1.3 Denken en doen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

Goedemorgen!

1. Ga zitten op jouw plek.

2. Pak je boeken en een pen.

3. Tas van tafel.

Herhaling vorige les(sen):

Noem drie verschillen tussen:

 Jagers/verzamelaars en de eerste boeren. 

200.000 jaar V.Chr

Neanderthalers en Homo Sapiens

Waarom zijn de Neanderthalers en andere menssoorten uitgestorven? 

Of: waarom hebben de Homo Sapiens het wel overleeft?

Antwoord: taal en geloof!

Zijn wij (homo sapiens) de enige die kunnen communiceren (informatie overbrengen)?

Hoe heeft taal dan geleid tot het verdringen van de Neanderthalers?

Roddelen!

Maximale groepen van 150 mensen. 

Maar hoe is de mens (homo sapiens) gelukt om in groepen groter dan 150 samen te leven?!

Door samen ergens in te geloven!

Bijvoorbeeld in een leven na de dood:

• Waarschijnlijk geloofden mensen dat de doden als geesten voortleefden in een leven na de dood, in dit hiernamaals konden ze de grafgiften goed gebuiken
• door deze hunebedden en grafgiften hebben we kennis gekregen over de cultuur van deze eerste boeren.

Geloof:

• Boeren geloofden dat achter ieder natuurverschijnsel of gebeurtenis een god zat.
• ze vereerden daarom bijvoorbeeld de maan, de bliksem of een grote boom.
• We noemen zo'n geloof een natuurgodsdienst

Geloof:

• De eerste boeren zochten naar verklaringen voor dingen die ze niet begrepen, zoals ziekte of een mislukte oogst.
• ze probeerden daarom hun goden zoveel mogelijk tevreden te stellen door ze iets te geven. 
• ze offerden of dansten dan voor de goden.

Verering van voorouders

Hunebedden gebouwd tussen 3400 en 3200 v. Chr. 

Zijn grafheuvels

Hiermee eerden ze voorouders

Lagen spullen die mee gingen naar het hiernamaals

Nu: samen lezen 1.3.

• Wat: maak WB opdrachten 1, 2, 3 en 4. 
• Hoe: individueel (eerste 5 min. stil)
• Hulp: tekstboek en docent
• Tijd: 15 min.
• Uitkomst: bespreken
• Klaar? Blz. 18 maken.

Goedemorgen!

1. Ga zitten op jouw plek.

2. Pak je boeken en een pen.

3. Tas van tafel.

• Herhaling vorige les
• Kennen en kunnen
• 1.3 denken en doen: verschil arm en rijk
• Zelfstandig werken
• Afsluiting

Herhaling vorige les:

- Waarom overleefden de Homo Sapiens en stierven de Neanderthalers uit?

- Wat zijn natuurgodsdiensten?

- Wat is het hiernamaals?

• Verschil arm en rijk
• Sociale verschillen
• Oorzaak en gevolg

• Aandachtig luisteren naar de uitleg.
• De juiste vragen stellen. 
• Vinger opsteken en niet antwoorden/vragen door de klas roepen. 

kleine verschillen tussen Jager-verzamelaars

• Bij de Jager-verzamelaars was het verschil in aanzien (waardering, hoe belangrijk iemand is) niet zo groot.
• Jager-verzamelaars bezaten weinig spullen omdat ze steeds rondtrekken.
• Voorwerpen die er waren werden vaak door iedereen gebruikt en vangsten werden gedeeld.

Kleine verschillen tussen jagers-verzamelaars

Onderling weinig verschil in:

- aanzien

- macht

- bezit

Groep nam samen besluiten

Deelden bezit met elkaar

Continuïteit in leven

Doordenkvragen: 

• Zouden Jagers en Verzamelaars ook gehandeld hebben met andere stammen?
• Hoe zouden we daar wel of niet achter kunnen komen?

Prehistorie

• Steentijd (?-6000 v.C.)
• Bronstijd (6000-800 v.C.)
• IJzertijd ( 800 v.C. - ?)

Bronstijd

• Brons: vermenging van koper en tin

Grote verschillen tussen boeren

• Boeren konden makkelijker bezittingen verzamelen, zoals potten en werktuigen.
  
• Sommige boeren hadden een beter stuk grond dan anderen, zij hadden meer oogst en konden zo rijker worden dan een boer met een slechte oogst.
  
• We kunnen dit zien aan de verschillen in graven en in grafgiften.

Grote verschillen tussen boeren

Gevolg van ongelijkheid:

• Ruzie en jaloezie

Oplossing: 

• Aanstellen leider

Ontstaan sociale verschillen

De landbouwsamenleving is moeilijker:

• Meer mensen om rekening mee te houden.
• Door verschillen tussen boeren ontstond er ruzie en jaloezie
• Er moeten afspraken gemaakt worden
• leiding over het dorp werd gegeven door een dorpshoofd. Hij kreeg hierdoor meer aanzien en macht.
• Er ontstaan in deze samenleving sociale verschillen, niet iedereen is meer gelijk.

Oorzaak en gevolg

Doordenkvragen:

- Hoe komt het dat mensen andere tanden/gebit hebben dan apen? 

- Wie aten gezonder: de jagers en verzamelaars of de eerste boeren?

- Wanneer waren er meer ziektes: in de samenleving van de jagers en verzamelaars of in de landbouwsamenleving? 

- Bedenk zelf een voorbeeld met een oorzaak en een gevolg. 

Nu: nakijken huiswerk.

Werkboek blz. 12 en 13, opdracht 1, 2, 3 en 4.

• Wat: maak WB opdrachten 5, 6, 7 en 8.
• Hoe: individueel (eerste 5 min. stil)
• Hulp: tekstboek en docent
• Tijd: 15 min.
• Uitkomst: bespreken
• Klaar?: Maken blz. 18 en 19 t/m 1.3.

Hoe noemen we de godsdienst van jagers en boeren?

1. Christendom
2. Natuurgodsdienst
3. Romeinse godsdienst
4. Katholiek

Hoe vereerden de eerste boeren hun voorouders?

Hoe noemen we de godsdienst van jagers en boeren?

1. Christendom
2. Natuurgodsdienst
3. Romeinse godsdienst
4. Katholiek

Hoe vereerden de eerste boeren hun voorouders?

Waardoor ontstond bij de boeren wel verschil tussen aanzien en macht?

1. De een was sterker dan de ander
2. Ze konden bezittingen verzamelen
3. De een was slimmer dan de ander
4. Ze konden voedsel verzamelen

Wat was het gevolg van de ongelijkheid van de boeren?

1. Ontstaan van ruzie en jaloezie
2. Ontstaan van criminaliteit
3. Geen grafgiften meer
4. Meer ziektes

Jager- verzamelaar

landbouwrevolutie

Landbouwsamenleving

nomaden