13.3 Transport

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Paragraaf 13.3 Transport

Benodigheden

- Schrift

- Pen, potlood

- Boek

Terugblik

Pak een pen en papier en schrijf op:

- Wat is diffusie?

- Met welke onderdelen ademen insecten?

- Met welke onderdelen ademen vissen?

Doorstromers: wat is osmose?

Programma

Welkom

Nieuwe stof uitleg : 

 '13.3 Transport'

Aan de slag/huiswerk

- Maak deze LessonUp

- Maak de werkboekopdrachten

Klassikale afsluiting

Leerdoelen

1. Je kunt beschrijven hoe stoffen in het lichaam van insecten vervoerd worden.

2. Je kunt beschrijven hoe stoffen in het lichaam van vissen vervoerd worden.

3. Je kunt uitleggen hoe stoffen in planten vervoerd worden.

De tracheeën (vervoer van lucht met zuurstof naar cellen - en koolstofdioxide van cellen naar buiten) zijn blauw gekleurd.

Bloed van insecten vervoert geen zuurstof en CO2. Bevat geen hemoglobine. Bloed vervoert wel: voedingsstoffen en afvalstoffen.

Plaatje hiernaast:

Blauw -  tracheeën 

Rood - bloedvatenstelsel, 1 bloedvat en een hart

Hartkamers samentrekken, stroomt bloed van achter naar voren. In de kop gaat het bloed uit het bloedvat en stroomt vrij door het lichaam. = open bloedsomloop

1. Hart pompt bloed naar de kieuwen.

2 In kieuwen gaat zuurstof vanuit water in het bloed

3. Zuurstofrijke bloed stroomt vanaf kieuwen naar alle andere organen. Daar gaat zuurstof vanuit het bloed naar de cellen.

4. Vanuit verteringsstelsel komen voedingsstoffen in het bloed.

Planten

turgor

plasmolyse

grens

plasmolyse

Celwand is doorlaatbaar voor water én opgeloste stoffen

Bij celmembraan kan water naar binnen of naar buiten.

Opgeloste stof trekt water aan

Planten

Turgor: celmembraan drukt tegen de celwand. 

De cel is stevig en rekt iets uit

Plasmolyse: De celmembraan laat los van de celwand

Wortelharen om water op te nemen

Vaatbundels

'Pijpleidingen' 

van de plant

Houtvaten

Bastvaten

Bastvaten

Vervoeren water en organische stoffen  

van blad naar de rest van de plant.

Liggen aan de buitenkant van een vaatbundel.

Houtvaten

Vervoeren water en mineralen van wortel naar blad.

- dikke celwanden

- grote openingen

Water omhoog gepompt door: worteldruk, capillaire werking, verdamping

Maximum hoogte boom

De worteldruk, verdamping en capillaire werking kennen een maximum. Dit houdt in dat er ook een fysiek maximum zit aan de hoogte van een boom. Dit is ca. 130 meter. Hoger kan een boom niet worden.

Samenvatting

• De stengel verbindt de wortels met de bladeren
  
• Water (en opgeloste stoffen) moeten van de wortel naar de bladeren
• Voedingsstoffen die gemaakt zij bij de fotosynthese moeten van de bladeren naar de wortels (en andere delen bv. vruchten en zaden)
  
  
• Door de hele plant lopen transportbuisjes
• We noemen dit vaten
• Deze vaten zitten in groepjes bij elkaar ....
• ..... vaatbundels.
  
  
• Het transport gaat dus in twee richtingen
• Van beneden naar boven ....
• ..... water en mineralen via houtvaten
• Van boven naar beneden  ....
• .... glucose en water via bastvaten

Aan de slag

1. Maak deze LessonUp van 13.3 in de klas LessonUp.

2. Maak de werkboekvragen 

opdr. 3, 4, 5, 7, 8, 9, 11, 12, 13

Kijk het na! Zie studiewijzer voor het nakijkmodel. Dan word je echt beter!

Osmose: (A) beweegt altijd naar de plek met de (B) opgeloste stoffen.

1. A:water B: meest
2. A:water B:minste
3. A:opgeloste stoffen B:meeste
4. A:opgeloste stoffen B:minste

Voortplanting

Bloem

Stengel

Wortel

Water en mineralen opnemen

Glucose maken

Blad

Stoffen vervoeren en stevigheid geven

de concentratie opgeloste stoffen in de cel is ..... dan daarbuiten. (de cel is gekrompen)

1. lager
2. even hoog
3. hoger

Als je sla in een bak water legt wordt het steviger, in dressing juist slapper. Leg uit hoe dit komt.

Petra maakt zoutoplossingen met oplopende concentraties. Ze weet niet meer of ze dit van links naar rechts of andersom had gedaan. Ze stopt frietjes van gelijke lengte in de bekers. De frietjes in de linker beker zijn het langst. Was hier de zoutconcentratie hoog of laag?

1. laag
2. kun je niet weten
3. hoog

Wortelharen nemen mineralen uit de bodem op in de cel. De concentratie in de cel is hoger dan in de bodem. Dit is een voorbeeld van 

1. diffusie
2. osmose
3. actief transport
4. passief transport