2hv Grammatica zinsdelen - zinsdeelzinnen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

zinsdeelzinnen

Lesdoelen

Je kan

 onderscheid maken tussen zinsdelen en zinsdeelzinnen;

zinsdeelzinnen herkennen en benoemen.

havo: H6 p. 178-179

vwo: H5 p. 148-149

Startopdracht (blz. 178)

a. Wie meedoen met het voetbaltoernooi mogen eerder weg.

• Deze leerlingen → ow
  

b. Siem vertelde zijn oma dat hij een leuk meisje heeft leren kennen.

• dat → lv
  

Zinsdeelzin

• Bij een samengestelde zin die uit een hoofdzin en bijzin bestaat, is de bijzin een zinsdeel van de hoofdzin.

• Een zinsdeel is pas een 'zinsdeelzin' als er een PV in staat.

Zinsdeelzinnen

De meest voorkomende zinsdeelzinnen zijn:

• onderwerpszin (ow-zin)
• lijdendvoorwerpszin (lv-zin)
• meewerkendvoorwerpszin (mv-zin)
• bijwoordelijke bepalingszin (bwb-zin), 'bijwoordelijke bijzin'

Zinsdeelzin: hoe pak je dit aan?

Stap 1: Zoek de persoonsvorm(en). Zet de zin in een andere tijd.

Stap 2: Bepaal of de zin enkelvoudig of samengesteld is.

Stap 3: Samengesteld? Zijn het twee hoofdzinnen of een hoofdzin en een bijzin?

Stap 4: Is de zin een bijzin? Zet dan strepen om de zin, zodat het een zinsdeel wordt.

Stap 5: Benoem de zin (ow-zin, lv-zin, mv-zin, bwb-zin). 

Stappenplan

Stap 1: vind de bijzin 

Stap 2: vervang de bijzin door één woord (soms twee woorden)

Stap 3: ontleed de hoofdzin

Stap 4: kijk welke grammaticale functie het woord heeft (ow, lv, mw, bwb, etc.)

Stap 5: schrijf de grammaticale functie van de bijzin op. (ow-zin, lv-zin, mv-zin, bwb-zin, nw.deel-zin)

Voorbeeld

Daniël had zich verslapen, omdat hij tot laat had zitten gamen.

  ow       pv                                                  ow                  pv

• bijzin = omdat hij had zitten gamen tot laat in de avond. 
• omdat hij had zitten gamen tot laat in de avond -> daarom
• Daniël had zich daarom verslapen.
• Daarom = bwb
• omdat hij had zitten gamen tot laat in de avond = bwb-zin

 Ik zal niet snel vergeten dat Marith zomaar voor mij een muffin meebracht.

• Bijzin = dat Marith zomaar voor mij een muffin meebracht
• dat Marith zomaar voor mij een muffin meebracht -> dat
• Ik zal dat niet snel vergeten.
• Dat = lv
• dat Marith zomaar voor mij een muffin meebracht = lv-zin

Voorbeeld:

Omdat ze vanavond moet oppassen, heeft Vienne vanmiddag haar toets geleerd. 

Deze zin gaan we samen ontleden: stap voor stap.

Antwoord

Je ontleedt dus eigenlijk gewoon de zin.

Alleen de bijzin is één zinsdeel.

En dat noem je een zinsdeelzin.

Die zinsdeelzin is dan het: onderwerp, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp of de bijwoordelijke bepaling. 

Je zet er gewoon -szin achter

Wat is de bijzin?

Veel reizigers waren doordat het zo hard sneeuwde, op het NS-station gestrand.

1. Veel reizigers
2. op het NS-station gestrand
3. Veel reizigers waren
4. doordat het zo hard sneeuwde

Veel reizigers waren doordat het zo hard sneeuwde, op het NS-station gestrand.

1. ow-zin
2. bwb-zin
3. lv-zin
4. mv-zin

Wat is de bijzin?
'Ze hebben de hond die me laatst gebeten heeft, moeten afmaken.'

1. ze hebben moeten afmaken
2. de hond die me laatst gebeten heeft
3. ze hebben
4. de hond

Ze hebben de hond die me laatst gebeten heeft, moeten afmaken.

1. ow-zin
2. bwb-zin
3. lv-zn
4. mv-zin

Wat is de bijzin?
'Wie de hele waarheid wil kennen, moet vroeg opstaan'

1. wie wil kennen
2. moet vroeg opstaan
3. wie de hele waarheid wil kennen
4. moet vroeg opstaan

Wie de hele waarheid wil kennen, moet vroeg opstaan.

1. ow-zin
2. bwb-zin
3. lv-zin
4. mv-zin

Wat is de bijzin?
'Wie geen goede uitspraak van het Spaans heeft zal ik extra oefeningen geven.'

1. Wie geen goede uitspraak van het Spaans heeft
2. Zal ik extra oefeningen geven
3. Er is geen bijzin
4. extra oefeningen geven

Wie geen goede uitspraak van het Spaans heeft zal ik extra oefeningen geven.

1. Ow-zin
2. Mv-zin
3. Lv-zin
4. Bwb-zin

Wat is de bijzin?
'Alle Nederlanders weten dat de Friezen een apart volk zijn.'

1. Alle Nederlanders weten
2. Alle Nederlanders weten dat
3. Dat de Friezen een apart volk zijn
4. de Friezen een apart volk zijn

Alle Nederlanders weten dat de Friezen een apart volk zijn.

1. mvl-zin
2. bwb-zin
3. ow-zin
4. lv-zin

Aan de slag

havo: H6 opdracht 1 t/m 4 (p. 178-179)

vwo: H5 opdracht 1 t/m 3 (p. 148-149)