lesplan
Wereldoorlogen en Holocaust
Wil je met dit lesplan aan de slag? Klik op de knop hieronder om een eigen kopie te maken in 'Mijn Lessen'. Vervolgens kun je de lessen aanpassen naar jouw wensen.
'Hoe kan je iets goed verstoppen als je moet vluchten? En waarom waren er veel kunstenaars niet veilig in de oorlog?'
Twee kunstlessen die passen bij het thema Wereldoorlogen en Holocaust. Voor deze lessen heb je ongeveer 180 minuten nodig.
Let op: Omdat dit thema gevoelig kan liggen door de thema's die behandeld worden, vindt je op deze pagina download met tekst dat gebruikt kan worden voor de communicatie met ouders.
In dit lesplan lees je meer over deze lessen en hoe je ze kan inzetten. Onderaan de pagina vind je alle video's en een overzicht van de materialen en de technieken die in deze lessen voorbij komen. Klik op de les om naar de lespagina te gaan, daar kan je ook de bijbehorende lesbrief en werkbladen downloaden.
Alle lessen zijn opgebouwd uit vier stappen; oriëntatie, onderzoeken, uitvoeren en reflecteren.
Inleiding Thema
Een oorlog heeft veel impact op de levens van mensen. In elke oorlog zijn er verschillende redenen waarom bepaalde groepen mensen niet meer veilig zijn in hun huis. Deze mensen vluchten weg uit huis naar veiligere plaatsen en moeten van alles achterlaten dat hen lief is. Hoe kan je dat verstoppen?
In de Tweede Wereldoorlog waren joden, sinti en homoseksuelen niet veilig. Maar wist je dat moderne kunstenaars ook veroordeeld werden?
Bij dit thema horen twee kunstlessen die beide ongeveer 90 minuten (2 lesuren) duren. De lessen hoeven niet in een bepaalde volgorde gegeven te worden. De ene les Camouflage focust op dat wat je achterlaat, dit verstoppen we door het te beschilderen met de Impasto techniek. De andere les Verboden kunst gaat juist over dat wat je meenemen wil. Dit wordt geschilderd in de stijl van 'Entartete kunst', of ook wel de moderne kunst die door de Nazi's als ontaard bestempeld werd.
Camouflage - de kunst van het verstoppen
De leerlingen leren schilderen met impasto techniek. Ze zoeken een plekje in de school uit waar ze een doos met camouflage willen verstoppen. Maak hier foto's van, voordat je echt begint met de les.
Verboden kunst - Wat neem je mee als je vluchten moet
De Nazi's beschouwden veel moderne kunst als 'entartetet', omdat kunstenaars vaak voor hen gevaarlijke ideeën erop nahielden én omdat ze de kunstwereld wilden gebruiken voor hun propaganda.
In deze les schilderen de kinderen voorwerpen die ze mee zouden willen nemen, mochten ze ooit moeten vluchten.
Ze schilderen deze voorwerpen in de stijl van één van drie 'entartetet' kunstenaars: Munch, Kandinsky of Klee.
In 2025 blijkt 'Entartete kunst' weer relevant. Op meerdere plekken in de wereld worden o.a. kunstenaars of moderne kunst uit musea gehaald. Dit artikel van nu.nl en de volkskrant brengt dit fenomeen in context met de expositie van Hitler.
Presentatie en communicatie
Voor de resultaten van Camouflage is het leuk om een zoektocht door de school te doen, speurend naar alle gecamoufleerde doosjes die door de leerlingen zijn beschilderd met de camouflage en Impasto techniek.
Voor de kunstwerken gemaakt bij de opdracht Verboden Kunst kan je een 'verboden kunst tentoonstelling' organiseren. Deel hierin ook de verhalen van de kinderen wat ze meenemen als ze weg zouden moeten vluchten. Hang de werken in drie clusters bij elkaar:
- Munch
- Klee
- Kandinsky.
Hiernaast download je de info-kaart die je met ouders kan delen, zodat ze goed op de hoogte zijn van wat er in deze lessen allemaal gaat gebeuren en behandeld wordt.
Kunstenaars in deze lessen
Liu Bolin, China
Liu is geboren in 1973 in China. In de media wordt hij ook wel 'the invisible man' genoemd. Hij verstopt zich in het beeld door zichzelf te camoufleren. Dat doet hij vaak samen met assistenten die hem laten verdwijnen. Met zijn werk geeft hij vaak kritiek op sociale kwesties. Bijvoorbeeld hoe mensen inwisselbaar zijn wanneer er een massa-ontslag volgt, door economische keuzes.
Kan je hem vinden in het plaatje hiernaast?
Paul Klee
Zwitserse moderne kunstenaar, gevlucht voor de Duitsers doordat zij hem 'onterecht' bestempelden als joods, waarschijnlijk omdat hij anti-nazi en linkse politieke overtuigingen had. 102 van zijn werken werden door de Nazi's in beslag genomen.
Edvard Munch
Ook wel bekend van de Schreeuw, is geboren in Noorwegen. Hij maakt expressionistische kunst. Hij was vaak depressief, wat ook in zijn werk soms terug te zien is. De Nazi's bestempelen ook zijn werk als gevaarlijk, of 'entartetet'.
Wassily Kandinsky
Kandinksy, geboren in Rusland, maakte abstracte kunst. Hij liet zich inspireren door muziek. In 1933 vluchtte hij voor de Nazi's naar Frankrijk, nadat ook hij zijn werk verloor en bestempeld werd als 'entartetet'.
Hij overleed in 1944 aan een ziekte en liet vele werken na.
Alle techniekvideo's
Materialen en technieken
Materialen die je nodig hebt
- lege doosjes (bv. een schoenendoos, of doosje van rijst)
- schilderpapier
- potlood
- verf
- lijm
- zand
- penselen
- waterbeker
- mengbordje
- ijslollystokjes, satéprikkers
- 2 of 3 lievelingsvoorwerpen (of foto's ervan)
Technieken
- impasto (verf met zand en lijm)
- compositie maken
- abstract schilderen