College 11.4 en 11.5 5V 2526

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

11.4 Vetten verteren en verwerken

11.5 Opname van voedingsstoffen

Lesdoel

Hoe worden vetten verteerd?

Welke rol speelt gal in de vertering van vetten?

Hoe is de lever gebouwd?

Hoe worden wateroplosbare stoffen door de darmwand opgenomen?

Hoe worden vetachtige stoffen door de darmwand opgenomen?

Vetvertering

Monosachariden

Hydrofoob/hydrofiel

Gal 

Gal samenstelling

.

Galkleurstof = bilirubine

Galzure zouten

Gal(zure) zouten zorgen er voor 

dat de micellen veel kleiner worden: 

emulsie.

Emulgeren is niet verteren!!!

Bilirubine

Galkleurstof= bilirubine, wordt door darmbacteriën in de dikke darm afgebroken tot een bruine kleurstof.

Galproductie 

Galzure zouten worden voor 

90% geresorbeerd in de darm

en komen weer via de 

poortader in de lever terecht.

Gal

Gal verhoogt osmotische waarde van de ontlasting waardoor transport door de dikke darm makkelijker wordt.

Lever - bouw

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 11.5 Opname van voedingsstoffen

Dunne darm

darmplooi

darmvlok

microvilli

voedingsstoffen

bloedvat         lymfevat        bloedvat

darmepitheel

epitheelcel

voedingsstoffen

voedingsstoffen

Darmepitheel

De darmen zijn helemaal bedekt met epitheelcellen (dekcellen). Die cellen vormen de grens tussen buiten (inhoud van de darmen) en binnen (in de cellen/ weefselvloeistof/ bloed).

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

zo groot als een tennisveld (150-200 m2)

Tight Junctions

Darmcellen aan elkaar mbv tight junctions (een soort nietjes).

Bescherming intern milieu.

Resorptie 

Stoffen moeten door de darmcel heen om bij een bloedvat te kunnen komen.

Resorptie

De opname van stoffen uit de darminhoud door de darmcellen heet resorptie.

Voor resorptie moeten stoffen het celmembraan van de cel passeren. Van de darminhoud naar de darmcel en aan de andere kant van de darmcel naar de weefselvloeistof.

Bloedvaten en lymfevaten nemen de stoffen op uit de weefselvloeistof.

Resorptie 

Verteringsproducten kunnen op verschillende manieren het celmembraan van de darmwandcel passeren. Dit is vrijwel altijd met een transporteiwit. 

Passief/Actief en Uniport/Symport/Antiport (zie boek)

Resorptie

Passief/actief transport

Transport via eiwitten

Resorptie 

Glucose en 

aminozuren gaan samen met Na+ door 

een transporteiwit.

Concentratie-gradiënt (concentratie-

verschil) voor Na+ nodig!

Resorptie 

Aan de andere kant gaan glucose/ aminozuren door een ander transporteiwit.

Resorptie 

Om de concentratie Na+ in de darmcellen laag te houden liggen er aan deze kant ook Na+/K+ pompen.

Die pompen 2 K+ naar binnen en 3 Na+ naar buiten. 

Resorptie

Er zijn ook transporteiwitten die vitamines opnemen.

Water gaat de darmcellen in als gevolg van osmose.

Water wordt ook weer afgegeven aan de weefselvloeistof en daarna aan het bloed.

Resorptie

Door de eigenschappen van vetten gaat de resorptie van vetten anders dan voor wateroplosbare stoffen.

Losse vetzuren diffunderen de cel in.

Monoglyceriden gebruiken een transporteiwit.

MAG=monoglyceride

MAG=

monoglyceride

TAG=

triglyceride

Korte en middellange losse vetzuren (≤ 12 c atomen) diffunderen de cel uit en komen in de bloedsomloop (4).

Lymfevat

MAG=

monoglyceride

TAG=

triglyceride

Lange vetzuren en monoglyceriden worden door de cel weer tot triglyceriden gevormd (1).

Lymfevat

MAG=

monoglyceride

TAG=

triglyceride

De triglyceride worden een vetdruppel en worden door het golgisysteem omgeven door een membraan = chylomicron (2).

Lymfevat

MAG=

monoglyceride

TAG=

triglyceride

Het chylomicron verlaat de cel via exocytose en gaat een lymfevat in (3).

Lymfevat

Transport vetachtige stoffen

De chylomicronen gaan via de lymfevaten bij de sleutelbeenader de bloedsomloop in.

Uiteindelijk bereiken alle opgenomen vetachtige stoffen de lever.

Transport vetachtige stoffen

De lever maakt verschillende soorten blaasjes om vetachtige stoffen naar andere lichaamsdelen te sturen: LDL en HDL.

HDL/DLD Lipoproteïnen

Veel eiwit tov vetten:

nemen cholesterol op in de bloedvaten

Weinig eiwit tov vetten:

geeft cholesterol af in de bloedvaten

Atherosclerose (slagaderverkalking)

In beschadigingen in de bloedvatwand hoopt zich cholesterol op en het 'verkalkt': de bloedvaten worden stijver en de doorstroomopening wordt kleiner.

Embolie/ infarct

De slagaderwand scheurt als gevolg van de verdikking en er ontstaat een stolsel. Dit kan het bloedvat helemaal afsluiten.

Het stolsel kan losraken en elders een bloedvat afsluiten: embolie.

Een embolie kan een infarct veroorzaken (afsterven van weefsel).

Lesdoel

10a. Je beschrijft de vertering van vetten.

10b. Je beschrijft de rol van gal in de vertering van vetten.

11. Je beschrijft de bouw van de lever en de aan- en afvoer van stoffen.

12. Je legt het verband tussen de bouw van de dunne darm en zijn opname capaciteit.

13. Je beschrijft de resorptie van wateroplosbare en vetoplosbare stoffen

14. Je beschrijft de bijdrage van de lever aan de verwerking van vetachtige stoffen

Huiswerk

Zie studiewijzer