belangrijke thema's onderdeel 3 tot met 5

belangrijke thema's onderdeel 3 tot met 5

Subsidies en heffingen

• Subsidies: stimuleren
• De overheid geeft geld.
• Voorbeeld : de overheid geeft subsidies voor sportaccommodaties voor gehandicapten of zonnepanelen
  
  
• Heffingen: (accijns) ontmoedigen
• De overheid zorgt ervoor dat producten duurder worden.

Adviesorganen

Instanties die de overheid advies geven:

• Centraal Planbureau (CPB)
• Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)
• Sociaal-Economische Raad (SER)

CPB

Bestudeert de gevolgen van het overheidsbeleid en doet voorspellingen over de economie

CBS

Verzamelt, bewerkt en publiceert cijfers voor de overheid, burgers en bedrijven

SER

Adviseert de regering over sociaal-economische onderwerpen, zoals bijv. pensioenen

CPB

CBS

SER

Houdt de cijfers bij

Onderzoekt gevolgen economische maatregelen

Adviseren over onderwerpen als werkgelegenheid

CBS

CPB

SER

Directe en Indirecte belasting

Indirecte belastingen

- BTW

- Accijns

Directe belastingen

-Loon en inkomstenbelasting

-Vennootschapsbelasting

Directe belastingen

Directe belastingen worden direct (dus rechtstreeks) aan de belastingdienst (overheid) betaald.

Belasting die je via een winkelier aan de belastingdienst (overheid betaalt), is een indirecte belasting.

Loonheffing

Wie in loondienst werkt, betaalt loonheffing:

Loonheffing bestaat uit de volgende onderdelen:

• loonbelasting
• premie volksverzekeringen (sociale premies)

Brutoloon - loonheffing = nettoloon

Secundaire inkomens

Sommigen krijgen ook een inkomen zonder een directe tegenprestatie te leveren. Dit zijn:

• Inkomens uit overdrachten:

Zoals een WW- of bijstandsuitkering, kinderbijslag en zorgtoeslag.

Zakgeld is ook een overdrachtsinkomen.

Dit zijn allemaal secundaire inkomens

-------------------------------------------------

primaire inkomens

Tekst

Secundaire inkomens

Netto loon

Bruto

Sociale zekerheid

UWV

Uitvoeringsinstituut 

Werknemers

Verzekeringen

= voor het goed uitvoeren van werknemersverzekeringen

Onderdeel 4

Betalingsbalans ( overzicht van alle betalingen van en naar buitenland)

• Als je meer exporteert dan importeert dan heb je een overschot op de betalingsbalans
• Als je meer importeert dan exporteert dan heb je een tekort op de betalingsbalans

Bruto binnenlands product

• Het BBP (bruto binnenlands product) is de totale waarde van alle geproduceerde goederen en diensten in een land

• Als het BBP toeneemt, neemt de welvaart van het land toe

De drie vrij verkeer dingetjes moet je kennen

EMU

De Europese Monetaire unie.

Binnen de EU ook EMU. 

Niet alle landen van de EU zitten in de EMU.

Alleen de landen die de euro hebben horen bij de EMU. De Eurozone.

Voordelen en Nadelen EMU

Voordelen

Geld wisselen hoeft niet

Prijzen vergelijken is gemakkelijk

Geen stijging van prijzen door wisselkoersen

Nadeel : minder zelfstandig economisch beleid voeren

ECB

Taken van de ECB

• De waarde van de euro bewaken
• Inflatie bestrijden door de rente te verhogen 
• Nieuwe bankbiljetten in omloop brengen 
• Zorgt voor goed en soepel betalingsverkeer in de Eurozone

EUROPESE CENTRALE BANK (ECB)

Rentebeleid ECB

De ECB kan de rente veranderen.

• Rente omhoog --> consumenten gaan meer sparen en minder lenen. Gevolg: vraag naar producten daalt en de inflatie daalt.
• Rente omlaag --> consumenten gaan minder sparen en meer lenen. Gevolg: vraag naar producten stijgen en inflatie stijgt.
  

Invloed van wisselkoersen

Koers van de euro stijgt t.o.v. andere valuta:
export/ onze producten worden naar verhouding duurder voor het buitenland.

Koers van de euro daalt t.o.v. andere valuta:
Export/ onze producten worden naar verhouding goedkoper voor het buitenland.

Euro, dollar, pond

De wisselkoers van de euro 

heeft gevolgen voor de 

export...

Ruilvoet

Ruilvoet geeft aan hoeveel een land moet exporteren om een bepaalde hoeveelheid te kunnen importeren.

Globalisering

Globalisering:

toename van wereldwijde contacten en wereldwijde handel

Multinationals:
Bedrijven die in verschillende landen over heel de wereld actief zijn (Mac Donalds, IKEA, Shell) 

Gebonden en ongebonden hulp

Gebonden hulp
= Hulp waaraan voorwaarden zijn verbonden  

• bijvoorbeeld dat het in Nederland moet worden aangeschaft bij een bedrijf.
  

Gunstig

Werkgelegenheid in Nederland

Winst van Nederlandse Bedrijven

Ongebonden hulp = zonder voorwaarden land mag zelf beslissen

Bilaterale hulp

Hulp van één land rechtstreeks aan een ander land.

Nederland helpt bijvoobeeld Ghana op deze manier.

internationale instellingen

Organisaties zoals de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) geven gewone leningen aan ontwikkelingslanden.

 ​Dat gebeurt vaak tegen gunstige voorwaarden, zoals een lage rente of een langere periode van terugbetalen. Ook wordt soms de lening (of een deel ervan) kwijtgescholden.

VN verenigde naties. Opvang vluchtelingen, armoedebestrijding

WTO : wil lagere invoerrechten

Microkrediet

- Niet lenen bij banken

- Gegeven door hulporganisaties

- Gunstige voorwaarden (lage rente, lange periode -> soms kwijtgescholden)

Onderdeel 5

Wat is belasting? 

een verplichte bijdrage aan de overheid

• Btw(belasting toegevoegde waarde)
• Loon en inkomstenbelasting
• Vermogensbelasting 
• Vennootschapsbelasting ( betalen NV en BV)
• Gemeentelijke belastingen.  (ozb over de woz)
  
• Accijzen (benzine, sigaretten, alcohol etc.)
• Houderschapsbelasting. ( belasting op bezit bv. hond of auto)

BTW (Belasting toegevoegde waarde)

• Verkoopprijs = het bedrag dat ik als bedrijf ontvang ZONDER btw.
• Consumentenprijs = verkoopprijs + btw.
• Dit is het bedrag dat ik als bedrijf ontvang MET btw.
• Bedrijven moeten de btw afstaan aan de overheid, dus zij houden alleen de verkoopprijs over.

Accijnzen

Accijns = Prijsverhoging om gedrag te verminderen

• Sigaretten
• Alcohol
• Brandstof

1. Rioolheffing
2. Afvalstoffenheffing
3. Toeristenbelasting
4. Hondenbelasting
5. Onroerendezaakbelasting (ozb betaal je over WOZ)

Gemeentelijke belastingen

Vennootschapsbelasting

Bv's en Nv's betalen vennootschapsbelasting over hun winst.

niet-belastingmiddelen 

• Inkomsten van de overheid zoals aardgas
• Boetes: geld dat je moet betalen voor wetsovertredingen.
• Opbrengsten uit bedrijven: de overheid heeft aandelen van sommige bedrijven. Als die winst maken levert dat iets op. 
• retributies: geld dat je betaalt voor de levering van goed of dienst bijvoorbeeld paspoort, parkeergeld

RIjksbegroting:

overzicht van de verwachte inkomsten en uitgaven van de rijksoverheid voor komend jaar.

De rijksbegroting wordt op Prinjesdag gepresenteerd samen met de miljoenennota. Dit is de
toelichting op de rijksbegroting.

De Tweede en daarna de Eerste kamer moeten de rijksbegroting goedkeuren. (Parlement)

Begrotingstekort

= Als de overheid meer uitgaven dan inkomsten verwacht.

Omgekeerde is een begrotingsoverschot.

Een begrotingstekort        overheid geld lenen van banken, verzekeraars, pensioenfondsen en burgers        Staatsschuld stijgt

       Die schuld daalt als de overheid aflost       Over de staatsschuld betaalt de overheid ieder jaar rente.

EMU Begrotingsregels

Eurozone aan moet voldoen

--> Het begrotingstekort is maximaal 3 procent van het BBP,

--> en de staatsschuld is maximaal 60 procent. van de totale productie (BBP)

Profijtbeginsel

• Je betaalt als je ergens gebruik van maakt
  
• Voorbeeld: wegenbelasting

Solidariteitsbeginsel

Mensen met een inkomen betalen mee aan de uitkeringen voor mensen zonder inkomen

- Sociale zekerheid -> solidariteitsbeginsel

Betalen dit door middel van  premies en belastingen

doelmatigheidsbeginsel

de opbrengsten van de belasting moet meer zijn dan de kosten ervan

Draagkrachtbeginsel

Berekening inkomstenbelasting

Van de belasting die je in box 1, 2  en box 3 hebt berekend, gaat nog heffingskorting af.

Berekening inkomstenbelasting:

belasting box 1 + belasting box 2 + belasting box 3 

heffingskortingen -

te betalen inkomstenbelasting

betaalde loonheffing -

nog te betalen of nog te ontvangen inkomstenbelasting

Heffingskortingen

Iedereen in Nederland heeft recht op heffingskorting. Hoeveel en welke heffingskortingen je krijgt is afhankelijk van je situatie. 

Voorbeelden: algemene heffingskorting, arbeidskorting, ouderenkorting.

Deze heffingskorting gaat af van de inkomstenbelasting die je moet betalen. 

Dus nadat je uitgerekent hebt hoeveel belasting je moet betalen, haal je daar de heffingskorting vanaf

Nivellering

1. Door een progressief belastingstelsel is er sprake van nivellering.
2. loonstijging in Euro's gelijk is.
3. door inkomensoverdrachten en sociale zekerheid (toeslagen bijvoorbeeld)

Inkomensverschillen worden kleiner.

Denivellering

1. De aftrekposten in box 1 ( bijvoorbeeld hypotheekrente, aftrekken in hogere belastingschijf omdat ze hoger inkomen hebben)
   
2. Het dalen van lage en hoge inkomens met hetzelfde bedrag

loonbelasting

Is dit nivellering ?

En dit ?

Inflatie en deflatie: begrippen en uitleg

Consumentenprijsindex 

Dit is een indexcijfer dat de ontwikkelingen van de consumentenprijzen weergeeft. 

De prijzen worden in verschillende artikelgroepen ingedeeld 

Berekening CPI

Oorzaken van inflatie

• Stijging van de vraag (bestedingsinflatie)
• Kosten stijgen bij bedrijven (kosteninflatie) vb. loon, grondstof
  
• Stijging importprijzen
  
• belastingtarieven stijgen ( btw en accijnzen)
• De overheid vraagt meer geld voor eigen producten zoals: parkeerplaatsen, bouwvergunning, afvalverwerking etc.  
• winstmarges bedrijven stijgen

Bestedingsinflatie (vraagkant)

Wanneer er meer wordt gevraagd dan er geproduceerd wordt, zullen de consumenten tegen elkaar gaan opbieden, met als gevolg dat de prijzen stijgen. 

De effectieve vraag overtreft de maximale productiecapaciteit.

kosteninflatie (aanbod)

kosteninflatie: oorzaak ligt aan de aanbodkant

1. Kosten van produceren nemen toe. Bijvoorbeeld door stijgen van lonen of van grondstoffen, hogere belastingen, etc. 
2. Om de winst te behouden, zullen bedrijven de prijzen laten stijgen. Oftewel: kosteninflatie.
    
   

• Bij hoogconjunctuur stijgen de
    lonen en kan een loon-prijsspiraal
    ontstaan.
  
• Bij loonprijs-spiraal berekenen
   ondernemers de gestegen lonen
   door in de prijzen en stellen
   werknemers hogere looneisen
   door de gestegen prijzen.

Loon-prijsspiraal

Nadelen inflatie

• Koopkracht daalt
  
• Spaargeld wordt minder waard als de rente de inflatie niet compenseert
  
• Inflatie in Nederland is nadelig voor de concurrentie positie van ondernemers ten opzichte van het buitenland. (ze zijn duurder t.o.v. buitenlandse ondernemers)  Export daalt
• Ondernemersrisico wordt groter (inschatten van kosten zoals loon/ grondstofprijzen/ rente van leningen wordt lastiger, waardoor ze de prijs lastiger kunnen bepalen)

Voordelen inflatie

* De waarde van je schuld wordt minder

Stel je hebt een schuld van 2000 euro. Voor dit geld kan je nu veel minder kopen, dus het is minder waard!

* Inflatie in het buitenland kan voordelig zijn voor de concurrentie positie van Nederlandse ondernemers. (ze zijn goedkoper ten opzichte van buitenlandse ondernemers)

* het spoort de consument aan goederen nu te kopen want uitstel betekent dat men meer moet betalen voor hetzelfde

Prijscompensatie

Nominaal inkomen: Inkomen waarbij je geen rekening houdt met inflatie.

Reëel inkomen: Inkomen waarbij je wel rekening houdt met inflatie.

Reëel inkomen = Nominaal inkomen - Inflatie

Positief = Koopkracht stijgt

Negatief = Koopkracht daalt

Nominaal inkomen

Het inkomen dat je in euro's verdient, is een nominaal inkomen.

Als je nominale inkomen met 5% stijgt en er is 3% inflatie, dan ga je er in koopkracht 2% op vooruit. 

Reëel inkomen

De koopkracht van je loon wordt ook wel reëel inkomen genoemd.

(wat houd je werkelijk over van je loon om dingen te kunnen kopen, inkomen waarin rekening is gehouden met inflatie)

Vraag en aanbod

evenwicht & verschuiven vraag- en aanbodlijn

evenwichtsprijs

prijs waarbij vraag en aanbod gelijk zijn

evenwichtshoeveelheid

aantal producten dat wordt aangeboden

bij de evenwichtsprijs

Verschuiven vraag- of aanbodlijn

Als er iets verandert waarbij bij dezelfde prijs toch meer of minder vraag of aanbod is, moet de vraag- of aanbodvergelijking worden aangepast:

Bijvoorbeeld:

• Prijzen van andere soortgelijke producten (vraag wijzigt)
• Hoger of lager inkomen (vraag wijzigt)
• Inkoopprijs voor aanbieders wordt hoger (aanbod wijzigt

Concrete vs Abstracte markt

heterogeen <=> homogeen

homogeen = in de ogen van de consument is er geen onderscheid

heterogeen = in de ogen van de consument is er wel onderscheid

Marktvorm

Er zijn verschillende marktvormen.

• Hoeveel aanbieders zijn er?
• Hoeveel vragers zijn er?
• Zijn de producten verschillend of hetzelfde?

Marktvorm:

Hoeveel macht heeft de producent.

Hoeveel macht heeft de consument.

Plan economie

- veel/alles in handen van de overheid

- overheid bepaalt alles (prijs, hoeveelheid)

- je kunt niet gemakkelijk een bedrijf beginnen 

Vrije markt economie

- overheid regelt nagenoeg niets

- productie en prijs worden overgelaten aan vraag en aanbod.