Helpende Plus - Palliatieve zorg

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Palliatieve zorg en rouw

Leerdoelen

• Je selecteert de juiste fase van rouw passend bij een situatie.
• Je onthoud het verschil tussen curatieve, palliatieve en terminale zorg.
• Je stelt vast waar jij in het stervensproces alert op moet zijn.
• Je observeert symptomen in de stervensfase en licht juiste werkwijze toe.

Palliatieve zorg

Zorg die gegeven wordt aan cliënten wanneer er geen genezing van een ziekte meer mogelijk is.

Terminale zorg

Palliatieve zorg

Curatieve zorg

De cliënt wordt behandeld en geneest

De cliënt kan niet meer genezen. Levensverwachting is < 3 maanden

De ziekte is ongeneeslijk maar wordt wel behandeld

Wanneer palliatieve zorg?

• Kanker, wanneer die uitbehandeld is
• Dementie
•  COPD
• Hartfalen 
• Veel ziektes die chronisch en progressief zijn

Ziektegerichte palliatie

Kenmerken: Behandeling niet meer op genezing gericht

Doelen: Levenskwaliteit en klachtervermindering

Duur: maanden tot jaren

1. ziektegerichte palliatie: ziekte wordt nog behandeld zonder dat genezing mogelijk is

2. Symptoomgerichte palliatie: verlichten en onder controle houden van symptomen

3. Stervensfase: kwaliteit van sterven

4. Nazorg voor naasten

DA en huisarts zorgen ervoor dat een patiënt gemarkeerd wordt als zijnde palliatief/terminaal. Bij triage kan er dan gelijk worden verwezen naar betreffende arts

Symptoomgerichte palliatie

Kenmerken: Toename klachten, comfort staat centraal

Doelen: Symptoombestrijding, planning

Duur: weken tot maanden

1. ziektegerichte palliatie: ziekte wordt nog behandeld zonder dat genezing mogelijk is

2. Symptoomgerichte palliatie: verlichten en onder controle houden van symptomen

3. Stervensfase: kwaliteit van sterven

4. Nazorg voor naasten

DA en huisarts zorgen ervoor dat een patiënt gemarkeerd wordt als zijnde palliatief/terminaal. Bij triage kan er dan gelijk worden verwezen naar betreffende arts

Terminale fase

Kenmerken: Verwachte levensduur < 3 maanden

Doelen: Comfort, waardig sterven

Duur: dagen tot weken

1. ziektegerichte palliatie: ziekte wordt nog behandeld zonder dat genezing mogelijk is

2. Symptoomgerichte palliatie: verlichten en onder controle houden van symptomen

3. Stervensfase: kwaliteit van sterven

4. Nazorg voor naasten

DA en huisarts zorgen ervoor dat een patiënt gemarkeerd wordt als zijnde palliatief/terminaal. Bij triage kan er dan gelijk worden verwezen naar betreffende arts

Nazorg

Kenmerken: Na overlijden

Doelen: Rouwbegeleiding, evaluatie

Duur: enkele weken tot maanden

1. ziektegerichte palliatie: ziekte wordt nog behandeld zonder dat genezing mogelijk is

2. Symptoomgerichte palliatie: verlichten en onder controle houden van symptomen

3. Stervensfase: kwaliteit van sterven

4. Nazorg voor naasten

DA en huisarts zorgen ervoor dat een patiënt gemarkeerd wordt als zijnde palliatief/terminaal. Bij triage kan er dan gelijk worden verwezen naar betreffende arts

Aspecten van palliatieve zorg 

• Kwaliteit van leven van de cliënt. Daar vallen de wensen en behoeften van de cliënt en naasten onder.
  
• De omgang met symptomen (symptoommanagement)
• Afspraken maken en gezamenlijke besluitvorming
• De wensen, ideeën en beslissingen van de cliënt (autonomie van de cliënt/ vrijheid van de cliënt om zelf beslissingen te nemen)

Palliatieve en terminale zorg

Verschil:

Terminale zorg is gericht op de kwaliteit van sterven.

Palliatieve zorg is gericht op de kwaliteit van leven.

Verschil tussen palliatieve zorg en terminale zorg

• Beide zorgvormen worden geboden aan diegenen die niet meer kunnen genezen van hun ziekte en daaraan zullen overlijden
• Het verschil is dat palliatieve zorg jaren kan duren, terwijl we pas van terminale zorg spreken wanneer het overlijden op korte termijn (3 maanden of minder) wordt verwacht

Patiënten die goede palliatieve zorg krijgen: 

• zijn vaak minder somber en angstig
  
• hebben minder klachten en problemen
  
• ervaren dat hun kwaliteit van leven beter is
  
• hoeven minder vaak (plotseling) naar het ziekenhuis 

Palliatieve zorgverleners

In de palliatieve fase krijg men met verschillende zorgverleners te maken. Wie dat precies zijn, hangt af van de persoonlijke situatie. Er is altijd een hoofdbehandelaar en eerste aanspreekpunt bij vragen en probleem. 

• medisch specialist
  
• verpleegkundige in het ziekenhuis
  
• huisarts
  
• wijkverpleegkundige (thuiszorg) of -verzorgende
  
• fysiotherapeut
  
• ergotherapeut 

• logopedist
  
• diëtist
  
• maatschappelijk werker
  
• geestelijk verzorger
  
• psycholoog
  
• apotheker 

Stervensfase; wat zie je dan?

Stervensfase; wat doe je dan?

Lichamelijk: zorg voor comfort, voorkom of behandel een delier, geef wisselligging, nathouden mond, denk aan obstipatie/retentie, pijnstilling (morfine), anti-misselijkheidsmedicatie, eten naar behoefte, zo nodig morfine/zuurstof bij benauwdheid, angstmedicatie (midazolam/dormicum)

Psychisch: bied emotionele ondersteuning, bespreek angsten rondom het sterven

Sociaal: schakel netwerk in, bespreek gewenste plek van overlijden, voorkom ruzie aan sterfbed, zoek manieren tot communicatie

Spiritueel: schakel geestelijke verzorging in, maak levensvragen en angst voor de dood bespreekbaar

Welk aspect wordt vaak vergeten?

Fasen rouw Kubler - Ross

'Het is niet waar, de dokter heeft een fout gemaakt. Ik ben niet ziek.'

1. Ontkenning
2. Boosheid
3. Onderhandelen
4. Depressie

Een jaar na mijn ontslag heb ik nog geen nieuwe baan kunnen vinden. Ik wordt er moedeloos van en zie het soms helemaal niet meer zitten.

1. Ontkenning
2. Boosheid
3. Onderhandelen
4. Depressie

Wie denkt mijn baas wel dat hij is, ik ga mijn ontslag aanvechten en bel vandaag nog een advocaat.

1. Ontkenning
2. Boosheid
3. Onderhandelen
4. Depressie

Ik ga zorgen dat alles weer goed gaat komen. Vanaf nu ga ik beter voor mezelf zorgen.

1. Ontkenning
2. Boosheid
3. Onderhandelen
4. Depressie

Het is de schuld van de huisarts dat mijn vader niet meer leeft. Als hij eerder had ingegrepen, was het niet zover gekomen.

1. Ontkenning
2. Boosheid
3. Onderhandelen
4. Depressie

De dood en sterfelijkheid

• omgaan met het besef dat iemand dood gaat
• voorkeurshouding voor sterven
• pijn 
• angst 
• verdriet
• rouwen
• bewust zijn van je sterfelijkheid
• zeer persoonlijke ervaring

Wat kunnen helpende taken bij palliatieve zorg zijn?

Lichamelijk

Delier/ onrust, wisselligging, nathouden mond, denk aan obstipatie/retentie, pijn,  angst, eten naar behoefte, zo nodig morfine/zuurstof bij benauwdheid

Psychisch: bied emotionele ondersteuning, bespreek angsten rondom het sterven

Sociaal: schakel netwerk in, bespreek gewenste plek van overlijden, voorkom ruzie aan sterfbed, zoek manieren tot communicatie

Spiritueel: schakel geestelijke verzorging in, maak levensvragen en angst voor de dood bespreekbaar

Spiritueel: schakel geestelijke verzorging in, maak levensvragen en angst voor de dood bespreekbaar

Palliatieve zorg is gericht op?

1. zo lang mogelijk blijven leven
2. kwaliteit van sterven
3. kwaliteit van leven
4. voorbereiden op een operatie

Terminale zorg is gericht op

1. zo lang mogelijk blijven leven
2. kwaliteit van sterven
3. kwaliteit van leven
4. stervensbegeleiding

Palliatieve zorg is multi dimensionale zorg

1. Juist
2. Onjuist

Het doel van palliatieve zorg is in elke fase van ziek zijn gelijk

1. Juist
2. Onjuist

Waar denk je aan bij rouw?

Rouw

Bij dementie voel je verlies. Je verliest ‘vroeger’. Soms gaat het snel, soms gaat het langzaam: maar dementie verandert je leven. Je moet afscheid nemen van hoe het was. Hoe jij zelf was, hoe de ander was. Of hoe jullie samen waren. Je rouwt, zonder begrafenis.

Complementaire zorg zorgt voor de hele mens: lichaam, geest, gevoelens, gedachten en wensen. Dat noem je een ‘holistische benadering’. 

Complementaire zorg kan helpen bij het verminderen van je klachten zoals:

pijn

misselijkheid

overgeven

angst

vermoeidheid

slaapproblemen

Als deze klachten verminderen, kan dat helpen voor een betere kwaliteit van leven.

Verschil euthanasie en palliatieve sedatie

Euthanasie:

In bijzondere gevallen een patiënt helpen met sterven. 

Palliatieve sedatie: 

Het opzettelijk verlagen van het bewustzijn van een patiënt in de laatste levensfase met als doel ondraaglijk lijden te verlichten. 

Palliatieve sedatie

Palliatieve sedatie is het bewust verlagen van het bewustzijn van een patiënt om ondraaglijk lijden te verlichten in de laatste levensfase, wanneer andere behandelingen niet effectief zijn.

Belangrijk: het doel is lijden verlichten, niet het leven verkorten

Palliatieve sedatie

Palliatieve sedatie wordt overwogen als:

• Er sprake is van ondraaglijk fysiek of psychisch lijden.
• Andere manieren om klachten te verlichten niet meer werken.
• De patiënt zich in de terminale fase bevindt (levensverwachting meestal dagen tot weken).

Veelvoorkomende klachten die leiden tot sedatie:

• Ernstige pijn die niet volledig verdwijnt met medicatie.
• Onrust of angst (delier, terminale agitatie).
• Ernstige benauwdheid.
• Overmatig braken of andere oncontroleerbare symptomen.

Euthanasie 

Artsen doen dat alleen als een patiënt daar zelf om vraagt. In de euthanasiewet staan alle regels die gelden bij euthanasie.

Bij euthanasie geeft een arts de patiënt een dodelijk medicijn.