Les 1: Het ontstaan van vrijheidsrechten en politieke rechten in Nederland (1800)
Rechtsstaat en democratie
Les 1: Het ontstaan van vrijheidsrechten
en politieke rechten in Nederland (1800)
1 / 45
volgende
Slide 1: Tekstslide
GeschiedenisMiddelbare schoolhavoLeerjaar 4
In deze les zitten 45 slides, met tekstslides en 3 videos.
Lesduur is: 120 minOnderdelen in deze les
Rechtsstaat en democratie
Les 1: Het ontstaan van vrijheidsrechten
en politieke rechten in Nederland (1800)
Slide 1 - Tekstslide
Waterschappen
Er waren organisaties nodig voor
waterbeheer: waterschappen.
De graven van Holland gaven hun
onderdanen vrijheids- en politieke
rechten (inspraak) om o.a. samen de
grond te ontginnen en het water te
beheersen.
Slide 2 - Tekstslide
Poldermodel
Graaf Willem II van Holland erkende voor het waterschap Rijnland/Haarlem een aantal rechten. Hij werd vertegen-woordigd door een dijkgraaf, het volk door een heemraad.
Slide 3 - Tekstslide
Slide 4 - Video
Privileges en stadsrechten
Met allerlei voorrechten gekregen van hun heer waren mensen in de steden in principe vrij (van herendiensten). Steden konden (stads)rechten krijgen, zoals recht zichzelf te besturen.
Slide 5 - Tekstslide
Burgerrechten
Na een jaar in de stad kon je burgerrechten kopen. Dit gold niet voor iedereen! Patriciërs vormden de elite die macht over de meeste steden verdeelden en bestuurden vanuit het raadhuis.
Slide 6 - Tekstslide
Stadsbestuur
De raad van schepenen (stadsbestuur) was tevens de stedelijke rechtbank . Vaak kreeg de burgemeester leiding over het dagelijks bestuur, gecontroleerd door een vroedschap.
Slide 7 - Tekstslide
Taken stadsbestuur
Het stadsbestuur legde belastingen op en zorgde voor openbare werken zoals grachten/bruggen. Maar deze ging bv. ook over straffen. De kerk deed de armenzorg en ziekenhuizen.
Slide 8 - Tekstslide
Centralisatie en staatsvorming
Steden betaalden in ruil voor stadsrechten. De inkomsten van vorsten groeiden hierdoor. Zij begonnen met staatsvorming en centralisatie. Dit was een bedreiging voor de stadsrechten...
Slide 9 - Tekstslide
Staten-Generaal
Vorsten hadden steeds meer geld nodig. Hiervoor werd vaak geweld gebruikt. Er werden staten gevormd met daarin vertegenwoordigers van steden, adel en de geestelijkheid.
Slide 10 - Tekstslide
De leerdoelen
1. Je kunt beschrijven om welke rechten het ging bij het Plakkaat van Verlatinge.
2. Je kunt beschrijven hoe vrijheidsrechten en politieke rechten werden ontwikkeld in de 16e eeuw.
Slide 11 - Tekstslide
De Nederlanden
In de 16e eeuw bestond Nederland als
land nog niet. De Nederlanden waren
17 verschillende staatjes (gewesten)
met elk hun eigen regels, wetten en
bestuur (de Staten). Tussen 1515 en
1543 kwamen al deze staatjes onder
heerschappij van landsheer Karel V.
Slide 12 - Tekstslide
Centralisatie en belastingen
Karel V wilde overal dezelfde wetten en hogere belastingen om bv. oorlogen te betalen. Vanaf 1555 ging Filips II hiermee door. Ook de wrede vervolging van protestanten zorgde voor onvrede
Slide 13 - Tekstslide
Willem van Oranje
In 1559 verliet Filips II voorgoed
de Nederlanden. Hierna namen
de protesten tegen zijn bewind toe.
Stadhouder Willem van Oranje viel
hem af en wilde het protestantisme
(godsdienstvrijheid) toestaan.
Slide 14 - Tekstslide
De Beeldenstorm
In 1566 vroegen 400 lage edelen aan Margaretha
van Parma de vervolgingen te stoppen. Dit
gebeurde ook. Na een protestantse hagenpreek
werden katholieke heiligenbeelden vernield.
Slide 15 - Tekstslide
Hertog van Alva
De Spaanse koning Filips II was woest en liet Margaretha vervangen door de hertog van Alva. Alva was meedogenloos en liet honderden ter dood veroordelen onder zijn schrikbewind.
-->
De Raad
van Beroerten
(Bloedraad)
Slide 16 - Tekstslide
Begin Tachtigjarige-oorlog
Vele protestanten (ook Willem van Oranje)
vluchtten voor het geweld van de
Spanjaarden naar andere landen, zoals
Duitsland. Vandaaruit viel hij in 1568 de
Nederlanden binnen en begon de
tachtigjarige oorlog. In eerste instantie
bleken de Spanjaarden veel sterker.
Slide 17 - Tekstslide
Unie van Utrecht
De Unie van Atrecht was voor de noordelijke
gewesten de reden om ook in 1579 een
verbond te sluiten om zich samen te
verdedigen tegen de Spanjaarden en
eventuele bondgenoten van Spanje. Dit
leidde jaren later tot de Republiek der
Zeven Verenigde Nederlanden.
Slide 18 - Tekstslide
Acte/Plakkaat van Verlatinghe
In 1580 werd Willem van Oranje vogelvrij verklaard door Filips II. Door hem te vermoorden zou je een hoge beloning krijgen. In reactie hierop verklaarden de Nederlanden zich onafhankelijk.
Slide 19 - Tekstslide
De Republiek
De noordelijke gewesten hielden stand tegen de Spanjaarden. In 1588 werd door hen de Republiek der zeven Verenigde Nederlanden gesticht met Maurits van Oranje als stadhouder.
Slide 20 - Tekstslide
De leerdoelen
1. Je kunt beschrijven hoe een schilder omging met zijn vrijheden.
2. Je kunt beschrijven welke rechten Nederlanders hadden in de 17e eeuw.
Slide 21 - Tekstslide
Sint-Nicolaasfeest (Jan Steen)
Schilder Jan Steen maakte rond 1660 twee varianten van een schilderij. De ene was gemaakt voor een katholiek, de ander voor een protestant. Katholieken waren toen een minderheid.
protestant
-->
katholiek
<--
Slide 22 - Tekstslide
Schilderkunst
Het was bijzonder dat in de calvinistische Republiek schilderijen in opdracht van burgers werden gemaakt. Elders was dit vaak in opdracht van de kerk, vorsten en hoge adel.
Slide 23 - Tekstslide
Stedelijke cultuur
De schilderkunst was het beroemdste voorbeeld van de stedelijke cultuur. Een ander voorbeeld was de literatuur (bv. Vondel) , maar ook de bouwkunst (bv. stadhuis Amsterdam).
Slide 24 - Tekstslide
De Statenbijbel
De staatsgodsdienst binnen de Republiek was het calvinisme. Maar als je niet gereformeerd was, werd je niet vervolgd. Er was gewetensvrijheid, geen godsdienstvrijheid (openlijk geloof)
Slide 25 - Tekstslide
Ook plek voor ongelovigen?
Dominees hadden veel invloed, maar bv. volksvermaak bleef bestaan. Voor anders gelovigen (katholiek of Joods) maakte de plek wel uit waar je woonde. Ongelovigen moesten uitkijken...
-->
Baruch Spinoza
Slide 26 - Tekstslide
Antisemitisme
Tijdens en na de 80-jarige Oorlog vluchtten veel protestanten uit de zuidelijke Nederlanden en Frankrijk naar de Republiek. Uit Spanje/Portugal en Midden/Oost-Europa kwamen Joden.
-->
1670: grootste
synagoge ter
wereld
Slide 27 - Tekstslide
De leerdoelen
1. Je kunt beschrijven welke ideeën bestonden over de relatie tussen staat en burgers.
2. Je kunt beschrijven hoe vrijheidsrechten en politieke rechten werden ontwikkeld in de 18e eeuw.
Slide 28 - Tekstslide
De verlichting
In de tijd van de verlichting ontstonden opvattingen die nog steeds de basis vormen van onze rechtsstaat en democratie. Een vorst kreeg de soevereiniteit van de burgers, niet van god!
Slide 29 - Tekstslide
Mensenrechten
Verlichte denkers, zoals John Locke waren tegen de standen-maatschappij. Mensen zijn van nature gelijk en zouden
rechten moeten hebben. Er zou een rechtsstaat moeten zijn.
-->
Nederland
(nu)
Slide 30 - Tekstslide
Deïsme
De Franse schrijver Voltaire was kritisch op de katholieke kerk en godsdienstige bekrompenheid. Hij was een deïst. Volgens hem had god de wereld geschapen, maar deed er niets mee.
Slide 31 - Tekstslide
Volkssoeveiniteit
Volgens Jean-Jacques Rousseau was het hoogste gezag afkomstig van het volk. Deze volkssoevereiniteit was dan de 'algemene wil'. Besluiten moesten via een volksvergadering.
Slide 32 - Tekstslide
Trias politica
Volgens de Britse denker John Locke mag je een vorst/regering afzetten als macht wordt misbruikt. Charles Montesquieu kwam met drie gescheiden machten (driemachtenleer).
Slide 33 - Tekstslide
Vraag en aanbod
Volgens Adam Smith streeft de mens naar eigen voordeel, maar dat zorgt voor welvaart via vraag en aanbod. De overheid moet zich niet met de economie bemoeien (laissez-faire).
Slide 34 - Tekstslide
De bestorming van de Bastille
De bevolking van Parijs kwam steeds meer in opstand. Lodewijk XVI stuurde het leger. Op 14 juli 1789 bestormde de bevolking de Bastille (gevangenis). De Franse Revolutie begon!
Slide 35 - Tekstslide
Weg met de standen!
Er brak een roerige periode aan. De koning werd gedwongen naar Parijs te komen en daar te blijven. In 1791 schafte de Nationale Vergadering standen af en voerde een grondwet in.
Slide 36 - Tekstslide
De patriotten
Ook in ons land was eind 18e eeuw veel onvrede over de stadhouder en het bestuur (fam. Van Oranje en de regenten). De patriotten wilde vrijheid, gelijkheid en democratie.
Slide 37 - Tekstslide
"Aan het volk van Nederland"
In 1781 werd door het hele land een verboden geschrift verspreid. Dit was afkomstig van de patriot Joan Derk van der Capellen tot den Pol. Hij uitte o.a. kritiek op de stadhouder.
Slide 38 - Tekstslide
Willem V van Oranje
In 1786 verjaagden de patriotten in enkele steden de regenten. Willem V vluchtte met zijn gezin van Den Haag naar Nijmegen. Zijn vrouw (Wilhelmina van Pruisen) vroeg haar broer om hulp.
Goejanverwellesluis
(28 juni 1787)
--->
Slide 39 - Tekstslide
Frederik Willem II
De koning van Pruisen (Frederik Willem II) kwam met zijn leger zijn familie te hulp. De patriotten werden verslagen en verjaagd. En de familie Van Oranje ging terug naar Den Haag.
Slide 40 - Tekstslide
Bataafse Revolutie
Maar toen de Fransen De Republiek binnenvielen in 1795 kwamen veel patriotten terug. Zij begonnen met de Bataafse Revolutie. De hele familie Van Oranje vluchtte naar Engeland.
vrijheidsboom
--->
Slide 41 - Tekstslide
De Bataafse Republiek
De patriotten noemden ons
land de Bataafse Republiek.
Er kwam democratie,
een grondwet en algemeen
kiesrecht voor mannen.
Slide 42 - Tekstslide
Eenheidsstaat
De Bataafse Republiek werd een eenheidsstaat. De rijksoverheid bepaalde vanuit Den Haag voor het hele land wat er moest gebeuren bv. het oprichten van openbare scholen.
het Binnenhof
(de Ridderzaal)
--->
Slide 43 - Tekstslide
Slide 44 - Video
Slide 45 - Video
Meer lessen zoals deze
De Nederlandse Opstand, 1576-1581
- Les met 31 slides door Nationaal Archief
GeschiedenisPrimaire Bronnen+2Middelbare schoolhavo, vwoLeerjaar 4-6
Nationaal Archief
2. Het Koninkrijk der Nederlanden
- Les met 51 slides door Geschiedenisleraar.nl
GeschiedenisMiddelbare schoolvmboLeerjaar 3,4
Geschiedenisleraar.nl
