H4.4 Over- en ondermaat

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

H4.4 overmaat en ondermaat

Planning

• Herhaling (rekenen)
• Leerdoelen
• Over- en ondermaat
• Opdrachten

Rekenen

Hoeveel  O2 en CH4 heb je nodig om 200kg water te krijgen?

Gebruik de volgende gegevens (Tip maak de reactie kloppend)

C = 12,0u      H = 1,00u        O= 16,0 u

Antwoord

Onthoud

Massa eenheden (u, g, kg) mag je omwisselen als je gaat rekenen aan verhoudingen. Zolang je dit maar bij alle massa's doet in de verhouding.

De verhouding hieronder blijft hetzelfde in alle 3 de gevallen:

100 u + 200 u -> 300 u

100 g + 200 g -> 300 g

100 kg + 200 kg -> 300 kg

Leerdoelen

• Ik kan benoemen wat er gebeurt als je stoffen niet in de juiste massaverhouding mengt.
• Ik kan het begrip overmaat en ondermaat uitleggen.
• Ik kan rekenen aan reacties waarvan een van de beginstoffen in overmaat aanwezig is.

Over- en ondermaat

Stoffen reageren met elkaar in een vaste verhouding.

Soms is heb je echter meer van een bepaalde stof dan nodig. 

Bij een volledige verbranding is zuurstof in overmaat.

Bij een onvolledige verbranding is zuurstof in ondermaat.

Overmaat: je hebt er 'te' veel van

Ondermaat: Je hebt te weinig van deze stof.

Stappenplan: overschijven

1. reactievergelijking opstellen en kloppend maken. 

2. Massaverhouding reactievergelijking opstellen.

3. gekregen massa's vergelijken met massaverhouding reactie.

4. ondermaat & overmaat bepalen

Oefenen 

• Omzetting van koperoxide in zuiver koper

• Bepaal welke stof in overmaat en welke stof in ondermaat is, wanneer je 25 gram koperoxide (CuO) verhit  in aanwezigheid van 5,5 gram methaan (CH4).
  

stap 1

Cu = 63,55 u

O = 16,00 u

C = 12,01 u

H = 1,007 u

stap 1

stap 2

Stap 3.1

nieuw / oud = N

25 / 318 = 0,079

0,079 x 16 = 1,3 gram CH4

N = de vergrotingsfactor. Deze kun je later toepassen op de gehele reactie.

Stap 3.1

Stap 3.2 

	CuO	CH4
u	318	16
g	?	5,5

nieuw/oud = N

5,5 / 16 = 0,34375

318 x 0,34375 = 109,3 g CuO

Stap 3.2 

	CuO	CH4
u	318	16
g	109.3	5,5

Als ik 5,5g CH4 wil laten reageren heb ik 109,3 g CuO nodig. (Ik heb maar 25g, dus deze reactie kan niet.)

Stap 4

• We hebben 25g koperoxide en 5,5g methaan 

25g CuO kan maar met 1,3 g CH4 reageren.

CuO = ondermaat

CH4 = overmaat

Effecten over-ondermaat

Overmaat: de stof die overblijft.

Gevolgen: verspilling, nevenreacties (ongewenste reacties)

nevenreactie:

Andere chemische reacties, waar je niet op doelde. Vaak ongewenste reacties

Huiswerk

Zie planner