NOVA NASK II H4

• Scheikunde
• Middelbare school
• Voortgezet speciaal onderwijs
• vmbo g, t
• Leerroute VG
• Leerroute VT
• Leerjaar 4

Mengen & scheiden

Fasen van een stof

Stoffen

Fasen en fase-overgangen

Chemische reactie = stoffen (beginstoffen) verdwijnen en er komen nieuwe stoffen (reactieproducten) voor in de plaats.

Een faseovergang is dus géén chemische reactie!

Weet je nog?

H2.1

Mengen & scheiden

Onderverdeling van stoffen

Enkele voorbeelden:

• fase bij kamertemp.
• kleur
• geur
• oplosbaarheid in water

De eigenschappen waaraan je stoffen kunt herkennen.

Stofeigenschappen

• kookpunt
• smeltpunt
• elektrische geleidbaar-heid

Belangrijke begrippen:

• rationele naam = scheikundige naam
• triviale naam = dagelijks taalgebruik

Informatie over veiligheid in pictogrammen of op een chemiekaart

• Onderverdelen in elementen & verbindingen

Zuivere stof = één stof met één soort moleculen of atomen. 

Zuivere stof

Bijvoorbeeld:

• gedestilleerd water
• kristalsuiker

• Kook- en smeltpunt (= stolpunt): temperatuur blijft gelijk

• Onderverdelen in moleculen

Mengsel = één stof met minstens 2 verschillende moleculen

Mengsel

Bijvoorbeeld:

• basterdsuiker
• cola

• Kook- en smelttraject: temperatuur loopt langzaam omhoog/omlaag (begin- en eindtemperatuur zijn afhankelijk van de stoffen waaruit het mengsel bestaat)

Smeltpunt

Kook- & smeltpunt of traject?

Kookpunt

Kooktraject

Smelttraject

Mengen & scheiden

Mengsels - §3

• Oplossing = een in vloeistof opgelost
                          gas, vloeistof of vaste stof
  
  
• Suspensie = een vaste (niet-opgeloste
                            stof) in een vloeistof

• Emulsie = een(niet-opgeloste                                            vloeistof) in een vloeistof
  

Vloeibare mengsels

Oplossing

• Een oplossing = een mengsel
• Oplosmiddel = de vloeistof waarin een stof opgelost wordt. 
• De stof is uiteengevallen in losse moleculen, die omgeven worden door de watermoleculen.
• De deeltjes zijn niet zichtbaar voor het oog. 

Bekende oplosmiddelen: water, alcohol (= tinctuur), wasbenzine & aceton

Verschillende oplossingen:

• Moleculaire stoffen = de stof valt uiteen in losse moleculen         in de oplossing zitten moleculen van de stof énhet oplosmiddel.

• Ionaire stoffen = de stof valt uiteen in losse, geladen deeltjes (ionen).

Voorbeelden

CO2 (g)         CO2 (aq)

NaCl(s)         Na+(aq) + Cl-(aq)

 

Voorbeeld: chocolademelk

Suspensie

• Stoffen lossen minder goed op > troebele vloeistof.
• Moleculen vallen niet allemaal los uiteen, maar blijven soms aan elkaar 'kleven'. 
• De niet-opgeloste stof zakt na enige tijd naar de bodem

Emulsie

• Emulsie = vloeistof met daarin een niet-opgeloste, fijn verdeelde vloeistof > je ziet belletjes zweven. 
• Na een tijdje drijft de olie in een laagje boven op het water > geen emulsie meer!
• Emulgator = een stof die de twee vloeistoffen gemengd blijven, bijv. carrageen (E-nummers: 400-499).

Voorbeeld: olie & water; melk, mayonaise & gezichtscrème

Rook, nevel & schuim

• Rook = 1 of meer vaste stoffen zweven fijn verdeeld in een gas. 
• Nevel = vloeistof fijn verdeeld in een gas. 
• Schuim = een fijne verdeling van gas in een vaste stof of vloeistof.

Voorbeeld: badschuim,
schuimmatras

Mengen & scheiden

Scheiden van mengsels

Scheiden van mengsels

• Twee of meer stoffen in een mengsel uit elkaar halen.
• Gebruik maken van verschil in stofeigenschappen.

Verschillende eigenschappen: 

• fase bij kamertemp.
• kleur, geur
• oplosbaarheid
• kook- en smeltpunt
• elektrische geleidbaarheid

Scheiden van suspensie

• Bezinken = zware vaste stof zinkt naar de bodem > verschil in dichtheid.

• Filtratie = grote deeltjes vaste stof uit een vloeistof halen middels filtreerpapier > verschil in deeltjesgrootte.

• Residu = vaste stof die achterblijft in het filter.
  
• Filtraat = de vloeistof die door het filter loopt. 
  

Scheiden van oplossing vaste stoffen

• Indampen = verdampen van het oplosmiddel > verschil in kook-/smeltpunt.
• Wanneer zouten ingedampd worden, ontstaat een neutraal geladen stof! Na+(aq) + Cl-(aq)        NaCl(s)

• Residu = vaste stof die achterblijft.

• Extraheren = één of meerdere vaste stoffen oplossen in oplosmiddel > verschil in oplosbaarheid.
• Daarna kun je de opgeloste stof filtreren of indampen. 
• Bij indampen ontstaat een extract.

• Extractiemiddel = vloeistof waarin de ene stof wel en de andere stof niet oplost.
• Residu = vaste stof die
  achterblijft.

Bijv.: chemisch reinigen

Scheiden van vloeistoffen

• Destillatie = verhitten, oplosmiddel verdampt, damp opvangen en condenseren > verschil in kookpunt. 

• Destillaat = gecondenseerde vloeistof (laag kookpunt).
• Residu = vloeistof die niet verdampt en dus achterblijft (hoog kookpunt).

Verwijderen van verontreiniging

• Adsorberen = het hechten van een stof aan het oppervlak van een andere stof > verschil in aanhechtingsvermogen.
• Actieve kool = fijngemalen koolstof met speciale bewerking > veel minuscule openingen & gangen.

Voorbeeld: drinkwater,

kleurstoffen uit voeding 

halen. 

Mengen & scheiden

Samenstelling van mengsels

Concentratie

Concentratie = de hoeveelheid opgeloste stof (gram, kg, etc.) per volume-eenheid (Liter, ml, etc.) oplossing.

concentratie = 

hoeveelheid opgeloste stof

volume van de oplossing

Informatie staat op etiket levenmiddel.

Volume- & massapercentage

Volume (of massa-) percentage = hoeveel % van de oplossing bestaat uit de opgeloste stof.

volumepercentage = 

volume opgeloste stof

volume mengsel

Gebruik voor beide volumes of massa's dezelfde eenheid!

x 100%

Let op!

• Zet alle gegevens in dezelfde (volume-) eenheid > wat wordt er gevraagd?
  
• Wat is het totale gewicht/volume/massa van de oplossing/het mengsel? Tel alle stoffen bij elkaar op!
• Percentage = ... van de 100

Sleep naar de juiste letter.

Vaste stof

S

Vloeistof

L

Gas

G

Vervluchtigen

Condenseren

Rijpen

Smelten

Bevriezen

Verdampen

Sleep de term en uitleg naar de juiste afbeelding.

schuim

Nevel

Oplossing

Emulsie

Gasbellen omhult met een vaste stof.

Vaste stof in een vloeistof.

Twee vloeistoffen die moeilijk gemengd blijven.

Vloeistof is fijn verdeeld in een gas.

suspensie

Moeilijk oplosbare vaste stof in vloeistof.

Prik de termen in de juiste groep.

Mengsel

Zuivere stof

1 soort moleculen aanwezig

Kristalsuiker

Kook- en smelttraject

Bestaat uit meerdere atomen of molecuulsoorten

Cola

Scheiden

Emulgator

Kook- en smeltpunt

Het volumepercentage alcohol in wijn is 14,5 %. Hoeveel alcohol zit in 2 liter wijn?

1. 0,29 liter
2. 0,14 liter
3. 14,5 liter
4. 1 liter

Er zit 11,1 gram suiker in 100 ml sap. Wat is de concentratie suiker per liter sap?

1. 11,1
2. 111
3. 1,11

Waarom wordt een emulgator toegevoegd?

Waaruit bestaat rook?

Is nevel een mengsel?

1. Ja
2. Nee

Wat betekenen de onderstaande pictogrammen?

Sleep de uitleg naar het juiste pictogram.

Bijtend / corrosief

Irriterend

Stoffen die een prikkend en pijnlijk gevoel veroorzaken, wanneer zij in aanraking komen met de huid. 

Giftig

Chemische stoffen met dit etiket zijn acuut giftig bij contact met de huid. Inademen of inslikken kan dodelijk zijn.

Licht ontvlambaar

Brandbare gassen, aerosolen, vloeistoffen en vaste stoffen. 

Vallen moleculen uiteen wanneer ze oplossen?

1. Ja
2. Nee

Noteer de oplossing van alcohol in water.

Is de stof hiernaast een mengsel?

1. Nee, piepschuim is een vaste stof.
2. Ja, je ziet openingen en daar zit lucht in gemengd.
3. Nee, een mengsel bevat altijd een vloeistof.
4. Ja, in piepschuim zitten luchtbelletjes gemengd in de vaste stof.

Een vloeibaar mengsel bestaat uit 120 ml aceton en 440 ml alcohol. Bereken het volumepercentage aceton.

Door welke scheidingsmethode kun je schadelijke gassen m.b.v een gasmasker uit de inademingslucht verwijderen?

1. adsorberen
2. destilleren
3. extraheren
4. indampen

M.b.v. welke scheidingsmethode kun je een mengsel van water en alcohol scheiden?

1. adsorberen
2. destilleren
3. extraheren
4. indampen

m.b.v. welke scheidingsmethode kun je drinkwater winnen uit zeewater?

1. adsorberen
2. destilleren
3. extraheren
4. indampen

periodieksysteem.com