6 - Les 3 - Canonliteratuur: canon of kanon?

• Nederlands
• Secundair onderwijs

5 - Canonliteratuur

Les 3 - Canon of kanon?

pg.9

1. inleiding

pg.23

Lijstjes

drie groepjes van 3-4:

Maak een lijstje met de top 5:

• Beste sporters van de laatste 50 jaar
• Beste muzikanten van de laatste 50 jaar
• Beste acteurs van de laatste 50 jaar
• Beste schrijvers van de laatste 50 jaar

Bespreking lijstjes

Stel je top 5 voor aan de klas en motiveer je keuze

• Hoe is het gesteld met de diversiteit in de keuzes van leerlingen? 
• Is er een evenwicht man/vrouw? westers/niet-westers? 

pg.23

We bekijken een vooropgestelde lijst met "beste literaire Nederlandse werken," de canon

Psst... In onze school komt de canon wel heel dichtbij. Wie zoekt die vindt!

literairecanon.be

Wie zoekt die vindt, De canon 

Van welke titels en auteurs heb je al gehoord?

Van welke titels heb je al eens een fragment gelezen?

pg.23

Per twee

pg.23

pg.23

2. canon of kanon?

pg.23

Les 8 - canonwerken uit de middeleeuwse literatuur

pg.80

pg.80

Voorkennis

Wat weet je nog over Middelnederlandse literatuur?

• theocentrisme
• standenmaatschappij
• feodaliteit
• mondelinge traditie
• rol van de vrouw
• hoofs 

Mariken van Nieughem

pg.86

literairecanonindeklas.be

Voorkennis

Wat weet je nog over Middelnederlandse literatuur?

• theocentrisme
• standenmaatschappij
• feodaliteit
• mondelinge traditie
• rol van de vrouw
• hoofs 

Wat betekent de uitspraak:

Je ziel verkopen aan de duivel? 

• Zou jij je ziel verkopen aan de duivel?

Mariken van Nieumeghen' (ca. 1515) is een van de bekendste, meest geliefde en meest leesbare, overgeleverde rederijkersteksten.

Betekenis: Als je eenmaal met iets slechts begonnen bent kun je niet meer terug. Hij heeft zijn ziel aan de duivel verkocht. Hij doet alleen maar slechte dingen.

Rederijkers

Naar het einde van de middeleeuwen verplaatst het economische zwaartepunt zich van de adel naar de rijke burgers in de steden. In de loop van de 14e eeuw begint de stad zich meer en meer te ontplooien als een literair centrum. De burgers beginnen zelf te lezen en te schrijven. Een belangrijke uitvinding rond 1450 is de boekdrukkunst, die de verspreiding van literaire en andere werken op grote schaal mogelijk maakt. Daardoor wordt genieten van literatuur een individuele bezigheid.

In de nieuwe samenleving ontstaan de rederijkerskamers of ‘Cameren van Rhetorica’. Dat zijn literaire verenigingen georganiseerd als gilden. De rederijkers laten elkaar hun gedichten en toneelstukken lezen en tijdens het landjuweel (een toneelwedstrijd) voeren de kamers uit verschillende steden hun beste toneelstukken op. Die activiteit gaat meestal gepaard met uitbundige feesten.

TW

pg.168

Verhaal + context

eigen materiaal

Voorkennis

Wat weet je nog over Middelnederlandse literatuur?

• theocentrisme
• standenmaatschappij
• feodaliteit
• mondelinge traditie
• rol van de vrouw
• hoofs 

Voor we een fragment bestuderen, gaan we dieper in over het verhaal en de literair-historische context van dit werk. 

Voorkennis

Wat weet je nog over Middelnederlandse literatuur?

• theocentrisme
• standenmaatschappij
• feodaliteit
• mondelinge traditie
• rol van de vrouw
• hoofs 

Neem notities bij het bekijken van de volgende video. Zoek de volgende informatie:

• Waarom wordt Mariken verstoten door haar tante?
• Wat is haar relatie met de duivel? 
• Hoe eindigt haar relatie met de duivel? 

Mariken Van Nieumeghen - het verhaal

Voorkennis

Wat weet je nog over Middelnederlandse literatuur?

• theocentrisme
• standenmaatschappij
• feodaliteit
• mondelinge traditie
• rol van de vrouw
• hoofs 

Neem notities bij het bekijken van de volgende video. Focus je op:

• Welke soort tekst is dit? 
• Wanneer is het geschreven?
• Wat was het doel van dit werk voor de middeleeuwse toeschouwer?
• Welke relevantie heeft de figuur Mariken nu? 

Mariken Van Nieumeghen - De literair-historische context + hedendaagse relevantie 

Voorkennis

Wat weet je nog over Middelnederlandse literatuur?

• theocentrisme
• standenmaatschappij
• feodaliteit
• mondelinge traditie
• rol van de vrouw
• hoofs 

We maken een klein testje waarbij je je notities mag gebruiken. 

Oefeningen - 5 - Les 3+8 - Luistertoets Mariken van Nieuweghem

mirakelspel

Het mirakelspel is een laat-middeleeuwse of vroegmoderne vorm van straattheater. Het doel is om geloofswaarheden over te brengen, door visuele uitbeelding van het alledaagse leven in zijn meest dramatische aspecten. Huizen en straten vormen het decor van de toneelstukken. Uit overgeleverde teksten blijkt dat er veel gebruikgemaakt werd van theatrale effecten om bijvoorbeeld aardbevingen en branden zo realistisch mogelijk weer te geven. Er zijn diverse Duitse, Franse en Engelse mirakelspelen bekend. In het Nederlands is Mariken van Nieumeghen (uit het begin van de 16e eeuw) het bekendste voorbeeld.

Voorkennis

Wat weet je nog over Middelnederlandse literatuur?

• theocentrisme
• standenmaatschappij
• feodaliteit
• mondelinge traditie
• rol van de vrouw
• hoofs 

Wat je moet onthouden over Mariken van Nieuweghem krijg je op een hand-out

Documenten - 5 - Les 3+8 -  Mariken van Nieuweghem

Fragment

pg.86

pg.86

Lees de scène uit het toneelstuk

Waar plaats je dit in het verhaal?  

pg.86

Per twee

pg.86

pg.86

Per twee

pg.86

een moderne verwerking van een vroegmodern mirakelspel

pg.86

Modern mirakelspel

Werk samen: Je kiest één scène uit het theaterstuk van Mariken van Nieumeghen. Neem dit door en voorzie regieaanwijzingen: hoe zouden jullie dit op de planken brengen?  Vul de voorbereiding in in Google Classroom. Kies één van de volgende scènes:

• Mariken wordt verstoten door haar tante
• Mariken ontmoet de duivel
• De duivel wil Mariken vermoorden wanneer ze hem wil verlaten. 

Google Classroom - Thema 6

• opdracht: Mariken Van Nieumeghen 

Criteria

Interpretatie (individueel)

Interactie (bijdrage groepswerk)

• Je beantwoordt de vijf vragen grondig en uitgebreid. Je begrijpt de literaire tekst en je verwoordt dit in een doordachte interpretatie. Je legt steeds verbanden met de tekst.

• Jullie gaan uitgebreid in interactie over het theaterfragment. Iedereen is aan het woord en jullie bespreken elke vraag tot in de puntjes. Jullie komen tot een gezamenlijk antwoord.

/ 4,5

/ 2,5

/ 10

Criteria

Uitwerking toneelstuk: brainstorm (groepswerk)

Uitvoering toneelstuk

• Jullie komen tot een originele en uitgebreide uitwerking van de toneeltekst.

• Je brengt de tekst expressief voor. Je doet dit met een gepaste expressie en intonatie.

/ 1,5

/ 1,5

/ 10

Max Havelaar

Multatuli - Max Havelaar

de koffieveilingen der Nederlandse Handelsmaatschappij

literair-historische context?

Wat heb je gevonden over de literair-historische context van Multatuli - Max Havelaar?

Leestekst 'Multatuli'

We lezen een informatieve tekst met leesfragmenten over de roman Multatuli van Max Havelaar 

Multatuli - Max Havelaar

We lezen een informatieve tekst met leesfragmenten

Vul je Cornell hand-out aan. 

• Maak notities bij het lezen van de tekst
• onderstreep nieuwe woorden

Vorm van de roman	verhaalelementen, vertelperspectief, vertelling, personages
boodschap / doel	Met welk doel schreef Multatuli dit verhaal?
reactie op het boek	Hoe werd het boek onthaald bij het publiek?

Opdracht GC

 Beantwoord enkele vragen via Google Classroom 

1. Parafraseer je notities! (geen copy-paste)

• Wat maakt de vorm van deze roman zo bijzonder?
• Met welk doel heeft hij dit werk geschreven?
• Hoe werd de roman ontvangen? Zowel positief als negatief
• De naam Multatuli wordt in verband gebracht met Fairtrade koffie. Waarom is dit? Illustreer met een voorbeeld uit de tekst

2. Vul drie nieuwe woorden in die je uit de tekst hebt gehaald en achterhaal de betekenis  

npokennis.nl

1. Wat maakt de vorm van Max 

Havelaar zo bijzonder?

• raamvertelling (verhaal = omlijsting andere verhalen)
  
• verschillende vertellers + hoofdpersonages
•  Batavus Droogstoppel 
• Ernest Stern
• Max Havelaar 

2. Welk doel had de schrijver Multatuli voor ogen met deze roman?

• Het lot van de Javanen verbeteren
• Onrecht in Indonesië bevechten 
• aanklacht tegen koloniaal stelsel  

3. Welke negatieve reacties kwamen er op Max Havelaar toen deze uitkwam? 

• heftige reacties
• gebrek aan vaderlandsliefde
• ontkenning gelijkwaardigheid Javanen + armoede
• bevreemdend effect van raamvertelling

4. Waarom is de roman toch uitgedraaid op een groot succes? 

• meesterlijke verwoordingen
• geëngageerde roman
• actueel vanwege derdewereldproblematiek 

5. Waarom wordt de naam Multatuli in verband gebracht met Fair Trade koffie? 

• Fairtrade zorgt dat producenten uit derdewereldlanden een eerlijk inkomen krijgen. 
• Max Havelaar komt in de roman ook op voor de rechten van de arbeiders in Java. 

 

5. Illustreer met een voorbeeld 

Fragment: De rede tot de hoofden van Lebak

Hoofden van Lebak! Wie toch zal dan echt doen in Bantan-Kidoel?

Hoort naar my, als ik u zeggen zal hoe er dan recht zal gedaan worden.

Er komt een tyd dat onze vrouwen en kinderen schreien zullen by het gereedmaken van ons doodkleed, en de voorbyganger zal zeggen: ‘daar is een mensch gestorven.’ Dan zal wie aankomt in de dorpen, tyding brengen van den dood desgenen die gestorven is, en wie hem herbergt, zal vragen: ‘wie was die man die gestorven is?’ en men zal zeggen:

‘Hy was goed en rechtvaardig. Hy sprak recht en verstootte den klager niet van zyn deur. Hy hoorde geduldig aan, wie tot hem kwam, en gaf weder wat ontnomen was.

…

5. Illustreer met een voorbeeld 

Fragment: De rede tot de hoofden van Lebak

...

Hy kleedde zich niet met het kleed dat anderen dekken moest, noch voedde zich met voedsel dat den arme behoorde.’

Dan zal men zeggen in de dorpen: ‘Allah is groot, Allah heeft hem tot zich genomen. Zyn wil geschiede… er is een goed mensch gestorven.’

…

5. Illustreer met een voorbeeld 

En wie rondreist in de dorpen, zal ’s avends zitten by zyn gastheer, en om hem heen de zonen en dochteren van het huis, en de kinderen van wie het dorp bewonen, en hy zal zeggen:

     ‘Daar stierf een man die beloofde rechtvaardig te zyn , en hy verkocht het recht aan wie ehm geld gaf. Hy mestte zyn akker met het zweet van den arbeider dien hy had afgeroepen van den akker des arbeids. Hy onthield den werkman zyn loon, en voedde zich met het voedsel van den arme.

     Hy is ryk geworden van de armoede der anderen. Hy had veel gouds en zilvers en edele steenen in menigte, doch de landbouwer die in de nabuurschap woont, wist den honger niet te stillen van zyn kind. 

...

Diversiteit in de canon

eigen materiaal

platform.ididdit.be

literairecanon.be

Discussie

De canon is niet inclusief