2.1 Moleculen en atomen (les 5)

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

H2 Chemische reacties

H2.1 Moleculen en atomen les 5

deze les

• mini-SO elementen (10 min) 
• formules van elementen en verbindingen
• systematische naamgeving

miniSO

• maak je tafel leeg
• alleen een pen op tafel
• laat blaadje omgekeerd liggen tot SO start
• als tijd om is direct pennen neer 
• één persoon komt werk per tafel inleveren

staat je naam op je blaadje?

Pak je spullen

• laptop - ga naar LessonUp
• schrift + pen
• boek

vorige les: aangepast deeltjesmodel

Deze les: hoe kun je aan de naam van de stof zien uit welke atomen de moleculen zijn opgebouwd?

naam ?

Leerdoelen

• Je kan de formule geven van een element.
• Je kan de formule van een verbinding afleiden uit de systematische naam.

de molecuulformule

 laat zien hoeveel atomen er van elke soort aanwezig zijn

 

     

WEET JE HET NOG?                        

Wat is de formule van het volgende molecuul:

1. NH​3​​
2. N​3​​H
3. N3H
4. 3NH

Noteer deze tekening in molecuulformules

C

O

O

C

C

C

C

O

O

O

O

O

O

O

O

Hoe zie je het verschil? 

formules van moleculen 

(micro-niveau)

formules van stoffen (macro-niveau)

micro

een watermolecuul heeft de formule              H₂O

macro

de stof water heeft de formule
                         H₂O (l)

(l) is een faseaanduiding

micro

een suikermolecuul heeft de formule
C₁₂H₂₂O₁₁

een koolstofatoom heeft de formule

C

    een koperatoom heeft de formule 

Cu

macro

de stof suiker heeft de formule
C₁₂H₂₂O₁₁ (s)

de stof koolstof heeft de formule

C (s)

de stof koper heeft de formule 

Cu (s)

C

Cu

BIJVOORBEELD

Aan de moleculen kan je ook zien of het gaat om een element,  een verbinding of een mengsel.

Element

Verbinding

In deze afbeelding zie je

1. een mengsel
2. een zuivere stof

WEET JE HET NOG?                           NOTEER & LEER

Verbinding

Element

C (s)

Fe (s)

P (s)

Cl2 (g)

He (g)

H2 (g)

O2 (g)

H2O(l)

CO2 (g)

HBr (g)

SCl2 (g)

C3H8 (g)

NH3 (g)

formules van elementen

er zijn 7 stoffen waarvan de moleculen uit 2 dezelfde atomen bestaan:
      Claartje Fietst In Haar Onderbroek Naar Breda

LEER!

H2.1 tabel 2

Cl​2​​

F​2​​

I​2​​

H​2​​

O​2​​

N​2​​

Br​2​​

Formules van elementen

Samenvatting

De namen en formules uit deze tabel moet je uit je hoofd leren!

Namen van verbindingen

• triviale namen  =                             H2.1 TABEL 3 

 je kunt aan de naam niet zien welke atomen erin zitten                                   

LEER UIT JE HOOFD

Formules van verbindingen met triviale namen

Enkele veelvoorkomende stoffen hebben naast een systematische naam ook nog een alledaagse, triviale naam. Zo noem je H2O meestal water en niet diwaterstofoxide.

Leer deze namen en formules uit je hoofd:

Namen van verbindingen

 systematische namen                      H2.1 TABEL 4

1. je ziet welke atomen erin zitten >  ...ide                       

LEER UIT JE HOOFD

voorbeeld

1. je ziet welke atomen erin zitten >  ...ide      

• CuO = koperatomen en zuurstofatomen > koperoxide
• AgBr = zilveratomen en broomatomen > ................
  
• uit welke atomen bestaat ijzersulfide? 

Namen van verbindingen

 systematische namen                      H2.1 TABEL 5

1. je ziet welke atomen erin zitten >  ...ide  

2. je ziet hoeveel atomen erin zitten > telwoord                     

LEER UIT JE HOOFD

voorbeeld

 2. je ziet hoeveel atomen erin zitten > telwoorden  

• N2O4 = 2x stikstofatoom + 4x zuurstofatoom 
•                                  distikstoftetraoxide

LET OP:                         noteer

               N2O4                   = 2x stikstofatoom + 4x zuurstofatoom 

                                  

               distikstoftetraoxide

N2O4

de index staat ACHTER het atoom in de formule

een telwoord staat VOOR het atoom in de naam

De formule of de naam afleiden van 

een verbinding

Er zijn miljarden stoffen met moleculen die uit twee of meer atoomsoorten bestaan. Het is niet handig daar allemaal losse namen voor te hebben.

Scheikundigen geven daarom een systematische naam aan moleculen van ontleedbare stoffen. Over de hele wereld worden daar dezelfde regels voor gebruikt.

De formule van een verbinding afleiden uit de systematische naam 

Voorbeeld:

Je ziet dat in de systematische naam 

Griekse telwoorden gebruikt. 

De eerste acht moet je kennen: 

De formule van een verbinding afleiden uit de systematische naam. 

Stappenplan:

1. Noteer de symbolen van de atoomsoorten in de naam
   
2. Zet de nummers van de Griekse telwoorden, die in de naam voor de atoomsoort staan, achter het symbool van deze atoomsoort. Noteer de nummers als index.
   
3. De laatste lettergreep van de naam is vaak -de.
4. Zet de fase achter de formule.

Wat is de formule van Stikstofdioxide

1. NO​2​​
2. N​2​​O
3. NO
4. NO2

Wat is de formule van Zwaveldichloride

1. SCl
2. S2Cl
3. SCl​2​​
4. S​2​​Cl

Wat is de formule van fosforpentabromide

1. F​5​​Br
2. PBr​5​​
3. FBr​5​​
4. P​5​​Br

De systematische naam geven bij een formule

Stappenplan:

1. Noteer de namen van de symbolen met ruimte om er een telwoord voor te schrijven.
2. Noteer het Griekse telwoord van elke index voor de bijbehorende atoomsoort. Van de telwoorden tetra, penta en hexa mag je de laatste a weglaten. 
   
3. Zet de uitgang -de achter de laatste atoomsoort. 

Wat is de systematische naam van

S​2​​O​2​​

1. Dizwaveldioxide
2. Dizwaveldizuurstof
3. Zwaveldioxide
4. Zwavelzuurstof

Wat is de systematische naam van

NF​3​​

1. Stikstoffluoride
2. Stikstofdifluoride
3. Tristikstoffluoride
4. Stikstoftrifluoride

Formules van verbindingen 

Samenvatting. 

Leer de Griekse telwoorden uit je hoofd.

Voorbeelden van systematische namen:

Deze les geleerd

• element = een molecuul dat bestaat uit één atoomsoort.
• verbinding = een molecuul dat bestaat uit meerdere atoomsoorten. 
• Je kan de formule geven van een een element.
• Je kan de formule van een verbinding afleiden uit de systematische naam.

eigen werk

leer uit je hoofd: tabel 1 tm 5 van H2.1

maak: H2.1 opgave 5 tm 8 in je boek (niet online)

kijk na (ELO > studiewijzer > scheikunde)

Schrijf 2 dingen op die je deze les geleerd hebt

Schrijf 1 of 2 dingen op die je deze les nog niet zo goed begrepen hebt