gedrag

• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

BS4/BS5 Vormen van gedrag

aangeboren (BS4)

aangeleerd (BS5)

Uitleg bij dia ontstaan gedrag

Gedrag wordt veroorzaakt door inwendige én uitwendige factoren. Inwendige factoren die de kans bepalen dat bepaald gedrag tot stand komt, noemen we motiverende factoren (bijv honger). Prikkels zijn uitwendige factoren. Gedrag wordt bepaald door erfelijke factoren en  leerprocessen. 

gedrag wordt veroorzaakt door inwendige én uitwendige factoren. Inwendige factoren die de kans bepalen dat bepaald gedrag tot stand komt, noemen we motiverende factoren (bijv honger geslachtsdrift). Prikkels zijn de uitwendige factoren. Verderop in de basisstof vermelden we dan dat gedrag wordt bepaald door erfelijke factoren en door leerprocessen. Overigens worden ook in de ethologische literatuur vaak begrippen verschillend gedefinieerd en door elkaar gebruikt.

voorbeeld eetgedrag

Motiverende factor (lichamelijke prikkel) is honger

Uitwendige prikkel = baklucht uit de frituur

Anatomie (bijv. lege maag)

motivatie om te handelen (=friet kopen= aangeleerd gedrag)

Gedrag= eten; nu ben je verzadigd; dit verlaagt motivatie, etc geworden

Verzin nu zelf een voorbeeld dat past in dit gedragsschema

Sleutel- en supranormale prikkel

Twee vormen van erfelijk bepaald gedrag:

Sleutelprikkel: doorslaggevend bij oproepen van een vast gedrag; bijv rode vlek op snavel zilvermeeuw is sleutelprikkel tot bedelen jongen om voedsel

Supranormale prikkel: kunstmatig overdreven prikkel die versterkte respons oproept (bijv. vuurrode lippen; vergrote borsten)

Nu volgen twee filmpjes hierover met een paar MK vragen. 

noem de sleutelprikkel én de supranormale prikkel uit dit onderzoek van Tinbergen

Wat is de sleutelprikkel voor het vrouwtje om eieren te leggen?

1. zig-zag dans van het mannetje
2. sidderen van het mannetje
3. rode vlek van het mannetje
4. ingang van het nest tonen

bij de stekelbaars-man in voortplantingstijd is de rode buik een sleutelprikkel. Waarvoor?

1. Voortplantingsgedrag
2. vlucht gedrag
3. Aanvalsgedrag
4. nestgedrag

Wat is de supernormale prikkel waardoor de stekelbaars mannetjes erg onrustig worden.

Wat is de sleutelprikkel voor het uitvoeren van de zig-zag dans door het stekelbaarsmannetje

1. Rode buik van vrouwtje
2. sidderen van het vrouwtje
3. nest ingang wijzen
4. dikke buik van vrouwtje

BS5 Leerprocessen - vormen van aangeleerd gedrag

Gewenning: een bepaalde reactie op prikkel wordt afgeleerd bij herhaling van die prikkel (langsrijdende trein, ruisende zee)

Inprenting: vastleggen van een leerervaring tijdens een korte, gevoelige periode Imitatie: nadoen/nabootsing (papagaai)

Trial en error (proefondervindelijk): Leren van ervaringen opgedaan bij het uitvoeren van een bepaalde taak (kievit natte dweil)

Inzicht: In een onbekende situatie wordt de oplossing van een probleem gevonden door verschillende vroeger opgedane ervaringen te combineren

Conditionering: bepaald gedrag wordt geleerd via beloning of straf (dresseren of geconditioneerde reflex)

De volgende filmpjes gaan over deze leerprocessen. Bekijk de filmpjes en beantwoord enkele MK/open vragen.

Succes!

(het zijn leuke, maar wel oude filmpjes van goed gedragsonderzoek)

Noem een aantal gedragselementen bij eenden waaraan Lorenz een evolutionaire verklaring geeft

Noem de inzicht(en) die je bij de kraai waarneemt

Noteer hieronder een eigen voorbeeld van conditionering

welke type leerproces zie je bij de rat

1. gewenning
2. imprenting
3. imitatie
4. conditionering

welk leerproces zie je bij de duif

1. gewenning
2. inzicht
3. trial en error
4. conditionering

Les afsluiting

Vul in:

Wat heb je geleerd?

Wat heb je nog niet goed begrepen?

wat heb je geleerd?

Wat heb je nog niet goed begrepen?

Dank je wel

Je kent nu voldoende van BS4 en BS5

Vind je het nog lastig dan maak je opdr 32,34, 46,48,49 (online methodesite)