Ovidius introductie plus scanderen

Ovidius 
introductie plus scanderen
1 / 36
next
Slide 1: Slide
LatijnMiddelbare schoolvwoLeerjaar 5

This lesson contains 36 slides, with interactive quizzes, text slides and 2 videos.

time-iconLesson duration is: 30 min

Items in this lesson

Ovidius 
introductie plus scanderen

Slide 1 - Slide

Doelen:
je kent het leven van Ovidius globaal
je kent de regels van het scanderen van de dactylische hexameter

Slide 2 - Slide

Publius Ovidius Naso
  • Geboren in een welgestelde familie (equites - ridderstand)
  • Studeerde retorica en rechten in Rome en Athene
  • Literair debuut op 18-jarige leeftijd
  • Drie maal getrouwd
  • Verbanning naar Tomi om onbekende redenen: carmen et error
  • Beschrijft eigen levensloop in Tristia

Slide 3 - Slide

Publius Ovidius Naso
geboren: Sulmo, 43 v. Chr. 
overleden tijdens verbanning: Tomi, 17 na Chr.  

Slide 4 - Slide

Ovidius' Werken
  • Amores: erotische gedichten;
  • Heroides: fictieve brieven van bekende personages;
  • Ars Amatoria of Ars Amandi: leerboek over verliefd worden en verliefd zijn, maar ook hoe kom je er vanaf;

Slide 5 - Slide

Ovidius' Metamorphosen
  • 15 boeken met verhalen uit de Griekse mythologie
  • Begin: schepping van de wereld
  • Einde: apotheose van Caesar. 
  • Na verbanning verbrandde Ovidius het onvoltooide werk
  • Maar: bewaard door kopieën van vrienden
  • Minder lof voor de keizer dan in de werken van Vergilius/Horatius

Slide 6 - Slide

Metamorphoses - inhoud en structuur
  • Aanhef: goden aanroepen -> moeten hem helpen én spelen een belangrijke rol in de verhalen die worden verteld;
  • Thema:  gedaanten die in nieuwe vormen zijn veranderd vanaf het ontstaan van de wereld tot zijn eigen tijd 
  • Structuur: ruim 250 verhalen, niet alleen mythologische, maar ook historische. Mythologische verhalen zijn thematisch geordend (bijv. zelfde god, persoon of plaats)

Slide 7 - Slide

Het epos
  • Oudste epen: Ilias & Odyssee als resultaat van de orale traditie;

  • Genre-kenmerken:




  • Didactisch epos (=leerdicht): leefregels en praktische instructies.

  • Romeins epos: imitatio (evenaren) en aemulatio (overtreffen) => Vergilius' Aeneïs
  • lang, verhalend gedicht;
  • geschreven in dactylische hexameters;
  • daden van helden uit het verleden;
  • goden spelen een belangrijke rol (kunnen ingrijpen).

Slide 8 - Slide

Metamorphosen als (anti-)epos
Andere terugkerende thema's
  • verhouding tussen goden en mensen;
  • aetiologische elementen; (verklarende mythen)
  • niet één hoofdpersoon
  • minder ernstig van toon  
  • niet moreel

Slide 9 - Slide

Slide 10 - Video


Omnia mutantur, nihil interit.

Alles verandert, niets vergaat.

Slide 11 - Slide

Ovidius is geboren te
A
Rome
B
Tomi
C
Sulmo
D
Florence

Slide 12 - Quiz

Onder welke keizer leefde Ovidius?
A
Julius Caesar
B
Augustus
C
Nero
D
Trajanus

Slide 13 - Quiz

Uit welke bevolkingsgroep kwam Ovidius? Had hij politieke ambities?
A
Nobiles, ja
B
Equites, ja
C
Equites, nee
D
Nobiles, nee

Slide 14 - Quiz

Ovidius is overleden te
A
Rome
B
Tomi
C
Sulmo
D
Florence

Slide 15 - Quiz

Ovidius werd verbannen naar Tomi vanwege...
A
zijn strenge vader
B
een liedje en een foutje
C
zijn Tristia viel niet in de smaak
D
de reden is ons onbekend gebleven

Slide 16 - Quiz

Poëzie in het Latijn
geen rijm (te simpel)
wel ritme -> metrum
elk type gedicht een eigen metrum
scanderen: het metrum aangeven
het metrum loopt dwars door woorden heen

Slide 17 - Slide

Latijnse poëzie
veel stijlmiddelen!

- enjambement
- dichterlijk meervoud
- metaforen
- hyperbaton

Slide 18 - Slide

Dactylus

Slide 19 - Slide

Scanderen
epos: dactylische hexameter 
dactylisch: basismaat is dactylus (— uu)
hexameter: zes voeten per vers (ἕξ is Grieks voor zes)


Slide 20 - Slide

Slide 21 - Video

.
.

Slide 22 - Slide

Dactylische hexameter
Per voet de keuze: 
Dactylus: -vv lang kort kort 
Spondee: - - lang lang

maar: 
Zesde (laatste) lettergreep is (soort van) spondee
Vijfde (voorlaatste) lettergreep is bijna altijd dactylus


Slide 23 - Slide

Korte en lange lettergrepen
Lang (1)

Lang van nature 
- tweeklanken (ae, au, eu, oe)      (NB: ui, ei, ie zijn geen tweeklanken!)
- abl. ev. op -o -a -i -u
- dat. en abl. mv op -is
- acc. mv op -os -as -us
- nom en acc mv op -es






Slide 24 - Slide

Korte en lange lettergrepen
Lang (2)

Lang door positie: klinker wordt gevolgd door twee medeklinkers of meer
NB: dit kan ook komen door het volgende woord!

vb: 
limum saltu: um = lang, sal = lang






Slide 25 - Slide

Uitzondering....
- als de twee medeklinkers een muta cum liquida zijn, hoeft de lettergreep niet lang te zijn (maar kan wel)
- mutae: g c   d t   b p 
- liquidae: m l n r

Voorbeeld: 
huc illuc limum saltu movere malignu

Slide 26 - Slide

NB
gekke (mede)klinker: i

de i kan een i zijn (bijvoorbeeld in limum)
of
de i kan een j zijn (bijvoorbeeld in iam)

Slide 27 - Slide

Korte en lange lettergrepen
Kort
- Klinker wordt gevolgd door hooguit één medeklinker
- Klinker voor klinker in een woord (bijv: duo)
- Nom. ev en voc. ev. op a
- beide klinkers van uitgang -ibus
- Voegwoord -que








Slide 28 - Slide

Welke lettergrepen zijn lang door positie in:
Invide dicebant paries quid
A
invi, bant, par
B
in, di, bant, quid
C
in, bant, es
D
in, bant, ri, es

Slide 29 - Quiz

Elisie (klinkerbotsing)
- Woord eindigt op een klinker of op em/am/um/im
- Volgende woord begint met een klinker of met een h

Deze twee lettergrepen worden als één uitgesproken en zijn dus in het metrum één lettergreep! 
Voorbeeld
conticuere omnes intentique ora tenebant




Slide 30 - Slide

Waar zit de elisie?
fervere et Hectorea Dorica castra face
A
tussen re & et
B
tussen ca & cas
C
tussen re & a (in Hectorea)
D
tussen et & Hec

Slide 31 - Quiz

Stappenplan scandeer-starters
- Werk met potlood
- Schrijf het vers altijd op één regel 
- Check of je geen fouten hebt in het overschrijven
- Geef elisie aan
- Werk van achter naar voren: voet 5 en 6 weet je al
- Zet een streep boven wat zeker lang is
- Zet een U boven wat zeker kort is
- Begrens de voeten die je zeker weet met strepen: I .... I .... I etc
- Check op gekke dingen zoals de qu (= 1) muta cum liquida etc
- Tel goed na: heb je zes vakjes?
Soms goede hulp: woordenboek

Slide 32 - Slide

Verkorte versie:
Stappenplan:
1. Eerste lettergreep van elke voet is lang
2. Zesde voet is altijd een spondee
3. Vijfde voet is (bijna) altijd een dactylus
4. Zoek dubbele medeklinkers en tweeklanken
5. Maak eerste tot en met vierde voet af

Slide 33 - Slide

Versie voor gevorderden:
- Schrijf het vers over
- Lees het hardop en luister hoe het klinkt
- Noteer het ritme dat je hoort als je denkt dat het klopt
- Check of je opgeschreven ritme klopt met alle regels

Slide 34 - Slide

In welk metrum is de Metamorphosen geschreven?

Slide 35 - Open question

Tijd om te oefenen! 
Pak je potlood erbij....

Slide 36 - Slide