H.2 De rechter grijpt de macht

• Maatschappijleer
• HBO
• Studiejaar 2

Welke rol heeft de rechter in onze democratische rechtsstaat?

Lesdoelen

Aan het einde van de les: 

• Ken je de functies van de rechter
• Kan je uitleggen wat het verschil is tussen Hof van Justitie van de Europese Unie en het Europese Hof voor de rechten van de mens

Waarom is een rechter een essentieel onderdeel van de rechtsstaat?

Vertrouwen rechter

Wat heb je nodig om een rechter te vertrouwen?

Vertrouwen rechter

• Onpartijdigheid -> toga staat symbool voor neutraliteit
• Onafhankelijkheid -> waarborgen rond benoeming en het ontslag

Jury

• Waarom? Het vertrouwen zou worden vergroot als mensen zelf zien hoe het er in strafzaken aan toe gaat.
• In 1813 afgeschaft, het vertrouwen in de rechtspraak in Nederland is relatief hoog

Functies rechter

1. Geschillenbeslechting en bestraffing
2. Rechtsbescherming
3. Rechtsvorming 

1. Geschillenbeslechting 

Civiele rechter:

Wanneer burgers, instellingen of bedrijven in conflict met elkaar zijn gekomen en er niet in slagen een oplossing te vinden, kan één van de partijen naar de rechter stappen.

1. Bestraffing

In het strafrecht beoordeelt een rechter of iemand een strafbaar feit heeft gepleegd en hiervoor moet worden gestraft. De officier van justitie legt aan de rechter de tenlastelegging voor waarvan de betrokkene wordt verdacht.

2. Rechtbescherming

• Betekent dat mensen hun recht kunnen halen via juridische middelen als ze vinden dat hun rechten zijn geschonden. 
• Je hebt toegang tot de rechter en er zijn eerlijke procedures om geschillen op te lossen.
• Grondbeginsel
• Bijvoorbeeld: recht op advocaat/rechtsbijstand

3. Rechtsvorming

• De rechter legt wetten uit
• Draagt bij aan de vorming van het recht door in de aan hem ter beslissing voorgelegde zaken uit te leggen hoe de daarop toepasselijke rechtsregels moeten worden begrepen.

Rechtsprekende instanties

Rechtbanken: Dit is de eerste instantie waar zaken worden behandeld. Er zijn elf rechtbanken in Nederland.

Gerechtshoven: Er zijn vier gerechtshoven in Nederland, die hoger beroep behandelen in civiele en strafzaken.

Hoge Raad: Dit is het hoogste rechtscollege in Nederland voor civiele, straf- en belastingzaken.

Hof van Justitie van de EU

• Gevestigd in Luxemburg.
• Het zorgt ervoor dat de regels van de EU goed worden uitgelegd en gevolgd. 
• Zijn er problemen zijn tussen landen of mensen over deze regels, helpt het Hof bij het vinden van oplossingen.

Europees Hof voor de rechten van de mens

• Gevestigd in Straatsburg
• Behandelt klachten over schendingen van mensenrechten in landen die het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens hebben ondertekend. 
• Het zorgt ervoor dat landen de rechten van mensen respecteren en beschermt.

Lesdoelen

Aan het einde van de les: 

• Ken je de functies van de rechter
• Kan je uitleggen wat het verschil is tussen Hof van Justitie van de Europese Unie en het Europese Hof voor de rechten van de mens