H6.4 Esters

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

H6.4 Esters

Je kunt nu:

• In een structuurformule de karakteristieke groep van een ester herkennen.
• De beginstoffen voor het maken van een ester noemen en uit de structuurformule de naam van een ester afleiden.
• De reactievergelijking voor de vorming en de hydrolyse van een ester geven.
• De structuurformule van glycerol tekenen en aangeven wat een vetzuur is en een aantal vetzuren in je BINAS opzoeken.
• De reactievergelijking voor de vorming en voor de hydrolyse van een vet of olie in structuurformules geven.

Wat?    Esters maken + condensatiereactie + hydrolyse

Hoe?    Uitleg via docent / filmpje online

Hulp?   Boek + filmmateriaal

Tijd?     15 min. uitleg + 10 min. samen opdracht maken + 20                   min. zelfstandig werken + 5 min. check

Uitkomst?   Zie vorige dia

Maken opdracht:  47 + 49 + 53 + 56 of 57 + 58

Klaar?     

Wat heb je nodig voor het maken van een ester?

• Carbonzuur
• Alcohol

Dit noemen we ook wel een condensatiereactie, omdat er water wordt afgesplitst.

Wanneer je een ester maakt van ethanol en hexaanzuur kun je ook een geurstof van aardbeien maken.
Noteer de reactievergelijking van deze condensatiereactie in structuurformules

Hydrolysereactie

• Dit is het omgekeerde van een condensatiereactie => hierbij wordt een ester afgebroken m.b.v. water.
• De vorming van een ester kan dus ook in de tegengestelde richting verlopen => Omkeerbare reactie
• Afhankelijk van de omstandigheden loopt de reactie of de ene of de andere kant op!

Hydrolyse van een ester

In je lichaam vindt hydrolyse van smaakstoffen plaats m.b.v. enzymen.
Dit zijn biokatalysatoren die in je lichaam aanwezig zijn. 

Vetten

De vorming van een vet is dus een condensatiereactie! Er wordt (net als bij het vormen van een ester) water afgesplitst.

Vetzuren kun je vinden in BINAS Tabel 67G

Afbraak van een vet

De afbraak van een vet is dus een hydrolysereactie, waarbij met behulp van water het vet wordt afgebroken.

(Hydrolyse = afbraak d.m.v. water)

Huiswerk

Maak opdracht: 

47 + 49 + 53 + 56 of 57 + 58

Klaar? Maak de quizvragen 

in deze LessonUp les

welke ester wordt gevormd uit de reactie tussen ethaanzuur en ethanol?

1. 
2. 
3. 
4. 

hoeveel vetzuren
zijn onverzadigd
in deze tri-ester?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 0

Welke hoort hier niet thuis?

1. tri-ester
2. zeep
3. glycerol
4. amide

Wat is de naam
van deze ester?

1. ester van methanol en ethaanzuur
2. ester van ethanol en butaanzuur
3. ester van butanol en ethaanzuur
4. ester van propaan-1-ol en ethaanzuur

Welke 2 karakteristieke groepen kunnen met elkaar reageren tot een ester-binding?

1. Een alcohol groep (-OH) en een zuurgroep (-COOH)
2. Een aminogroep (-NH2) en een zuurgroep (-COOH)
3. 2 alcohol groepen (-OH)
4. Alle drie de mogelijkheden

Deze ester is
gemaakt uit ...

1. ethaanzuur en methanol
2. methaanzuur en ethanol
3. ethaanzuur en ethanol
4. methaanzuur en methanol

Welke stof ontstaat naast een ester bij een verestering?

1. een alcohol
2. een carbonzuur
3. water
4. zwavelzuur

Welke stof komt voor de pijl bij de hydrolyse van een ester?

1. alcohol
2. carbonzuur
3. water
4. zwavelzuur

Welke van de volgende chemische reacties is GEEN ontledingsreactie?

1. thermolyse
2. katalyse
3. elektrolyse
4. hydrolyse

Welke stoffen ontstaan bij de hydrolyse van deze ester?

1. Methanol en Methaanzuur
2. Ethanol en Methaanzuur
3. Methanol en Ethaanzuur
4. Ethanol en Ethaanzuur

Wat betekent een verzadigd vetzuur?

1. Dat je teveel hebt gegeten en verzadigd bent
2. Een vetzuur zonder dubbele bindingen
3. Een vetzuur dat onderdeel is van een vet
4. Een vetzuur met 1 of meer dubbele bindingen

Welke twee stoffen ontstaan bij de afbraak van vet?

1. glycerol
2. vetzuren
3. water
4. zetmeel

Welk type vet bevat naar verhouding de meeste H-atomen?

1. verzadigd vet
2. onverzadigd vet
3. meervoudig onverzadigd vet
4. plantaardige olie

Met welk vetzuur kun ontstaat er een harde vetsoort?

1. Palmitinezuur
2. Oliezuur