Het Romeinse Rijk: de Limes

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Het Romeinse Rijk

Streven naar eenheid in een veroverd rijk

Aan het einde van deze les:

• Hoe romeinen en bewoners van Zuid-Nederland met elkaar omgingen
• Hoe de Rijn de noordelijke grens van het rijk werd. 
• Welke invloed de Romeinen hadden op het leven in Zuid-Nederland. 
• Hoe het West-Romeinse rijk eindigde  

Multiculturele samenleving:

• In het hele Romeinse rijk kwamen mensen met verschillende achtergronden en culturen met elkaar in contact.
• In Rome woonden mensen uit alle delen van het rijk en daarbuiten.

multiculturele samenleving: samenleving met meer culturen

Voor de komst van de Romeinen is Nederland....

• een moeilijk begaanbaar gebied vol moerassen en bossen.
• een landbouwsamenleving
• Zuid- Nederland: hier wonen de Kelten (Galliërs)
• ten Noorden van de Rijn: hier wonen de  Germanen.

Romeinen in Nederland

Kelten onderworpen door Julius Ceasar, na een opstand vragen de Romeinen Germaanse Bataven zich in het gebied tussen de Maas en de Rijn te vestigen. 

Wie was Caesar ook al weer?

Elbe als grens?

Keizer Augustus:

‘Varus, Varus, geef me mijn legioenen!’

In september van het jaar 9 na Chr. organiseerde Arminius een hinderlaag die 18.000 Romeinen het leven kostte. Het 17e, 18e en 19e legioen werden volledig in de pan gehakt.

Drusus was de broer van Tiberius

De Rijn als grens:

Germanen zijn te sterk voor de Romeinen. Er komt een einde aan de Romeinse expansie (uitbreiding) De Rijn wordt de grens van het rijk.  De Romeinen sluiten een bondgenootschap met de Bataven.

Limes:

Limes: versterkte noordgrens van het Romeinse Rijk.

grenzen: natuurlijke grenzen --> bergen, rivieren enz.

grenzen die door mensen zijn gemaakt: bijv. met versterkte legerplaatsen, of lijnen die met lineaal getrokken zijn.

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Bij Nijmegen (Noviamagus) en Xanten (Castra Vetera) lagen castra. Een castra is een groot fort, meestal voor een legioen. Dit was een leger van ongeveer 6000 soldaten.

Bij Utrecht (Trajectum) lag een castellum. Een castellum is een klein fort, meestal voor een cohort. Dit was een leger van ongeveer 600 soldaten.

De wachttoren die je bij de vorige slide zag, stond bij Vechten (Fectio)

De Tubanten (Tubanti) waren Germanen die in het oosten van het huidige Nederland woonden. De naam kom je tegenwoordig in dit gebied nog regelmatig tegen: de naam Twente is er van afgeleid, net als de naam van de regionale krant Tubantia.

De Bataven woonden in het gebied rond de grote rivieren. Dit gebied heet tegenwoordig de Betuwe, en vermoedelijk komt de naam van de Bataven

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Reconstructie van het castellum Leiden-Roomburg

Nu park Matilo (castellum ligt nog 'ondergronds'. Hier woonden en leefden zo'n 500 Romeinse soldaten in de barakken.

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Reconstructie van het mini-castellum bij Den Haag 

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Reconstructie van Castra Noviomagus (Nijmegen)

Romeinse invloed:

• oprichting landbouwbedrijven
• stichtten van steden (Utrecht, Nijmegen, Maastricht)
• Romanisering
• Einde van de prehistorie in Zuid-Nederland, Romeinen leren de bewoners van Zuid-Nederland schrift kennen.

Romaniseren

-Taal: Dezelfde taal (het Latijn) maakte de communicatie gemakkelijker

-   Wegen: door wegen aan te leggen werd handel gemakkelijker en kwamen de culturen meer met elkaar in aanraking.

   - Geld: Door 1 munt in te voeren (net als de Euro) was handel gemakkelijker en zag iedereen de beeltenis van de keizer.

Romaniseren

- Geloof: Door iedereen hetzelfde te laten geloven en het geloof ook aan te passen aan de lokale geloofsovertuigingen kwam er meer eenheid onder de bevolking van de overwonnen gebieden.

- Wetten: Iedereen moest zich aan dezelfde wetten houden zodat er duidelijkheid was

- Soldaten: Door soldaten na 25 jaar dienst met een stukje grond en geld te belonen werden overal villa’s gebouwd en kwamen de bewoners van die gebieden in aanraking met de Romeinse bouwkunst en Romeinse cultuur. Vaak nemen de bewoners gebruiken van de Romeinen over.

Romanisering

Leg met behulp van het plaatje uit wat romanisering is.

1.

2.

3.

4.

5.

Bataven vestigden zich in het gebied

Kelten kwamen in opstand

Kelten werden door Romeinen vermoord, verdreven of afgevoerd.

Romeinen veroverden Zuid- Nederland

Romeinen vroegen Germanen om zich in het gebied te vestigen.

Het grootste gedeelte van Nederland was:

1. Duinen
2. Bossen
3. Moeras
4. Water

Wat was de Limes?

1. Reeks forten om het rijk te beschermen
2. Een rang in het Romeinse leger
3. De natuurlijke grenzen van het rijk
4. Een soort van tweede kamer van de Romeinen

Waar of niet waar?
De Limes was een natuurlijke grens

1. Waar
2. Niet waar

Wat deden de Romeinen niet om de handel in hun rijk te bevorderen?

1. Ze brachten vrede door overal soldaten te plaatsen
2. Ze lieten iedereen met geld betalen in plaats van ruilhandel
3. Ze bouwden markten waar handelaren verplicht heen moesten
4. Ze legden wegen aan, zodat reizen sneller ging