ervoor zorgen dat de hoeveelheid suiker in het bloed gelijk blijft (insuline, glucagon)
• Er wordt spijsverteringssap (alvleessap) gemaakt.  Er zit ook een stof in die zuur uit de maag uitschakelt.

blinde darm

bij mensen geen functie.

Sommige planteneters hebben een zeer grote blinde darm waarin bacteriën leven die helpen de celwanden van planten te verteren 

(= achterdarm verteerders)

orgaan functies

dikke darm

geen vertering meer: uit de onverteerde resten van

het voedsel (vooral celwanden van planten) wordt het water gehaald.

endeldarm

het laatste stuk darm waarin alle onverteerbare voedselresten worden

opgeslagen

anus

een kringspier die de endeldarm afsluit.

de onverteerbare voedselresten uitscheiden

Carnivoor; verteringstelsel 

Omnivoor; verteringsstelsel

Herbivoor; verteringstelsel 

kort

middel

lang

Hoe heet de 'gewone' maag van de koe?

1. boekmaag
2. netmaag
3. lebmaag
4. pens

Vertering koe

• pens:

opslag- en verteervat voor tientallen liters

• netmaag:

trekt samen en maak een selectie wat door gaat  naar de 

boekmaag (het vloeibare) en wat terug  gaat naar de pens 

(het stekelige) --> herkauwbolus

• boekmaag

haalt het water uit de maag

• lebmaag

maagverteringssappen net als bij mens

Waarom kan een paard niet braken?

1. door de sterke sluitspier van de maag
2. geen peristaltische bewegingen in de slokdarm
3. kan geen vinger in z'n keel steken
4. heeft 4 magen

01:07

Is de dunne darm van een paard langer of korter dan die van een
vleeseter?

1. korter
2. langer

02:34

Hoe herken je koliek?

Vertering vogels

• krop: weken
• kliermaag: extra verteringssappen
• spiermaag: voedsel verkleinen en vermalen
• 2 blinde darmen: om ruwe celstof af te breken
• dikke darm gaat over in de cloaca

Waarom hebben zaadeters een krop en sommige roofvogels niet?

type gebit

• Herbivoren:
  

plooikiezen

vaak geen hoektanden

soms ook geen boventanden

• Omnivoren
  

knobbelkiezen

altijd hoektanden,

• Carnivoren
  

knipkiezen

Herbivoren:

Omnivoren

Carnivoren:

knipkiezen

knobbelkiezen

plooikiezen

• Kegelsnavel: (bv mussen)

voor het verwerken van zaden

• Spitse kegelsnavel: (bv vinken)   

zaadeters die soms insecten eten

• Priemsnavel: (bv kolibrie)

 insecten- en fruiteters

• Kromsnavel: (papegaaiachtige)

zaden verwerken en noten kraken

• Kippensnavel: 

Voor het oppikken van voedsel van de grond

• Zeefsnavel:  (bv eend)

om voedsel uit het water te filteren

• Haaksnavel: (roofvogels)

voor het dood maken of het verscheuren van de prooi

Wat eten vogels met een priemsnavel?

1. voedsel uit het water
2. insecten en fruit
3. zaden en noten
4. prooi

Aan de slag!

• Lezen en maken hoofdstuk 8 (blz. 50)
• Lezen en maken hoofdstuk 10 (blz. 54)
• Leeractiviteit 4.20 (blz. 51-52)

Vrijdag: Laptop mee!